Κάθε τρεις μέρες και μία δικογραφία για βιασμό ή αποπλάνηση ανηλίκου – Ανάμεσα στα θύματα, παιδιά μικρότερα των 8 ετών – «Οταν ήρθα σε αυτή την υπηρεσία, δεν πίστευα ότι θα πονέσω τόσο πολύ», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο προϊστάμενος της Υποδιεύθυνσης Προστασίας Ανηλίκων Κωνσταντίνος Σχισμένος
Τα πολύχρωμα παιδικά σκίτσα στον τοίχο της φωτεινής αίθουσας με τα παιχνίδια και τους ζωηρούς πίνακες ζωγραφικής παραπέμπουν σε σχολείο. Ωστόσο, στον 8ο όροφο της ΓΑΔΑ, που πρόσφατα ανακαινίστηκε, στεγάζεται η πιο ευαίσθητη και παράλληλα σκληρή υπηρεσία της Αστυνομίας, η Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων. Εκεί όπου καθημερινά παιδιά ηλικίας από 4 ετών μέχρι την ενηλικίωσή τους ξεδιπλώνουν τις σκηνές φρίκης και πόνου που βίωσαν ακόμα και από τους δικούς τους ανθρώπους. Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους και λένε πολλά… Σχεδόν καθημερινές καταγγελίες, μία δικογραφία κάθε σχεδόν τρεις ημέρες μόνο στην Αττική για βιασμό και αποπλάνηση ανηλίκου, ενώ το τελευταίο διάστημα ήρθαν να προστεθούν και οι αυτοκτονίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι μέσα σε δύο εβδομάδες δύο έφηβοι 15 ετών σε Μεταξουργείο και Κερατσίνι έβαλαν τέλος στη ζωή τους κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες.
«Οταν ήρθα σε αυτή την υπηρεσία, δεν πίστευα ότι θα πονέσω τόσο πολύ…», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο προϊστάμενος της Υποδιεύθυνσης Προστασίας Ανηλίκων Κωνσταντίνος Σχισμένος. Και όταν αυτή την εξομολόγηση την κάνει ένας αξιωματικός που πέρασε πολλά χρόνια στην Ασφάλεια, κυνηγώντας στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη δολοφόνους, εμπόρους ναρκωτικών και σκληρούς κακοποιούς, τότε τα λόγια αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα.
«Προΐσταμαι στην Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων ενάμιση χρόνο. Από τη διαδρομή που έχω κάνει στις διάφορες υπηρεσίες θεωρώ ότι είναι το πιο ευαίσθητο αντικείμενο και θέλει ιδιαίτερη προσέγγιση. Αυτή την ευαισθησία την έχει δείξει και η πολιτική και η φυσική ηγεσία. Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, είμαστε πάντα σε ανοιχτή γραμμή με το Μέγαρο Μαξίμου, όπου υπάρχει γραφείο το οποίο ασχολείται με τα ανήλικα παιδιά, με το οποίο έχουμε συνεχή επαφή και θεωρώ ότι είναι μια εποικοδομητική συνεργασία. Σε ό,τι έχει να κάνει με τους πολιτικούς μας προϊσταμένους, έχουν γίνει αρκετές συσκέψεις όπου συμμετείχαν αρκετοί φορείς, η εισαγγελέας Ανηλίκων, αξιωματικοί από το Ηλεκτρονικό Εγκλημα, προκειμένου να αλλάξει η νομοθεσία και για τα ανήλικα θύματα και για τα παραβατικά παιδιά. Η Πολιτεία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε αυτό το κομμάτι που αφορά στους ανηλίκους, καθώς πρώτη φορά έχει δημιουργηθεί ένα γραφείο που να είναι τόσο κοντά στον πρωθυπουργό», αναφέρει.
Η αλήθεια είναι ότι σε αυτό το συγκεκριμένο διάστημα η υπηρεσία αναβαθμίστηκε. Eφυγε από τα γκρίζα ντουβάρια του 3ου ορόφου και ανέβηκε στα ανακαινισμένα γραφεία του 8ου. Απέκτησε ειδική αίθουσα, όπου δίνουν κατάθεση τα παιδιά σε ένα ιδιαίτερα ζεστό και φιλικό περιβάλλον, μόνο με την παρουσία παιδοψυχολόγου. H κατάθεση βιντεοσκοπείται και αποστέλλεται σε USB stick στον εισαγγελέα Ανηλίκων έτσι ώστε το παιδί να μη χρειαστεί ποτέ ξανά να ζήσει αυτές τις εφιαλτικές στιγμές. Και όταν η πόρτα είναι κλειστή και το μεγάλο κόκκινο φωτάκι με την ένδειξη «On air» είναι αναμμένο, σημαίνει ότι στον ειδικό χώρο μια ακόμη θλιβερή ιστορία ξεδιπλώνεται.
Ανοίγουν τα στόματα
Τις τελευταίες εβδομάδες η επικαιρότητα κατακλύζεται από φρικτές υποθέσεις ασέλγειας και βιασμών με θύματα μικρά παιδιά. Από την ιστορία Λιγνάδη και άλλων καλλιτεχνών μέχρι αυτή του τραυματιοφορέα στο Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία». Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι μέσα στο 2020 σχηματίστηκαν δικογραφίες για 31 περιπτώσεις βιασμών μόνο στην Αττική. Ανάμεσα στα θύματα υπήρξαν και παιδιά μικρότερα των 8 ετών. Εξήντα εννέα επιπλέον περιπτώσεις γι’ αυτό που λέμε σε γενικές γραμμές αποπλάνηση ανηλίκων.
– Παρατηρείτε αύξηση στα σκληρά συμβάντα; Υπάρχουν κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά πού κάνουν τη διαφορά;
Αυτά πάντα συνέβαιναν. Απλά δύσκολα άνοιγαν τα στόματα. Πλέον και επικοινωνώντας προς τα έξω αυτή την υπηρεσία με τα έμπειρα στελέχη που διαθέτει, μπαίνοντας εδώ ο γονέας νιώθει ασφάλεια ότι το παιδί του είναι σε σίγουρα χέρια και θα προστατευτεί. Το ζητούμενο του κάθε γονέα είναι να μην τραυματιστεί το παιδί του περισσότερο. Κι αυτό εδώ προστατεύεται και πλέον χειριζόμαστε πολύ περισσότερα περιστατικά.
– Το μεγάλο κεφάλαιο που άνοιξε το ελληνικό #meetoo θεωρείτε ότι είναι μια καλή αρχή για να ανοίξουν και τα στόματα σε υποθέσεις που αφορούν σε κακοποιήσεις ανήλικων παιδιών;
Μετά από αυτό, όντως έχουμε μια κινητικότητα στις καταγγελίες.
– Ολες οι καταγγελίες καταλήγουν σε δικογραφίες;
Καταρχάς ό,τι έχει να κάνει με ανήλικο θύμα αξιολογείται ως σοβαρό. Από εκεί και πέρα ιεραρχούνται τα περιστατικά στα οποία έχουμε δράστη είτε σε αυτόφωρη διαδικασία, είτε δράστη ο οποίος να είναι κοντά στο παιδί. Δηλαδή να είναι στην ίδια οικία, με αποτέλεσμα να πρέπει να γίνουν γρήγορες ενέργειες για να προστατευτεί το παιδί.
– Υπάρχουν περιπτώσεις ενηλίκων που χρησιμοποιούν τα παιδιά στο πλαίσιο σκληρών αντιπαραθέσεων για λόγους αντεκδίκησης;
Τα περισσότερα περιστατικά που έρχονται στην υπηρεσία έχουν να κάνουν με την ενδοοικογενειακή κατάσταση. Δηλαδή με ζευγάρια τα οποία είναι διαζευγμένα και δυστυχώς χρησιμοποιούν τα παιδιά. Και αυτό είναι λυπηρό. Το ότι ένας γονέας στρέφει το παιδί του εναντίον του άλλου προκειμένου κάποιοι ακόμα και να καταλήγουν στη φυλακή. Χρησιμοποιούν το παιδί για τους δικούς τους λόγους. Εχουμε πάρα πολλά τέτοια περιστατικά.
– Την πορεία των δραστών την παρακολουθείτε;
Αυτό που θα ήθελα να επισημάνω είναι ότι με την εισαγγελέα Ανηλίκων υπάρχει τέλεια συνεργασία, αμοιβαία εμπιστοσύνη και όποια δικογραφία φεύγει από εδώ καταλήγει σε προφυλάκιση.
– Από τις υποθέσεις που έχετε χειριστεί υπάρχουν κάποιες που σας έχουν συγκλονίσει;
Οταν ήρθα σε αυτή την υπηρεσία δεν πίστευα ότι θα πονέσω τόσο πολύ. Ειλικρινά. Ως άνθρωποι κλεινόμαστε. Ορθώνουμε τοίχους και δίνουμε το βάρος στο επαγγελματικό μας κομμάτι. Και κοιτάμε όλα αυτά να τα διαγράφουμε από το μυαλό μας. Αποφεύγουμε να επαναλάβουμε τη σκέψη μας και να ανακαλέσουμε όλα όσα είδαμε και ακούσαμε. Να επαναλάβουμε και να μπούμε στη διαδικασία να αναφέρουμε αυτά τα περιστατικά. Γιατί έχουμε πάρα πολλά. Και αυτό που πονάει περισσότερο είναι όταν βλέπουμε ότι αυτά τα παιδιά τραυματίζονται από πολύ κοντινά πρόσωπα. Πρόσωπα τα οποία έχουν εμπιστευτεί γονείς. Πρόσωπα των οποίων ο βαθμός συγγένειας είναι πολύ κοντινός και μιλάμε για ηλικίες πολύ μικρές. Παιδιά-θύματα των 10 ετών. Τα παιδιά τραυματίζονται και όλα όσα έζησαν τα ακολουθούν.
Οι παιδοψυχολόγοι της Ασφάλειας
Βασικά γρανάζια στη συγκεκριμένη υπηρεσία είναι οι ειδικά εκπαιδευμένοι επιστήμονες. Οπως αναφέρει ο κ. Σχισμένος, «έχουμε δύο αξιωματικούς-παιδοψυχολόγους που βοηθούν πολύ την υπηρεσία. Και όχι μόνο τη συγκεκριμένη. Οι συνάδελφοι αυτοί, οτιδήποτε και να γίνει, σε οποιαδήποτε γειτονιά της Αττικής, θα φύγουν και θα πάνε να αντιμετωπίσουν το περιστατικό. Είναι μια ακόμη καινοτομία της Υποδιεύθυνσης. Λειτουργούν σαν ομάδες ταχείας επέμβασης. Είτε σε δομή, είτε σε Τ.Α., φεύγουν και πηγαίνουν εκεί. Γιατί είναι κάποια περιστατικά που δεν μπορεί να έρθει το παιδί εδώ επειδή αυτό ίσως το τραυματίσει περισσότερο. Η Αστυνομία είναι έτσι διαμορφωμένη για να αντιμετωπίζει οποιοδήποτε αδίκημα. Ετσι και αυτή η υπηρεσία είναι διαμορφωμένη προκειμένου να προστατεύσει το ανήλικο θύμα που έρχεται εδώ μέσα. Και θεωρώ ότι την υπηρεσία την εμπιστεύονται πλέον».
Οπως αναφέρουν ο κ. Σχισμένος και η παιδοψυχολόγος Κωνσταντίνα Κωστάκου, «καλούμαστε είτε από Συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων, είτε από τους ίδιους τους διευθυντές των σχολείων, για να ενημερώσουμε για το έργο της υπηρεσίας αλλά και τη σεξουαλική κακοποίηση, την αναγνώριση τυχόν σημαδιών αλλά και για το πώς θα διαχειριστούν μια πληροφορία που μπορεί ως γονείς να λάβουν από το παιδί τους. Γιατί και η πρώτη πληροφορία που θα πάρουν και η πρώτη αντίδρασή τους είναι πολύ σπουδαίες και γι’ αυτό που θα ακολουθήσει μετά και σε σχέση με την Αστυνομία. Να γνωρίζουν πού μπορεί να απευθυνθούν, ποιοι είμαστε εμείς και να μη φοβούνται. Και επίσης μιλάμε στα παιδιά. Επιλέγουμε συνήθως μεγαλύτερα παιδιά Ε’ Δημοτικού και ΣΤ’ Δημοτικού ή έστω από την Δ’ τάξη, για να μπορούμε να είμαστε λίγο πιο περιγραφικοί, να αναφέρουμε περιστατικά και να δημιουργούμε εικόνες για να είναι και πιο κατανοητό εκείνο που περιγράφουμε. Δεν μιλάμε μόνο για το κομμάτι το σεξουαλικό. Οι προσεγγίσεις περιλαμβάνουν μια ομπρέλα αυτοπροστασίας όπου μιλάμε για το Διαδίκτυο, το κομμάτι των αρπαγών και τέλος το κομμάτι το σεξουαλικό ως διαπαιδαγώγηση και εκεί τίθεται και το κομμάτι της επικινδυνότητας σε σχέση με τη σεξουαλική κακοποίηση».
Η ειδική αίθουσα και τα εγχειρίδια
Η κουβέντα στρέφεται στην ειδική αίθουσα που ξεκίνησε να λειτουργεί πριν από μερικούς μήνες στα πρότυπα των ξένων υπηρεσιών. «Ειδική αίθουσα στην Αμερική έχει δημιουργηθεί από το 1999. Είναι ένας ειδικός χώρος στον όποιο η κατάθεση του θύματος βιντεοσκοπείται. Στην Ευρώπη υπάρχει από το 2003, εδώ υπάρχει νόμος από το 2017 και τελικά φέτος με τη στήριξη του διοικητή μας, υποστρατήγου Πέτρου Τζεφέρη, μπορέσαμε και υλοποιήσαμε αυτό τον στόχο. Είναι μια καινοτομία. Ενας ειδικός χώρος στον οποίο το ανήλικο έρχεται και αντιλαμβάνεται ότι δεν μπαίνει σε μια αστυνομική υπηρεσία, αλλά σε έναν φιλόξενο χώρο που το αγκαλιάζει.
Οι ειδικοί παιδοψυχολόγοι-αξιωματικοί που έρχονται σε επαφή με το παιδί κάθονται και συζητούν μαζί του διάφορα θέματα προκειμένου να αισθανθεί οικειότητα.
Στη συνέχεια περνάει στο δεύτερο δωμάτιο στο οποίο κάθονται με τον παιδοψυχολόγο, ενώ ανακριτικός υπάλληλος παρακολουθεί από ειδικό μόνιτορ και ξεκινά την καταγραφή. Η κατάθεση του θύματος βιντεοσκοπείται και το υλικό αποθηκεύεται σε ειδικό στικ και πηγαίνει με το διαβιβαστικό στην εισαγγελέα Ανηλίκων, όπου οι δικαστικές αρχές έχουν πλέον την πλήρη εικόνα του θύματος βλέποντας και τη γλώσσα του σώματός του. Είναι πολύ σημαντικό το ότι με τον τρόπο αυτό της καταγραφής δεν υπάρχει επανάληψη της τραυματικής διαδικασίας για το παιδί.
Προστατεύει το θύμα από την επανάληψη , του να ξαναζήσει το τραύμα σε μια δικαστική αίθουσα», εξηγεί ο κ. Σχισμένος και στη συνέχεια αναφέρεται στα ειδικά εγχειρίδια της Υποδιεύθυνσης Προστασίας Ανηλίκων που προορίζονται για όλα τα Τμήματα Ασφαλείας της Αθήνας, έτσι ώστε οι αστυνομικοί να γνωρίζουν πώς να διαχειρίζονται ευαίσθητες υποθέσεις με θύματα μικρά παιδιά. «Από τις συζητήσεις που κάναμε με τη φυσική και την πολιτική ηγεσία στο υπουργείο μας, έχουμε καταλήξει να υπάρχει στο συρτάρι κάθε αξιωματικού υπηρεσίας ένα εγχειρίδιο-οδηγός που να κατευθύνει τις κινήσεις των αστυνομικών όταν καλούνται να διαχειριστούν αδικήματα με θύματα μικρά παιδιά.
Οτιδήποτε ακουμπά το ανήλικο παιδί να μπορούν να το προσεγγίσουν και να δώσουν λύσεις. Γιατί αυτό είναι ένα κομμάτι που διαπιστώσαμε ότι πονάει. Το αστυνομικό προσωπικό των Τμημάτων δεν είναι εξειδικευμένο πάνω σε αυτό το αντικείμενο που, όπως σας είπα, είναι ένα ιδιαίτερο. Είναι ένα εγχειρίδιο που βοηθά τους αστυνομικούς σε πρώτη φάση, στη διαχείριση των υποθέσεων, όμως η γραμμή που έχει δοθεί είναι για οποιαδήποτε υπόθεση αφορά σε ανήλικο να ενημερώνεται η Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκων για να έχουμε μια σφαιρική εικόνα στον Νομό Αττικής και να αντιμετωπίζεται το περιστατικό είτε συμβουλευτικά από εμάς, είτε να έρχεται σε εμάς. Πολύ εύκολα πλέον περιστατικά των Τμημάτων, τα χειριζόμαστε εμείς ως Υποδιεύθυνση».
