Στην περιοχή Σαλίνας της Δομινικανής Δημοκρατίας μικρά κορίτσια παίζουν με τα παιχνίδια τους και κάνουν όλα τα πράγματα που «συνηθίζονται» για κοπέλες της ηλικίας τους. Τίποτα παράξενο ως εδώ.
Όμως κάποια από αυτά, όταν θα μπουν στην εφηβεία, θα δουν τον κόσμο τους να αλλάζει λόγω μιας μεταβολής στο σώμα τους που δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητη. Θα αρχίσουν να αναπτύσσουν αντρικά γεννητικά όργανα και θα μετατραπούν σε αγόρια! Αυτή είναι η ιστορία πίσω από τη μοναδική περίπτωσή τους.
Άφυλοι
Τις πρώτες εβδομάδες της κύησης, τα έμβρυα δεν έχουν φύλο ή -πιο σωστά- διαθέτουν τις προδιαγραφές και για τα δύο. Το αρσενικό και το θηλυκό συνυπάρχουν μέχρι (περίπου δύο μήνες μετά τη σύλληψη) να αναλάβουν δράση οι ορμόνες που στις περισσότερες περιπτώσεις θα αποφασίσουν αμετάκλητα για το φύλο του καθενός. Στα αρσενικά η παρουσία του χρωμοσώματος Υ δίνει «εντολή» για την ανάπτυξη πέους και όρχεων, ενώ στα άτομα με ζευγάρι χρωμοσωμάτων τύπου ΧΧ θα εμφανιστεί κλειτορίδα.
Στον υπόλοιπο πλανήτη -συνήθως- η φύση οδηγεί τις εξελίξεις με λίγες (στατιστικά) εξαιρέσεις. Στην περίπτωση, όμως, του Σαλίνας τα πράγματα είναι διαφορετικά.
Guevedoces
Μια ελεύθερη μετάφραση του όρου «Guevedoces» τον οποίο χρησιμοποιούν οι ντόπιοι για να περιγράψουν τα συγκεκριμένα άτομα θα ήταν «πέος στα 12». Και είναι αρκετά ξεκάθαρο για το τι συμβαίνει. Για κάποια από τα κορίτσια της περιοχής το πέρασμα στην εφηβεία δεν θα συνοδευτεί από την αύξηση του μεγέθους του στήθους ή την εμφάνιση περιόδου, όπως θα περίμενε κανείς.
Αντίθετα, περίπου ένα στα ενενήντα, θα διαπιστώσουν πως μετατρέπονται σε αγόρια και θα δουν τα γεννητικά όργανά τους να αλλάζουν από θηλυκά σε αρσενικά. Σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα στις περασμένες δεκαετίες, αυτή η ανατροπή θα επιφέρει κοινωνικό αποκλεισμό, bulling, ακόμη και δαιμονοποίησή τους από τον περίγυρό τους.
Η εξήγηση
Το φαινόμενο του Σαλίνας διαπιστώθηκε από τους δυτικούς επιστήμονες τη δεκαετία του ’70. Τότε ήταν που παρατηρήθηκε η πολύ μεγαλύτερη συχνότητα τέτοιων περιστατικών, με αποτέλεσμα οι κάτοικοί του να μπουν στο μικροσκόπιο της ιατρικής και γενετικής κοινότητας. Η απάντηση για τα αίτια δεν άργησε να δοθεί. Ο «ένοχος» ήταν το ένζυμο «5-alpha-reductase», το οποίο αναλαμβάνει να μετατρέψει την τεστοστερόνη του οργανισμού σε ανδροστανολόνη, που με τα σειρά της «ευθύνεται» για την ανάπτυξη των ανδρικών σωματικών χαρακτηριστικών, όπως μυς, τριχοφυΐα και -φυσικά- πέος.
Η έρευνα της Δόκτορος Τζούλιαν Ιμπεράτο-ΜακΓκίνλεϊ του Πανεπιστημίου Κορνέλ της Νέας Υόρκης, έδειξε πως στις περιπτώσεις των «Guevedoces» μια γενετική δυσλειτουργία δεν επιτρέπει στη διαδικασία να ολοκληρωθεί κανονικά. Έτσι, τα αντρικά χαρακτηριστικά, παραμένουν σε κατάσταση αναμονής και παρά το γεγονός ότι τα συγκεκριμένα παιδιά είναι στην πραγματικότητα αγόρια, σωματικά δεν διαθέτουν τα… πειστήρια που το αποδεικνύουν.
Όμως όταν ο άνθρωπος μπαίνει στην εφηβεία, το σώμα εκκρίνει μια δεύτερη (ακόμη μεγαλύτερη) δόση ορμονών ανάλογα με το φύλο του. Και τότε τα ανδρογενή ένζυμα και στεροειδή έρχονται να αποκαλύψουν την μέχρι τότε σε ύπνωση πραγματική ταυτότητα φύλου. Μια διαδικασία που συχνά ακολουθείται από κοινωνικές «παρενέργειες».
Δύσκολη ζωή για τους Guevedoces
Σε ένα σχετικά πρόσφατο ντοκιμαντέρ του BBC καταγράφηκε το φαινόμενο των Guevedoces και οι δυσκολίες ή τα στερεότυπα που πρέπει να αντιμετωπίσουν. Φυσικά κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και το καθένα από αυτά τα παιδιά κουβαλά και μια προσωπική ιστορία. Ορισμένες φορές κορίτσια από πολύ νεαρή ηλικία ένιωθαν άβολα με το σώμα τους και προτιμούσαν «αγορίστικες» δραστηριότητες, παρά τις παραινέσεις των γονιών τους για το αντίθετο. Σε άλλα περιστατικά αυτή η αλλαγή προέκυψε σχεδόν βίαια και απρόσμενα, διαλύοντας τον μέχρι τότε τρόπο ζωής τους.
Και επόμενα, κάθε μία περίπτωση προσανατολισμού φύλου έχει και διαφορετικό τέλος. Έτσι, μπορεί μια «Κάρλα» να μετατράπηκε σε «Καρλίτο» χωρίς προβλήματα, ενώ σε άλλες χρειάστηκε εγχείρηση αλλαγής φύλου ώστε η «Κάρλα» να παραμείνει τέτοια, παρά την αντίθετη γνώμη των ορμονών του σώματος που αποφάσισαν να δράσουν με καθυστέρηση μιας δεκαετίας.
Όπως και να έχει, το φαινόμενο του Σαλίνας έρχεται σαν απόδειξη του ότι πολλές φορές τα πράγματα που η κοινή γνώμη θεωρεί δεδομένα, όπως το φύλο, μόνο τέτοια δεν είναι.
*Με πληροφορίες από BBC και Washington Post
