Ανησυχείτε επειδή η μνήμη σας δεν είναι πια όσο δυνατή ήταν παλιότερα; Ανεβαίνετε στον πάνω όροφο του σπιτιού σας και δεν θυμάστε τι θέλατε ή δυσκολεύεστε να θυμηθείτε το όνομα κάποιου που βλέπετε στον δρόμο; Τέτοια περιστατικά συμβαίνουν καθημερινά και αναμφίβολα μας κάνουν να αναρωτιόμαστε εάν η άνοια μας… χτυπάει την πόρτα.
Αν και οι φόβοι είναι υπαρκτοί, δεν χρειάζεται να αγχώνεστε. Μπορεί η αποδυνάμωση της μνήμης σας να οφείλεται σε έλλειψη συγκέντρωσης ή στο υπερβολικό στρες. Πότε όμως πρέπει να αρχίσετε πραγματικά να ανησυχείτε;
Ο Μπάρι Γκόρντον, καθηγητής νευρολογίας και γνωστικών επιστημών στο κορυφαίο αμερικανικό πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς, έχει αναπτύξει ένα σύντομο τεστ που θα σας βοηθήσει να αξιολογήσετε την κατάσταση της μνήμης σας. Το τεστ αναπτύχθηκε ώστε να υπογραμμίσει και να εξηγήσει ορισμένα από τα προειδοποιητικά σημάδια της απώλειας μνήμης, ώστε να υποδείξει πότε είναι αναγκαία η επίσκεψη στον ειδικό.
Σημαντικό: Πρέπει να κάνετε το τεστ μαζί με κάποιον που σας γνωρίζει καλά (τον σύζυγο, έναν καλό φίλο ή έναν συγγενή), καθώς παίζει σημαντικό ρόλο όχι μόνο πώς αξιολογείτε εσείς τη μνήμη σας αλλά και πώς την κρίνουν οι γύρω σας. Όπως επισημαίνει ο Γκόρντον, ο μέσος ασθενής με Αλτσχάιμερ δεν εκφράζει ανησυχίες για την κατάσταση της μνήμης του, οι φίλοι και οι συγγενείς όμως παρατηρούν τυχόν προβλήματα. Ο καθηγητής συμπληρώνει μάλιστα πως δίνει περισσότερο βάρος στην άποψη του/της συζύγου ή ενός κοντινού φίλου παρά στην άποψη του ίδιου του εξεταζόμενου όταν πραγματοποιεί αξιολόγηση της μνήμης.
Για καθεμιά από τις παρακάτω ερωτήσεις, τόσο εσείς όσο και το άτομο που θα κάνει το τεστ μαζί σας πρέπει να σημειώσετε την απάντηση που θεωρείτε καταλληλότερη.
1. Πόσων ετών είστε;
Α. κάτω από 45
Β. 46-65
Γ. 65-75
Δ. άνω των 75
Απάντηση
Α. Η άνοια είναι εξαιρετικά σπάνια σε αυτήν την ηλικία. Εάν εκδηλώνετε προβλήματα μνήμης πιθανότατα οφείλονται σε άλλες αιτίες, όπως ο υπερβολικός φόρτος δουλειάς, το στρες ή η κατάθλιψη.
Β. Σε αυτήν την ηλικία ξεκινούν οι πρώτες «επιπλοκές». Είναι συχνό στα άτομα μέσης ηλικίας να ξεχνούν, για παράδειγμα, ονόματα και αυτό οφείλεται στο ότι οι «συνδέσεις» (συνάψεις) στον εγκέφαλο γίνονται πιο αργές. Τέτοιου είδους κενά μνήμης θεωρούνται φυσιολογικά.
Γ. Ο κίνδυνος Αλτσχάιμερ είναι ελαφρώς αυξημένος σε αυτήν την ηλικία, αλλά και πάλι εκτιμάται πως βρίσκεται κάτω από το 1%. Η κατάθλιψη είναι και στην ηλικία αυτή πιθανή αιτία της αποδυνάμωσης της μνήμης. Στα άτομα 65-75 είναι αυξημένος ο κίνδυνος εγκεφαλικού και καρδιοπάθειας και ένα σχετικό επεισόδιο ενδέχεται να επηρεάσει την εγκεφαλική λειτουργία και κατ’ επέκταση τη μνήμη.
Δ. Μετά τα 75 έτη και κυρίως μετά τα 80 οι πιθανότητες εκδήλωσης Αλτσχάιμερ αυξάνονται εκθετικά. Εκτιμάται ότι έως και ποσοστό 40% των ανθρώπων αυτής της ηλικιακής ομάδας εκδηλώνουν κάποια νευροεκφυλιστική διαταραχή.
2. Πώς θα αξιολογούσατε τη μνήμη σας/τη μνήμη του συζύγου/φίλου/συγγενή σας;
Α. Πολύ κακή – Ξεχνάω/ξεχνάει τα πάντα
Β. Μέτρια – Ξεχνάω/ξεχνάει συχνότερα από τους περισσότερους
Γ. Φυσιολογική – Μερικές φορές ξεχνάω/ξεχνάει
Απάντηση
Α. Όσο χειρότερη θεωρείτε πως είναι η μνήμη σας τόσο λιγότερες είναι οι πιθανότητες να αντιμετωπίζετε σοβαρό πρόβλημα. Εάν πραγματικά εκδηλώνατε απώλεια μνήμης, δεν θα το θυμόσαστε!
Β. Η αξιολόγηση της μνήμης σας είναι ενδεχομένως ρεαλιστική. Εάν όμως πιστεύετε ότι η μνήμη σας είναι πιο αδύναμη από τον μέσο άνθρωπο της ηλικίας σας ή βλέπετε σημαντική επιδείνωση τον τελευταίο καιρό ίσως αξίζει να επισκεφτείτε ειδικό.
Γ. Ίσως υπάρχει πρόβλημα, ίσως και όχι. Εάν εκδηλώνετε τα πρώτα σημάδια Αλτσχάιμερ πιθανότατα θεωρείτε τη μνήμη σας φυσιολογική και δεν είστε σε θέση να αναγνωρίσετε το πρόβλημα. Στην περίπτωση αυτή, η γνώμη του συζύγου/φίλου/συγγενή έχει μεγαλύτερη σημασία, οπότε αν απάντησε Α ή Β καλό θα ήταν να επισκεφτείτε ειδικό.
3. Τι είδους πληροφορίες ξεχνάτε; Εργασιακές υποχρεώσεις, αν σβήσατε κάποια ηλεκτρική συσκευή στο σπίτι ή ονόματα;
Απάντηση
Η απώλεια μνήμης που σχετίζεται με σημαντικά πράγματα (π.χ. το αν σβήσατε κάποια ηλεκτρική συσκευή στο σπίτι μπορεί να βάλει τη ζωή σας σε κίνδυνο) είναι συχνά αξιοσημείωτη ένδειξη, χωρίς ωστόσο να αποτελεί «εγγύηση» για την άνοια ή το Αλτσχάιμερ. Η κατάθλιψη, για παράδειγμα, συνδέεται συχνά με σημαντικά κενά μνήμης. Θα πρέπει να αξιολογήσετε την απάντησή σας στην ερώτηση αυτή σε συνάρτηση με τις υπόλοιπες.
4. Η απώλεια μνήμης ξεκίνησε ξαφνικά ή σταδιακά;
Α. Ξαφνικά, σε διάστημα μίας με δύο ωρών
Β. Σταδιακά, δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα πότε
Απάντηση
Α. Δεν είναι σπάνιο να παρατηρήσει κάποιος ξαφνικά ένα πρόβλημα που υπάρχει καιρό. Αυτό μπορεί να συμβεί με αφορμή ένα συγκεκριμένο περιστατικό που επισημαίνει την αποδυνάμωση της μνήμης του. Ωστόσο, μια ξαφνική αποδυνάμωση της μνήμης μπορεί να προκληθεί από έναν σοβαρό τραυματισμό (τον οποίο ο ασθενής ενδέχεται να μη θυμάται καν) ή ένα εγκεφαλικό επεισόδιο, οπότε πρέπει να αξιολογηθεί οπωσδήποτε από γιατρό.
Β. Σε περίπτωση απώλειας μνήμης λόγω ηλικίας, το άτομο συνήθως είναι σε θέση να κρίνει εάν η μνήμη του ήταν καλύτερη πριν από πέντε ή δέκα χρόνια. Σε περίπτωση άνοιας, η επιδείνωση της μνήμης συμβαίνει λίγο πιο γρήγορα (συνήθως σε ένα με δύο χρόνια), με τον πάσχοντα συνήθως να μην έχει επίγνωση της εξέλιξης αυτής. Εάν αναγνωρίζετε τις σταδιακές αλλαγές, όμως οι απαντήσεις σας στις υπόλοιπες ερωτήσεις δεν εγείρουν ανησυχίες, μάλλον δεν υπάρχει σοβαρό πρόβλημα.
5. Έχετε παρατηρήσει σημαντική βελτίωση της μνήμης σας σε συγκεκριμένες περιόδους του χρόνου, π.χ. τα Σαββατοκύριακα ή κατά τις καλοκαιρινές διακοπές;
Α. Ναι
Β. Όχι
Απάντηση
Α. Η απόδοση της μνήμης παρουσιάζει διακυμάνσεις σε όλους τους ανθρώπους, εάν όμως η βελτίωση συμπίπτει με περιόδους σωματικής ξεκούρασης και ψυχικής ηρεμίας, πιθανότατα δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Στην περίπτωση αυτή, τα όποια προβλήματα αντιμετωπίζετε οφείλονται μάλλον στην κούραση και/ή στο άγχος.
Β. Η σταθερότητα της κατάστασης δεν είναι πάντοτε λόγος ανησυχίας. Ακόμη και μια ήπια αποδυνάμωση της μνήμης μπορεί να είναι εντελώς αθώα εάν παραμένει σταθερή, οπότε θα πρέπει να αξιολογήσετε τις απαντήσεις σας συνολικά.
6α. (Για εσάς) Πώς πιστεύετε ότι θα αξιολογήσει ο σύζυγος/φίλος/συγγενής τη μνήμη σας;
Α. Ως πολύ κακή – Ξεχνάω τα πάντα
Β. Ως μέτρια – Ξεχνάω όμως συχνότερα από τους περισσότερους
Γ. Ως φυσιολογική – Ξεχνάω καμιά φορά, όπως οι περισσότεροι άνθρωποι άλλωστε
Απάντηση
Α. Εάν πιστεύετε πως οι κοντινοί σας άνθρωποι θεωρούν ότι η κατάσταση της μνήμης σας είναι κακή, καλό θα ήταν να επισκεφτείτε ειδικό.
Β. Εάν πιστεύουν ότι ξεχνάτε συχνότερα από τους περισσότερους ανθρώπους, μάλλον έχουν δίκιο. Μπορεί αυτό να οφείλεται απλώς στο γεγονός ότι μεγαλώνετε ή σε κάποια άλλη αιτία, όπως ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής σας ή η κατάθλιψη. Σε κάθε περίπτωση, μια επίσκεψη στον γιατρό δεν θα σας βλάψει.
Γ. Καλό είναι αυτό, εάν όμως η απάντηση του συζύγου/φίλου/συγγενή είναι εντελώς διαφορετική από τη δική σας (δηλαδή θεωρεί πως ξεχνάτε τα πάντα), μάλλον κάτι δεν πάει καλά.
6β. (Για τον σύζυγο/φίλο/συγγενή) Πώς πιστεύετε ότι θα αξιολογήσει ο εξεταζόμενος τη μνήμη του;
Α. Η μνήμη του είναι πολύ χειρότερη απ’ ό,τι πιστεύει
Β. Αξιολογεί σωστά τη μνήμη του ή η μνήμη του είναι καλύτερη απ’ ό,τι πιστεύει
Απάντηση
Α. Υπάρχουν βάσιμοι λόγοι ανησυχίας. Όχι μόνο πιστεύετε ότι υπάρχει πρόβλημα αλλά μάλιστα ο εξεταζόμενος δεν είναι σε θέση να το αναγνωρίσει. Παθήσεις όπως το Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζονται από σοβαρό έλλειμμα μνήμης και ταυτόχρονα από αποδυνάμωση της κριτικής ικανότητας και της επίγνωσης.
Β. Η γνώμη του συζύγου/φίλου/συγγενή είναι ενδεχομένως πιο ακριβής από αυτήν του εξεταζόμενου. Εάν εσείς θεωρείται ότι αξίζει μια επίσκεψη στον ειδικό, καλό θα είναι να επιληφθείτε.
7. Επανέρχεται στη μνήμη σας κάτι που είχατε ξεχάσει αν σας το επισημάνουν (π.χ. μια εκδήλωση, η πλοκή μιας ταινίας);
Α. Ναι, πάντα ή σχεδόν πάντα
Β. Μερικές φορές
Γ. Ποτέ
Απάντηση
Α. Η μνήμη σας δεν είναι και τόσο δυνατή, όμως δεν υπάρχει σοβαρός λόγος ανησυχίας.
Β. Αυτό είναι ανησυχητικό σημάδι, μπορεί όμως η απώλεια μνήμης να οφείλεται σε έλλειψη συγκέντρωσης. Αξιολογήστε την απάντηση αυτή σε συνάρτηση με τις υπόλοιπες.
Γ. Μάλλον η απώλεια μνήμης είναι σοβαρή. Επισκεφτείτε τον γιατρό όσο το δυνατόν πιο άμεσα.
8. Καταναλώνετε συχνά αλκοόλ;
Απάντηση
Η πολύ συχνή ή υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ επιδεινώνει την απόδοση της μνήμης. Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κατάχρησης Αλκοόλ και Αλκοολισμού (NIAAA), για κάθε επιπλέον αλκοολούχο ποτό που καταναλώνει κανείς η μνήμη του «γερνά» κατά 2,4 έως 3,7 χρόνια.
