Η “βυθισμένη πολιτεία”
Είκοσι χωριά, δεκάδες μοναστήρια και εκκλησίες, καλλιέργειες και δέντρα βρίσκονταν στα 90.000 στρέμματα γης που βυθίστηκαν για την κατασκευή του υδροηλεκτρικού φράγματος Κρεμαστών, μεγαλύτερου γαιοφράγματος της Ευρώπης. Περίπου 2.000 κάτοικοι αναγκάστηκαν να αφήσουν την περιοχή στα όρια μεταξύ των νομών Ευρυτανίας και Αιτωλοακαρνανίας, βλέποντας τα χωριά τους να βυθίζονται στο όνομα της αναβάθμισης της ενεργειακής παραγωγής της Ελλάδας.
Ανάμεσα στα χωριά τα οποία καλύφθηκαν από τα νερά του Αχελώου το 1965, ήταν και το χωριό Επισκοπή Ευρυτανίας το οποίο ήταν κτισμένο δίπλα στον παραπόταμο του Αχελώου, Μέγδοβα.
Η Επισκοπή, ήταν γνωστή στην ευρύτερη περιοχή τόσο όσο για ένα όμορφο χωριό της Ευρυτανίας, αλλά κυρίως διότι είχε έναν φημισμένο παλαιό Βυζαντινό Ναό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ο σταυρός στο φως! Η συγκινητική προσπάθεια των δυτών
Ήταν αρχές Μαΐου του 2008 όταν δεκατρείς δύτες, επτά συνοδοί, οκτώ αυτοκίνητα και ένα βουνό από φιάλες ξεκίνησαν από την Αθήνα για την ανακάλυψη της «βυθισμένης πολιτείας» της Ευρυτανίας.
Ο κ. Χρήστος Ευθυμίου, μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Ερασιτεχνών Αυτοδυτών «Τηθύς» διηγείται:
«Η αλήθεια είναι ότι δεν ξεκινήσαμε με το σκεπτικό να ανακαλύψουμε τον ναό. Απλώς θέλαμε να εξασκηθούμε σε κατάδυση σε λίμνη, κάτι πολύ σπάνιο στην Ελλάδα.
Σταδιακά όμως, ο βυθισμένος ναός μας κίνησε το ενδιαφέρον. Κανείς δεν τον είχε αντικρίσει για 45 χρόνια. Και αν το καταφέρναμε εμείς; Αυτό που ξεκίνησε ως «αστείο» μετεξελίχθηκε σε κανονική… αποστολή και έμελλε να μετατρέψει τα μέλη του συλλόγου σε παθιασμένους εξερευνητές. «Αρχίσαμε να μαζεύουμε στοιχεία, να μελετάμε παλιές φωτογραφίες, χάρτες, έγγραφα και ταξιδέψαμε στην περιοχή για να μιλήσουμε αναλυτικά με τους ντόπιους. Η λίμνη έχει μεγάλη έκταση και έπρεπε να είμαστε απόλυτα ακριβείς, ειδάλλως δεν είχαμε καμία ελπίδα» προσθέτει ο κ. Ευθυμίου.
Με τη βοήθεια του κ. Κώστα Σερπάνου, ψαρά της περιοχής, έβαλαν πλώρη για την τοποθεσία όπου σύμφωνα με τα στοιχεία έπρεπε να βρίσκεται το εκκλησάκι.
Την ίδια στιγμή, ο ηλικιωμένος πατέρας του κ. Σερπάνου, παρακολουθούσε από το βουνό και μέσω κινητού τηλεφώνου κατηύθυνε την ψαρόβαρκα, ανακαλώντας στη μνήμη του την εικόνα της περιοχής πριν από 45 χρόνια. Όταν το βυθόμετρο εντόπισε ένα ψηλό εξόγκωμα στο βυθό, οι δύτες ενθουσιάστηκαν.
Είχαν ανακαλύψει την «Ατλαντίδα» τους!
Και όμως, σύντομα θα αντιλαμβάνονταν ότι η κατάδυση στη λίμνη ήταν πολύ πιο δύσκολη υπόθεση.
«Ο όγκος εντοπίστηκε σε βάθος 30 μέτρων! Η ορατότητα όμως ήταν τρομερά περιορισμένη λόγω της υψηλής περιεκτικότητας σε φερτές ύλες και κοκκινόχωμα από τα ποτάμια που εκβάλλουν στη λίμνη. Ήταν σαν να καταδύεσαι σε λάσπη» θυμάται ο κ. Γιώργος Κυπραίος, ο οποίος ήταν ο πρώτος που βούτηξε.
«Σε βάθος μόλις δεκαπέντε μέτρων επικρατούσε απόλυτο σκοτάδι, τσουχτερό κρύο και οι κάτοικοι μας είχαν προειδοποιήσει για την ύπαρξη υπογείων ρευμάτων. Ταυτόχρονα, το υψόμετρο στο οποίο βρίσκεται η λίμνη (400 μ.) αύξανε τον κίνδυνο της νόσου των δυτών. Νιώθαμε ότι ο ναός ήταν κοντά μας, αλλά δεν μπορούσαμε να τον αγγίξουμε» προσθέτει.
Οι δύτες ήταν έτοιμοι να τα παρατήσουν. Στο κάτω-κάτω, δεν ήταν ούτε εξερευνητές ούτε επαγγελματίες. Πώς περίμεναν να ανακαλύψουν αυτό που ακόμη και οι Αρχές αρνούνταν να αναζητήσουν; Υπήρχε όμως κάτι που – ενάντια σε κάθε λογική – δεν τους επέτρεπε να σταματήσουν την προσπάθεια.
«Οι κάτοικοι της περιοχής είχαν επενδύσει συναισθηματικά στην αποστολή μας σε τέτοιον βαθμό, που δεν αντέχαμε να τους απογοητεύσουμε. Ήταν σχεδόν εξωπραγματική η αγωνία τους για το αν το εκκλησάκι έστεκε ακόμη όρθιο. Για αυτούς τους ανθρώπους που ξεριζώθηκαν βίαια από τον τόπο τους και δεν θα μπορέσουν ποτέ να τον ξανααντικρίσουν, η υποβρύχια εκκλησία συμβόλιζε ολόκληρο το παρελθόν τους. Η πίστη και η ελπίδα τους μας γέμισε επιμονή. Έπρεπε να τα καταφέρουμε. Είχαμε πλέον πεισμώσει» σχολιάζει μιλώντας ο κ. Φοίβος Βιλανάκης, άλλο μέλος του συλλόγου.
Οπλισμένοι με αποφασιστικότητα, οι δύτες ξεκίνησαν το επόμενο πρωί για το σημείο που είχαν εντοπίσει την προηγούμενη ημέρα. Τότε η κ. Μαρία Σαλωμίδη και ο κ. Γιάννης Ίσσαρης καταδύθηκαν και χρησιμοποιώντας ένα ειδικό μηχάνημα σάρωσαν οριζοντίως τον βυθό, σε βάθος 40 μέτρων. Έπειτα από λίγο εντόπισαν έναν όγκο. Είχαν βρει την εκκλησία. Πλησίασαν και άρχισαν να ψηλαφούν τον τοίχο, αναδυόμενοι προς την επιφάνεια. Στο βάθος των 32 μέτρων κατόρθωσαν να αγγίξουν τον θόλο. Η εκκλησία ήταν ακόμη όρθια!
Ο ναός της «Παναγίας της Επισκοπής», κτισμένος τον 8° μ. X. αιώνα, ονομαζόταν και «Επισκοπή». Και τούτο διότι κατά τη βυζαντινή περίοδο υπήρξε πιθανότατα Καθεδρικός ναός της Επισκοπής Λιτζάς και Αγράφων. Σύμφωνα δε και με παράδοση του χωριού, σε μεταγενέστερη περίοδο λειτούργησε και ο ναός Μοναστηριού. Η «Επισκοπή» αναγνωρίσθηκε το 1951 Διατηρητέο Μνημείο της Χώρας(Υ A 103228/5-11-1951). Κατά τα έτη 1956-59. έγιναν από την Πολιτεία αρκετές εργασίες συντήρησης και κτίσθηκε ένας ισχυρός προστατευτικός τοίχος στην όχθη του Μέγδοβα, για να διασωθεί το μνημείο.
Το 1965 παρά τις προσπάθειες που έγιναν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, τελικά ο ναός βυθίστηκε στη λίμνη των Κρεμαστών. Ευτυχώς που την τελευταία στιγμή, ανακαλύφθηκαν και αποκολλήθηκαν οι μεγάλης αρχαιολογικής αξίας Τοιχογραφίες του ναού, έκτασης πάνω από 240 τετραγωνικά μέτρα, οι οποίες εκτίθενται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών. Οι Τοιχογραφίες της Επισκοπής συμπεριελήφθησαν σε μεγάλες διεθνείς εκθέσεις του Εξωτερικού (Φλωρεντία και Νέα Υόρκη).
Ο Βυζαντινός Ναός της Παναγίας της Επισκοπής σε σχετική απόφαση του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου τού 1965, χαρακτηρίσθηκε ως «ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά Μνημεία της Ελλάδος». Θα μπορούσε ίσως τότε, να μεταφερθεί αυτούσιος και ολόσωμος σε άλλο σημείο, όπως έγινε την ίδια εποχή με τους ναούς του Αμπού-Σίμπελ και άλλα μνημεία στην Αίγυπτο. Όμως το σπουδαίο αυτό Βυζαντινό Μνημείο της Ελλάδος -με 1200 τουλάχιστον χρόνια ιστορία- βρέθηκε στο βυθό της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών! Και ενώ αποφασίσθηκε από το Κράτος, η δημιουργία Πανομοιότυπου Ναού (Υπουργική Απόφαση: 8423/15-5-65), στο νέο χωριό της Επισκοπής, μέχρι σήμερα δεν έγινε τίποτα!
Η περιπέτεια του ναού της Παναγίας της Επισκοπής κατά τον 20ό αιώνα ήταν μεγάλη. Σήμερα, βρίσκεται όρθιος και ακέραιος στο βυθό της τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών, όπως απέδειξε σχετικά πρόσφατη έρευνα και τοπογράφηση του Συλλόγου ΤΗΘΥΣ.
Η «Παναγία της Επισκοπής», ο βυθισμένος πανέμορφος Βυζαντινός ναός, όπως έγραφε το 1969 ο Αγρινιώτης συγγραφέας Θωμάς Μποκώρος, «αγιάζει τα νερά της λίμνης των Κρεμαστών». Συνεχίζει λοιπόν, το σπάνιο αυτό Βυζ. Μνημείο, να κοσμεί τον τόπο μας!
Με πληροφορίες από τη σελίδα ΗΧΩ ΤΩΝ ΑΓΡΑΦΩΝ, parakampylianews.blogspot,
