Τα ανευρύσματα δεν είναι οι «ωρολογιακές βόμβες» που πιστεύουν πολλοί, αλλά ένα πρόβλημα που συχνά συνοδεύει για χρόνια τους πάσχοντες, δίχως να προκαλεί συμπτώματα. Ο κ. Πολύβιος Παυλίδης, διευθυντής στην Αγγειοχειρουργική Κλινική του Νοσοκομείου Κοργιαλένειο Μπενάκειο-ΕΕΣ, εξηγεί τι είναι τα ανευρύσματα και τι πρέπει να προσέχουν οι ασθενείς.
Τι είναι τα ανευρύσματα των αρτηριών;
Με τον όρο ανεύρυσμα περιγράφεται η μη αναστρέψιμη διάταση μίας αρτηρίας κατά τουλάχιστον 50% πάνω από την φυσιολογική διάμετρό της, αλλά και η δημιουργία ενός «εξογκώματος» (διόγκωση) σε κάποιο σημείο της, εξαιτίας εξασθένησηςτου τοιχώματός της.
Σε ποια σημεία του σώματος εμφανίζονται;
Μπορεί να εμφανιστούν σε αρτηρία του εγκεφάλου, στην αορτή (είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος, που ξεκινάει από την καρδιά και διέρχεται από τον θώρακα και την κοιλιά) ή/και σε κάποια περιφερειακή αρτηρία, συνήθως των κάτω άκρων. Τα συχνότερα είναι τα ανευρύσματα αορτής, ιδίως της κοιλιακής αορτής. Το 70% των περιφερειακών ανευρυσμάτων εντοπίζονται στις ιγνυακές αρτηρίες (είναι αυτές που διέρχονται πίσω από τα γόνατα).
Υπάρχουν βέβαια και τα ανευρύσματα των λαγόνιων αρτηριών (βρίσκονται χαμηλά στην κοιλιά), αλλά αυτά σπανίως εμφανίζονται μεμονωμένα (συνήθως παρουσιάζονται μαζί με τα ανευρύσματα της κοιλιακής αορτής).
Υπάρχουν εκ γενετής;
Τα ανευρύσματα είναι ως επί το πλείστον επίκτητα, δηλαδή εμφανίζονται στην πορεία της ζωής. Υπάρχουν ορισμένες ασθένειες όπως το σύνδρομο Marfan, που προκαλούν συγγενή (εκ γενετής) ανευρύσματα, αλλά αυτές σπανίζουν στον ελληνικό πληθυσμό.
Στους παράγοντες που ευνοούν την εμφάνισή τους συμπεριλαμβάνονται το οικογενειακό ιστορικό ανευρύσματος, το φύλο (τα ανευρύσματα εγκεφάλου είναι πιο συχνά στις γυναίκες, τα ανευρύσματα αορτής στους άντρες) και πρωτίστως οι παράγοντες καρδιαγγειακού κινδύνου (κυρίως η υπέρταση και το κάπνισμα).
Πρέπει εδώ να τονίσουμε πως ανεύρυσμα μπορεί να προκληθεί και έπειτα από έναν τραυματισμό (λ.χ. χτύπημα στο κεφάλι ή μεγάλη πίεση στον θώρακα ή στην κοιλιά).
Πόσο επικίνδυνα είναι;
Ο βαθμός επικινδυνότητας εξαρτάται κυρίως από το μέγεθός τους. Ο γενικός κανόνας είναι πως όσο μεγαλύτερο είναι ένα ανεύρυσμα, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να υποστεί ρήξη.
Στα ανευρύσματα εγκεφάλου η ρήξη προκαλεί αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ η ρήξη ανευρύσματος αορτής προκαλεί μαζική εσωτερική αιμορραγία και οι πιθανότητες επιβίωσης είναι λιγοστές.
Όσον αφορά τα περιφερειακά ανευρύσματα, αυτά μπορεί να οδηγήσουν σε απόφραξη της αρτηρίας και να «νεκρώσουν» το όργανο ή τμήμα του σώματος που αυτή αιματώνει.
Τι συμπτώματα προκαλούν;
Τα ανευρύσματα σπανίως προκαλούν συμπτώματα, εκτός κι αν είναι πολύ μεγάλα. Συνήθως εντοπίζονται τυχαία στη διάρκεια εξέτασης (λ.χ. υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία) για άλλα νοσήματα ή όταν δημιουργήσουν επιπλοκές.
Η ρήξη, λ.χ., του ανευρύσματος κοιλιακής αορτής προκαλεί έντονο πόνο στην κοιλιά, ενώ η απόφραξη από ανεύρυσμα ιγνυακής αρτηρίας προκαλεί πόνο και «παγώνει» το πόδι.
Ένα ύποπτο σύμπτωμα από μεγάλο ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής μπορεί να είναι ο πόνος στη μέση, ο οποίος είναι βαθύς και ο ασθενής τον νιώθει εσωτερικά. Ύποπτο είναι επίσης και αν ο ασθενής ψηλαφίσει μια «παλλόμενη» (σφύζουσα) μάζα κοντά στον ομφαλό.
Αντίστοιχα στον εγκέφαλο, ένα μεγάλο ανεύρυσμα μπορεί λ.χ. να προκαλέσει πόνο πάνω και πίσω από το μάτι ή μούδιασμα/παράλυση στο πρόσωπο, και αλλαγές στην όραση.
Πως αντιμετωπίζονται;
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από τη θέση και το μέγεθός τους. Για τα ανευρύσματα αορτής και τα περιφερειακά που είναι μικρά, συνήθως συνιστάται επανέλεγχος ανά 6μηνο και, αν διαπιστωθεί ότι μεγαλώνουν επικίνδυνα, μπορεί να γίνει χειρουργική αποκατάσταση.
Στους ασθενείς με ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής η εγχείρηση συνιστάται συνήθως όταν η διάμετρος του ανευρύσματος υπερβεί τα 5,5 εκατοστά. Τα ανευρύσματα εγκεφάλου, που τα αντιμετωπίζουν οι νευροχειρουργοί, έχουν ανάλογη θεραπεία.
Είδη
* Ανευρύσματα εγκεφάλου. Εμφανίζονται σε αρτηρία που τροφοδοτεί με αίμα τον εγκέφαλο, συνήθως στα σημεία όπου διακλαδίζεται. Δημιουργούν ένα μικρό ασκό, που μοιάζει με μούρο.
* Ανευρύσματα αορτής. Η αορτή είναι η μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος. Μεταφέρει αίμα από την καρδιά σε όλο το σώμα. Αρχίζει από την καρδιά, κάνει μία καμπή (αορτικό τόξο), διέρχεται από τον θώρακα (κατιούσα θωρακική αορτή) και φθάνει έως χαμηλά στην κοιλιά (κοιλιακή αορτή). Τα ανευρύσματα κοιλιακής αορτής είναι το συχνότερο είδος ανευρυσμάτων.
* Περιφερειακά ανευρύσματα. Εμφανίζονται σε περιφερειακές αρτηρίες, κυρίως των ποδιών αλλά και άλλων σημείων (λ.χ. σπλήνα, μεσεντερίου). Τα συχνότερα είναι τα ιγνυακά ανευρύσματα (η ιγνυακή αρτηρία είναι αυτή που διέρχεται πίσω από τα γόνατα).
Που εμφανίζονται τα αορτικά ανευρύσματα
7% στο αορτικό τόξο
24,7% στην κατιούσα θωρακική αορτή23% στην κοιλιακή αορτή πάνω από τις νεφρικές αρτηρίες (ψηλά στην κοιλιά)30,9% στην κοιλιακή αορτή κάτω από τις νεφρικές αρτηρίες (χαμηλά στην κοιλιά)
Αριθμοί
Ανευρύσματα εγκεφάλου
1 στους 50 ανθρώπους έχει ανεύρυσμα σε αρτηρία του εγκεφάλου
60% των πασχόντων είναι γυναίκες35-60 ετών οι περισσότεροι ασθενείς50-80% των ανευρυσμάτων εγκεφάλου δεν υφίστανται ποτέ ρήξη50 ετών ή νεώτεροι οι μισοί από τους ασθενείς που υφίστανται ρήξη40% των ατόμων με ρήξη ανευρύσματος εγκεφάλου, χάνει τη ζωή του εξαιτίας του500.000 άνθρωποι σε όλο τον κόσμο χάνουν ετησίως τη ζωή τους από ρήξη ανευρύσματος εγκεφάλου
Ανευρύσματα αορτής
2,5 εκατοστά κατά μέσον όρο η φυσιολογική διάμετρος της αορτής
1-2 χιλιοστά το χρόνο μεγαλώνει φυσιολογικά η διάμετρος της αορτής80% των ανευρυσμάτων αορτής εμφανίζονταιστην κοιλιακή αορτή6% των ανδρών ηλικίας 65-75 ετών έχουν ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής2% των γυναικών ηλικίας 65-75 ετών έχουν ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής70% των ασθενών που υφίστανται ρήξη ανευρύσματος αορτής είναι άντρες3-5 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο ανευρύσματος αορτής διατρέχουν οι (νυν ή πρώην) καπνιστές
Περιφερειακά ανευρύσματα
70% εμφανίζονται στις ιγνυακές αρτηρίες των ποδιών
Παράγοντες κινδύνου
* Οικογενειακό ιστορικό ανευρύσματος (ιδίως σε στενούς συγγενείς)* Υπέρταση* Αυξημένη χοληστερόλη* Αθηροσκλήρωση (σκλήρυνση των αρτηριών)* Κάπνισμα
Κίνδυνος ρήξης
Τα μικρά ανευρύσματα σπανίως υφίστανται ρήξη. Όσο όμως μεγαλώνει η διάμετρος ενός ανευρύσματος, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος ρήξης. Αν, λ.χ., ένα ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής έχει διάμετρο 4 εκατοστά, ο κίνδυνος ρήξης είναι 1%. Αν έχει διάμετρο 5,5 εκατοστά, ο κίνδυνος είναι 9,4%. Και αν έχει διάμετρο 7 εκατοστά, ο κίνδυνος είναι 32,5%.
Tip
Οι άντρες ηλικίας άνω των 55 ετών πρέπει να κάνουν προληπτικά υπέρηχο για ανευρύσματα αορτής, ιδίως εάν είναι παχύσαρκοι ή έχουν καρδιοπάθεια ή ιστορικό καπνίσματος. Το ίδιο και άντρες και γυναίκες με οικογενειακό ιστορικό ανευρύσματος (ιδίως σε συγγενείς πρώτου βαθμού).
Αυτό το ξέρατε;
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν έπασχε από ανεύρυσμα κοιλιακής αορτής, για το οποίο χειρουργήθηκε στα 69 του χρόνια. Ο χειρουργός διαπίστωσε ότι δεν μπορούσε να το αφαιρέσει και έτσι το τύλιξε σφικτά με… σελοφάν για να μην μεγαλώσει άλλο. Ωστόσο το ανεύρυσμα υπέστη ρήξη επτά χρόνια αργότερα, κοστίζοντας τη ζωή του φημισμένου επιστήμονα.
ygeia.tanea.gr/
