Μια ζωή πολυτάραχη και με κακουχίες. Αυτή ήταν η ζωή του «Γέρου του Μοριά» όπως ήταν το προσωνύμιο του, με το οποίο κι έμεινε στην ιστορία. Ήρθε στη ζωή στις 3 Απριλίου του 1770, στο χωριό Ραμαβούνι της Μεσσηνίας.
Καταγόταν από φημισμένη οικογένεια κλεφτών, αυτή των Κολοκοτρωναίων το όνομα των οποίων αρχικά ήταν Τσεργίνης και στην συνέχεια Μπότσικας… η οποία βρισκόταν σε συνεχή πόλεμο με τους Τούρκους από τον 16ο αιώνα. Ήταν γιος του κλεφτοκαπετάνιου Κωνσταντή Κολοκοτρώνη, ο οποίος καταγόταν από το Λιμποβίτσι Αρκαδίας και της Ζαμπίας Κωτσάκη κόρης προεστού από την Αλωνίσταινα Αρκαδίας.
Τα πρώτα βήματα
Ο Θεόδωρος (ήταν ο πρώτος στην οικογένεια του με το όνομα αυτό, το οποίο και του δόθηκε προς τιμήν του Ρώσου αξιωματικού Θεόδωρου Ορλώφ) ακολούθησε από μικρός τον πατέρα του, σε αρκετές από τις περιπέτειες του. Ωστόσο σε ηλικία 10 ετών θα τον χάσει καθώς μαζί με δύο θείους του θα σκοτωθούν στην μάχη που έγινε με τους Τούρκους στον πύργο του Παναγιώταρου στην Καστάνιτσα της Μάνης.
Το χαστούκι που τον πείσμωσε και η υπόσχεση που έδωσε
Μετά τον θάνατο του πατέρα του, η ζωή για την μητέρα του Κολοκοτρώνη ήταν δύσκολη. Ο ίδιος προκειμένου να την βοηθήσει πήγαινε στη Τρίπολη, με το γαϊδουράκι του το οποίο ήταν φορτωμένο με ξύλα και τα πουλούσε. Μια μέρα που είχε βρέξει το ζωντανό γλίστρησε και πάτησε σε μια λακκούβα με νερά τα οποία πιτσίλισαν τα ρούχα ενός Τούρκου, που τον χαστούκισε. Ο Κολοκοτρώνης 13χρονων τότε τον κοίταξε στα μάτια και ορκίστηκε να πάρει εκδίκηση. Έπειτα από το συμβάν αυτό δεν ξαναπήγε ποτέ στην Τρίπολη…
Επικίνδυνος από μικρός
Σε ηλικία 15 ετών ο ίδιος αποφάσισε να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του και να γίνει αρματωλός στην περιοχή του Λεονταρίου στην Αρκαδία, ενώ στα 20 του παντρεύτηκε την Αικατερίνη Καρούτσουκόρη του προεστού της περιοχής και Μορογιάννη Δημητρίου Καρούτσου. Σιγά – σιγά η φήμη και η δράση του Κολοκοτρώνη είχε αρχίσει να απλώνεται σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, κάτι το οποίο τον είχε κάνει επικίνδυνο για τους Τούρκους.
Αυτό είχε σαν συνέπεια το 1802 ο βοεβοδάς της Πάτρας να πετύχει να εκδοθεί σουλτάνικο φιρμάνι, που τον καταδίκαζε σε θανάτο, το οποίο και ανάθετε την εκτέλεση του στους προεστούς… Παράλληλα ο Κολοκοτρώνης είχε αποκτήσει πείρα και στην θάλασσα ως κουρσάρος, κάτι που είχε σαν συνέπεια να πάρει μέρος στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο συμμετέχοντας σε ναυτικές επιχειρήσεις του ρωσικού στόλου.
Ο διωγμός των κλεφτών
Το 1806 και για την ακρίβεια τον Ιανουάριο κι ενώ βρίσκεται στην Πελοπόννησο βγαίνει διάταγμα από τους Τούρκους για διωγμό των κλεφτών. Αυτό είχε σαν συνέπεια τόσο ο ίδιος, όσο και άλλοι Κολοκοτρωναίοι να κυνηγηθούν σε πόλεις και χωριά από αυτούς, διωγμός ο οποίος έμεινε στην ιστορία ως ο χορός των καταραμένων… Ωστόσο ο Κολοκοτρώνης κατάφερε να διασωθεί καθώς κατέφυγε στην Ζάκυνθο.
Η ζωή στη Ζάκυνθο
Στην Ζάκυνθο ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης αποκτά σηματικές στρατιωτικές γνώσεις, που θα τον βοηθήσουν στην Επανάσταση, καθώς εντάσεται στο ελληνικό στρατιωτικό σώμα που είχαν δημιουργήσει οι Άγγλοι. Ο ίδιος κατάφερε να διακριθεί για την δράση του απέναντι στους Γάλλους, κάτι που είχε σαν συνέπεια να φτάσει στον βαθμό του ταγματάρχη. Παράλληλα προκειμένου να βγάζει τα προς το ζην, ο ίδιος έκανε το επάγγελμα του κρεοπώλη.
Η μύηση του στην Φιλική Εταιρία και η επιστροφή στο Μοριά
Το 1818 ο Κολοκοτρώνη μυείται στην Φιλική Εταιρία από τον ιερέα Άνθιμο Αργυρόπουλο. Στις αρχές του 1821, ο Κολοκοτρώνης αποβιβάζεται στην Πελοπόννησο, προκειμένου να προετοιμάσει την Επανάσταση. Στις 23 Μαρτίου μαζί με τον Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη συμμετέχουν σε στρατιωτικό σώμα, το οποίο κατέλαβε την Καλαμάτα και με τον τρόπο αυτό σηματοδότησε την έναρξη του Αγώνα.
Τρίπολη και Βαλτέτσι
Μετά την κατάληψη της Καλαμάτας ο «Γέρος του Μοριά» είχε θέσει σαν στόχο του, την κατάληψη της Τρίπολης, προκειμένου η επανάσταση να ισχυροποιηθεί στην Πελοπόννησο. Ο ίδιος πήρε μέρος τόσο στην μάχη στο Βαλτέτσι, όσο και στην μάχη της Γράνας, οι οποίες αποδείχτηκαν καθοριστικές στην πολιορκία της πόλης. Ενδεικτικά είναι τα λόγια του Κολοκοτρώνη μετά την μάχη στο Βαλτέτσι: «Αν χαλιώμεθα κινδυνεύαμε να μην κάνουμε ορδή (στρατό)». Έπειτα από την άλωση της πόλης που έγινε στις 23 Σεπτεμβρίου 1821, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έγινε πλέον ο αρχηγός του επαναστατικού στρατού στην Πελοπόννησο.
Η καταστροφή του Δράμαλη
Τον Ιούλιο του 1822 κι ενώ η κυβέρνηση βρίσκεται σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τον Κολοκοτρώνη μπαίνει στην Πελοπόννησο ο Μαχμούτ Πασάς ο επονομαζόμενος και ως Δράμαλης λόγω της καταγωγής του από την Δράμα με 30.000 άντρες τον πιο μεγάλο στρατό που υπήρξε μέχρι τότε. Σε εκείνη την δύσκολη στιγμή… ο «Γέρος του Μοριά» κατάφερε χάρη στην ευφυϊα του (εφάρμοσε την τακτική της καμένης γης προκειμένου να κόψει τον ανεφοδιασμό των Τούρκων στον αργολικό κάμπο), αλλά και το στρατηγικό του μυαλό να καταστρέψει την τουρκική στρατιά στα Δερβενάκια, παρά το γεγονός ότι διέθετε ελάχιστες δυνάμεις και να σώσει τον Αγώνα, με την κυβέρνηση στη συνέχεια να τον διορίζει αρχιστράτηγο των επαναστατικών δυνάμεων.
Η φυλάκιση στην Ύδρα
Κατά την διάρκεια των δύο εμφύλιων πολέμων που ακολούθησαν το 1823 και το 1824 ο Κολοκοτρώνης προσπάθησε να αμβλύνει τις αντιπαραθέσεις που υπήρξαν ανάμεσα στις δύο αντίπαλες πλευρές, με τον ίδιο ωστόσο να μην αποφεύγει την ρήξη. Ο θάνατος του πρωτότοκου γιου του Πάνου (ήταν παντρεμένος με την κόρη της Μπουμπουλίνας) στις 3 Δεκεμβρίου του 1824 καταρράκωσε τον Κολοκοτρώνη, ο οποίος προκειμένου να τερματιστεί ο εμφύλιος παραδόθηκε στην κυβέρνηση, που με την σειρά της τον φυλάκισε μαζί με άλλους αγωνιστές στις 6 Φεβρουαρίου του 1825 στον Προφήτη Ηλία της Ύδρας.
Ο Ιμπραήμ και η αποφυλάκιση
Μπροστά στον κίνδυνο που λεγόταν Ιμπραήμ, ο οποίος είχε αποβιβαστεί στην Πελοπόννησο και απειλούσε να πνίξει στο αίμα τον Αγώνα, η κυβέρνηση αποφυλακίζει τον Μάιο του 1825 τον Κολοκοτρώνη. Όταν ο ίδιος έφτασε στο Ναύπλιο μιλώντας προς τους Έλληνες τους είπε τα εξής: «Έλληνες! Πριν βγω στ’ Ανάπλι, έριξα στη θάλασσα τα πικρά τα περασμένα. Κάντε και σεις το ίδιο. Στο δρόμο που περνάγαμε για να ρθούμε στην εκκλησιά, είδα να σκάβουν κάποιοι άνθρωποι.
Ρώτησα και μου είπαν πως σκάβουν να βρούνε κρυμμένο θησαυρό. Εκεί στο λάκκο μέσα ρίξτε και τα μίση τα δικά σας. Έτσι θα βρεθεί κι ο χαμένος θησαυρός». Παρά το γεγονός ότι ο Κολοκοτρώνης δεν διέθετε πολυάριθμο στρατό κατάφερε με την τακτική του κλεφτοπολέμου να προκαλέσει φθορές στις δυνάμεις των Αιγυπτίων ενώ παράλληλα σε μήνυμα που έστειλε στον Ιμπραήμ τον απειλούσε λέγοντας του: ««Αυτό οπού μας φοβερίζεις, να μας κόψης και κάψης τα καρποφόρα δέντρα μας, δεν είναι της πολεμικής έργον, διατί τα άψυχα δένδρα δεν εναντιώνονται εις κανένα, μόνον οι άνθρωποι οπού εναντιώνονται έχουνε στρατεύματα και σκλαβώνεις, και έτσι είναι το δίκαιον του πολέμου…
Όχι τα κλαδιά να μας κόψης, όχι τα δένδρα, όχι τα σπίτια που μας έκαψες, μόνον πέτρα απάνω στην πέτρα να μην μείνη, ημείς δεν προσκυνούμεν. Τι τα δένδρα μας αν μας τα κόψης, και κάψης την γην δεν θέλει την σηκώσης και η ίδια η γης που τα έθρεψε, αυτή η ίδια γη μένει δική μας και τα ματακάνει. Μόνον ένας Έλληνας να μείνη, πάντα θα πολεμούμε και μην ελπίζης πως την γην μας θα την κάμης δική σου, βγάλτο από το νου σου».
«Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους»
Ο Ιμπραήμ την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1827 συνέχιζε να καίει και να καταστρέφει την Πελοπόννησο, με τον Κολοκοτρώνη από την πλευρά του να συνεχίζει τον ανταρτοπόλεμο προκαλώντας του ζημιές. «O Ιμπραΐμης μου επαράγγειλε μια φορά διατί δεν στέκω να πολεμήσωμεν (κατά μέτωπον). Εγώ του αποκρίθηκα, ας πάρη πεντακόσιους, χίλιους, και παίρνω και εγώ άλλους τόσους, και τότε πολεμούμε, ή αν θέλη ας έλθη και να μονομαχήσωμεν οι δύο.
Αυτός δεν με αποκρίθηκε εις κανένα. Και αν ήθελε το δεχθή το έκαμνα με όλην την καρδιάν, διότι έλεγα αν χανόμουν, ας πήγαινα, αν τον χαλούσα, εγλύτωνα το έθνος μου» αναφέρει χαρακτηριστικά στα «Απομνημονεύματα» του ο Κολοκοτρώνης, κάτι το οποίο δείχνει σε πόσο δύσκολη θέση βρισκόταν ο Αιγύπτιος πασάς από την τακτική που αυτός ακολουθούσε.
Βλέποντας ο Ιμπραήμ ότι η αντίσταση των Ελλήνων συνεχιζόταν αποφάσισε να εφαρμόσει την μέθοδο του προσκυνήματος… Η απάντηση του Κολοκοτρώνη στην τακτική αυτή ήταν «Φωτιά στα σπίτια και τσεκούρι στην περιουσία και το λαιμό εκείνων που κάνουν τα χατίρια των Τούρκων. Φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους!» προκειμένου να τιμωρήσει όσους είχαν προσκυνήσει και παράλληλα να διατηρήσει ζωντανή την φωτιά της Επανάστασης μέχρι και την Ναυμαχία στο Ναυαρίνου.
Ο Όθωνας και η φυλακή
Μέχρι και το τέλος της Επανάστασης ο Κολοκοτρώνης συνέχισε να έχει ενεργό ρόλο, τόσο στα στρατιωτικά, όσο και στα πολιτικά δρώμενα. Όταν η Ελλάδα πλέον απελευθερώθηκε ο ίδιος συντάχτηκε στο πλευρό του Ιωάννη Καποδίστρια…
Με την έλευση του Όθωνα στην Ελλάδα, ο «Γέρος του Μοριά» οδηγήθηκε στην φυλακή για δεύτερη φορά, λόγω των διαφωνιών που είχε με τους Αντιβασιλείς Άρμανσμπεργκ, Μάουρερ, Χάιντεκ, αλλά και της επίθεσης που δέχτηκε από τους πολιτικούς του αντιπάλους.
Στην δίκη που έγινε στο Ναύπλιο και διήρκεσε από τις 30 Απριλίου μέχρι και τις 26 Μαϊου 1834 Κολοκοτρώνης και Πλαπούτας καταδικάστηκαν σε θάνατο, με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Αμφότεροι φυλακίστηκαν στο Παλαμήδι.
Η ποινή του Κολοκοτρώνη, ο οποίος τότε ήταν 64 ετών μετατράπηκε σε εικοσαετή κάθειρξη από τον Όθωνα. Στο άκουσμα της είδησης αυτής υποδέχτηκε τα νέα αναφέροντας τα εξής: «Θα γελάσω τον βασιλιά! Δεν θα ζήσω τόσους (χρόνους)!»
Ο θάνατος ενός μεγάλου στρατηγού
Μετά την ενηλικίωση του ο Όθωνας έδωσε χάρη στον Κολοκοτρώνη, τον οποίο και ονόμασε στρατηγό. Παράλληλα έλαβε και το αξίωμα του «Συμβούλου της Επικρατείας», ενώ ορίστηκε και μέλος της για την ανέγερση του Πανεπιστημίου Αθηνών… Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα έζησε στην Αθήνα. O ίδιος υπαγόρευσε τα «Απομνημονεύματά» του στον Γεώργιο Τσερτσέτη, τα οποία και κυκλοφόρησαν το 1851 με τίτλο «Διήγησις συμβάντων της ελληνικής φυλής από τα 1770 έως και τα 1836» και αποτελούν πολύτιμη πηγή για την Ελληνική Επανάσταση.
Πέθανε στις 4 Φεβρουαρίου του 1843 σε ηλικία 73 ετών έπειτα από γλέντι στα ανάκτορα. Απέκτησε πέντε τέσσερα με την Αικατερίνη Καρούτσου τον Πάνο, τον Γιάννη (Γενναίο), τον Κωνσταντίνο (Κολινό) και την Ελένη, ενώ από την σχέση του με την Μαργαρίτα Βελισσάρη απέκτησε τον Πάνο τον νεότερο τον οποίο και αναγνώρισε αργότερα με την διαθήκη του.
Η κηδεία του έγινε με κάθε επισημότητα στον Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης και η ταφή του στο Α΄ Νεκροταφείο. Στα πόδια του τοποθετήθηκε μια τουρκική σημαία για να συμβολίζει τις μεγάλες νίκες απέναντι στους Τούρκους…
