Μέχρι στιγμής, το 2018 έχει μετατραπεί σε annus horribilis για το Facebook. Αρχής γενομένης από την αποκάλυψη ότι η εταιρεία Cambridge Analytica χρησιμοποίησε όλα τα ευάλωτα σημεία της πιο δημοφιλούς πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης για να «πειράξει» τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ και (κατά τα φαινόμενα) το δημοψήφισμα για το Brexit στο Ηνωμένο Βασίλειο, το Facebook περνά τον ένα κάβο πίσω από τον άλλο.
Η παρουσία του ιδρυτή και CEO του, Μαρκ Ζάκερμπεργκ, σε επιτροπή του Αμερικανικού Κογκρέσου δημιούργησε περισσότερα ερωτηματικά απ’ όσα απάντησε και, παρά το γεγονός ότι η Ε.Ε. του επιφύλαξε πιο φιλική συμπεριφορά, οι Ευρωπαίοι δείχνουν να μην εμπιστεύονται πλέον -τουλάχιστον όσο πριν…- την πλατφόρμα και τις διαβεβαιώσεις περί την ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων των χρηστών της, ενώ ήδη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έριξε στο Facebook «καμπάνα» για την εξαγορά του WhatsApp.
Ωστόσο, κανείς δεν περίμενε τη «σφαγή» της 26ης Ιουλίου, όταν η μετοχή του Facebook στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης κυριολεκτικά κατέρρευσε, χάνοντας μέσα σε λίγες ώρες το 20% της αξίας της και εξανεμίζοντας σχεδόν 120 δισεκατομμύρια δολάρια. Η μετοχή ανέκαμψε κάπως τις επόμενες ημέρες, αλλά παραμένει χαμηλά και πολλοί επενδυτές φοβούνται ότι η όποια ανάκαμψη θα είναι εξαιρετικά αργή και επώδυνη.
Τα «αντικειμενικά» στοιχεία
Διεθνείς οικονομικοί αναλυτές αποδίδουν την «μαύρη Πέμπτη» για το Facebook σε δύο βασικά «αντικειμενικά» στοιχεία: τον μειωμένο τζίρο που παρατηρείται για την εταιρεία κατά τα τελευταία τρίμηνα και τις αυξημένες δαπάνες της. Ωστόσο, και τα δύο αυτά στοιχεία έχουν τη ρίζα τους σε προβλήματα που το ίδιο το Facebook δημιούργησε.
Βλέπετε, η διαρκής και αμείλικτη συγκέντρωση προσωπικών δεδομένων των χρηστών της πλατφόρμας «έσκασε» με την αποκάλυψη του σκανδάλου της Cambridge Analytica και υποχρέωσε το Facebook να αυξήσει δραματικά τα μέτρα προστασίας των δεδομένων των χρηστών του, κίνηση που προφανώς έχει κόστος.
Από την άλλη, η διαβόητη οδηγία GDPR για τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών στο διαδίκτυο -μια οδηγία που σχεδιάζεται εδώ και χρόνια και έρχεται για να βάλει φρένο στην ακατάσχετη συγκέντρωση προσωπικών δεδομένων από τεχνολογικούς γίγαντες, όπως το Facebook, η Google ή η Microsoft- τέθηκε σε εφαρμογή ακριβώς τη στιγμή που η πλατφόρμα βρισκόταν στο μέσο της «καταιγίδας» της Cambridge Analytica και φάνηκε να «χτυπά» το Facebook εκεί που πονούσε περισσότερο.
Τέλος, η δέσμευση του Ζάκερμπεργκ για καταπολέμηση της διασποράς fake news μέσω του Facebook προϋποθέτει ακόμα περισσότερο προσωπικό που θα ασχολείται με αυτό το ζήτημα, αυξάνοντας τα λειτουργικά κόστη της εταιρείας.
Από εκεί και πέρα, αλλαγές στην πολιτική και τους αλγόριθμους με έμφαση τη διάδραση μεταξύ φίλων και μετάλλαξη της λειτουργίας της πλατφόρμας μοιάζουν να επιδρούν αρνητικά στα διαφημιστικά έσοδα του Facebook, χωρίς ακόμα, πάντως, να υπάρχουν οριστικά στοιχεία για αυτό.
Αντιφατικά μηνύματα
Την ίδια στιγμή, ο ίδιος ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ στέλνει διάφορα αντιφατικά μηνύματα στους χρήστες του Facebook αυξάνοντας την αίσθηση χάους που επικρατεί στην πλατφόρμα. Η τελευταία μεγάλη του γκάφα ήλθε όταν δήλωσε πριν από μερικές εβδομάδες στο Recode ότι το Facebook δεν θα κατεβάζει αναρτήσεις αρνητών του Ολοκαυτώματος.
Συγκεκριμένα, ο Ζάκερμπεργκ, αν και ξεκαθάρισε ότι ο ίδιος θεωρεί «βαθύτατα προσβλητική» την άρνηση του Ολοκαυτώματος, εν τούτοις ξεκαθάρισε ότι δεν προτίθεται να πετάξει έξω από το Facebook τους αρνητές του Ολοκαυτώματος, λέγοντας μάλιστα ότι «είναι δύσκολο να ποινικοποιήσεις και να κατανοήσεις τον σκοπό (σ.σ. του κάθε χρήστη). Νομίζω ότι, όσο αποτρόπαια κι αν είναι αυτά τα παραδείγματα (σ.σ. αρνητών του Ολοκαυτώματος), νομίζω ότι η πραγματικότητα είναι ότι κι εγώ λέω λάθος πράγματα όταν μιλάω δημόσια» και εξηγώντας ότι συχνά υπάρχουν «παρεξηγήσεις».
Όπως ήταν αναμενόμενο, οι δηλώσεις του Ζάκερμπεργκ προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις από οργανώσεις όπως η Anti-Defamation League, η οποία σε δημόσια δήλωσή της τόνισε ότι το Facebook «έχει ηθική υποχρέωση» να απαγορεύσει τη διασπορά της άρνησης του Ολοκαυτώματος. Παράλληλα, πολλοί χρήστες επισήμαναν ότι, ενώ η πλατφόρμα αφήνει ελεύθερους τους αρνητές του Ολοκαυτώματος, την ίδια ώρα ο αλγόριθμός της σβήνει ποστς αντιφασιστών, με το αιτιολογικό της «διασποράς ρητορικής μίσους».
Τεχνικά προβλήματα και δημογραφικό
Και, μέσα σε όλα, το Facebook το τελευταίο διάστημα παρουσιάζει τεχνικής φύσεως προβλήματα, καθώς μέσα στον Ιούλιο έχει πέσει τουλάχιστον δύο φορές, πλήττοντας κυρίως τους χρήστες συσκευών Android (το πιο δημοφιλές λειτουργικό σύστημα για φορητές συσκευές στον κόσμο), οι οποίοι διαπίστωναν ότι η εφαρμογή του Facebook στα κινητά του τους «κράσαρε» μετά από μια αναβάθμιση και ότι το πρόβλημα απλωνόταν και σε συνδεδεμένες εφαρμογές.
Παράλληλα, έρευνα του Ινστιτούτου Pew προκάλεσε ανησυχία στα αφεντικά του Facebook καθώς έδειξε ότι οι μικρές ηλικίες χρηστών το αποφεύγουν και χρησιμοποιούν άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Τα αποτελέσματα της έρευνας είναι άκρως ανησυχητικά για το Facebook, καθώς χάνει δημογραφικά κρίσιμες ηλικίες, οι οποίες δύσκολα όσο μεγαλώνουν θα στραφούν σε αυτό, έχοντας συνηθίσει στην εμπειρία, π.χ. του Snapchat ή άλλων social media.
Κάποιοι προφήτες της καταστροφής μιλούν για το τέλος του Facebook ή, τέλος πάντων, για το τέλος της διαρκούς ανάπτυξης της πλατφόρμας που σήμερα έχει περίπου 2,5 δισ. χρήστες παγκοσμίως. Το πιθανότερο είναι ότι κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί ή, για να είμαστε πιο ακριβείς, δεν θα συμβεί στο ορατό μέλλον. Το Facebook είναι κομμάτι της καθημερινότητας για εκατομμύρια ανθρώπους στον κόσμο και αυτό δύσκολα αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη. Ωστόσο, η κρίση που διέρχεται είναι βαθιά και όσο καθυστερεί να δώσει λύση τόσο οι προβλέψεις αυτές μπορούν να μετατραπούν σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία.
