Το θρυλικό «γεφύρι του Μανώλη», που βυθίζεται στα νερά του ποταμού. Εκεί πολέμησαν οι άνδρες του Κατσαντώνη και των Τουρκαλβανών. Ο έρωτας της βασιλοπούλας με τον πρωτομάστορα που στέριωσε τα θεμέλιά του…
Πενήντα χιλιόμετρα από το Καρπενήσι βρίσκεται ένα από τα παλιότερα πετρόκτιστα γεφύρια της Ελλάδας, το γεφύρι του Μανώλη στην Ευρυτανία. Για περίπου 300 χρόνια αποτελούσε το μοναδικό πέρασμα που ένωνε τις δύο όχθες του ποταμού Αγραφιώτη.
Το πέτρινο μονότοξο γεφύρι αποτελεί από 1659, όταν και χτίστηκε, αναγνωρίσιμο σημείο για την περιοχή, και κρύβει μια ενδιαφέρουσα ιστορία. H κατασκευή του αποδεικνύεται και από την επιγραφή στο γεφύρι που ξεχωρίζει: «ΕΚΤΙΣΘΗ ΤΟ 1659, ΟΙ ΚΤΗΤΟΡΕΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΚΑΙ ΜΑΝΩΛΗΣ».
Οι παλιοί γερόντοι διηγούνταν ότι για να φτιαχτεί το γεφύρι χρειάστηκαν χιλιάδες ασπράδια από αυγά που εκείνα τα χρόνια χρησιμοποιούνταν μαζί με άλλες προσμίξεις (όπως μαλλιά ζώων, άχυρα κλπ) ως ισχυρό συνδετικό κονίαμα μεταξύ των αρμών. Το πραγματικό όμως μυστικό της γερής ευσταθούς κατασκευής κρύβονταν στο μαεστρικό και μελετημένο “κλείδωμα-θηλύκωμα” της λιθοδομής, μία περίτεχνη διαδικασία που χειρίζονταν μόνο ο Πρωτομάστορας!
Οι θρύλοι πίσω από το όνομα
Το γεφύρι πήρε το όνομα του από τον χτίστη Μανώλη Χρυσιώτη, ο οποίος καταγόταν από την Ήπειρο και ζούσε στο χωριό Δάφνη (Κουφάλα) μαζί με τη γυναίκα του, Παρασκευή. Σύμφωνα με τον μύθο το ζευγάρι δε μπορούσε να αποκτήσει απογόνους, γι΄ αυτό και τρία έργα που κατασκεύασε ο χτίστης, τα παραλλήλιζε σαν να ήταν τα παιδιά του.
«Το γεφύρι του Μανώλη» ήταν το αγόρι, ενώ οι εκκλησίες της Αγίας Παρασκευής στη Χρύσω και της Αγίας Παρασκευής στα Βραγγιανά θεωρούνταν οι κόρες του.
Ένας άλλος θρύλος υποστηρίζει ότι το «Γεφύρι του Μανώλη» στεριώθηκε με την ανθρωποθυσία μιας βασιλοπούλας, που ζούσε στην περιοχή και η οποία είχε ερωτευτεί τον πρωτομάστορα. Την περιπέτεια αυτή έχει περιγράψει σε ποίημά του ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, ο πρωτομάστορας Μανώλης είχε αναλάβει να χτίσει το γεφύρι για τον βασιλιά του Αγγελοκάστρου. Ωστόσο, το γεφύρι δεν στέριωνε και ο πρωτομάστορας απειλούταν με θάνατο. Η βασιλοπούλα, όμως, που ήταν ερωτευμένη με τον πρωτομάστορα, βούτηξε στα βαθιά νερά του ποταμού και έτσι τελικά το γεφύρι στέριωσε. Ο πρωτομάστορας δεν κατάφερε να διαχειριστεί την απώλεια της βασιλοπούλας και έτσι έπεσε και αυτός στα νερά του ποταμού και πνίγηκε.
Ο Όθωνας, η Αμαλία και η “αντίσταση του Μανώλη”
Μια άλλη παλιά ιστόρηση αναφέρει ότι το 1838 ο βασιλιάς Όθωνας και η σύζυγός του Αμαλία επισκέφτηκαν, στα πλαίσια μιας περιοδείας τους, το μοναστήρι της Τατάρνας. Πέρασαν τότε κι από το Γεφύρι του Μανώλη. Τη στιγμή που η βασίλισσα διάβαινε με το άλογό της επάνω στην ψηλή καμπούρα του γεφυριού, το ζώο αφηνίασε και σηκώθηκε στα πίσω πόδια του. Η Αμαλία θα έπεφτε στα αφρισμένα νερά του Αγραφιώτη με κίνδυνο να πνιγεί, αν δεν παρενέβαινε άμεσα ο υπασπιστής της ο οποίος δίνοντας μία γερή ξυλιά στα καπούλια του αλόγου το ανάγκασε να περάσει γρήγορα απέναντι με σώα την “υψηλοτάτη”. Φαίνεται ότι το ανήσυχο “πνεύμα του γεφυριού” δεν τα πήγαινε καλά ούτε με τους Βαυαρούς τυράννους βασιλείς!
Οι κλέφτες και οι αρματολοί
Το γεφύρι του Μανώλη το 1807 αποτέλεσε πεδίο μάχης μεταξύ των κλεφταρματολών του Κατσαντώνη και των Τουρκαλβανών του Άγου Μουχουρτάρη. Στη συμπλοκή μάλιστα σκοτώθηκαν 80 Τουρκαλβανοί και 10 Έλληνες. Για 300 χρόνια αποτελούσε το μοναδικό πέρασμα που ένωνε τις δύο πλευρές του ποταμού Αγραφιώτη. Ο κίνδυνος κατάρρευσης και η βύθιση της γέφυρας Το 1964 όταν στην περιοχή κατασκευάστηκε το φράγμα των Κρεμαστών πολλά κτίσματα βυθίστηκαν κάτω από τα νερά της τεχνητής λίμνης, η οποία δημιούργησε το φράγμα. Το γεφύρι του Μανώλη αποτέλεσε την εξαίρεση. Βρίσκεται στις παρυφές της Λίμνης και έτσι βυθίζεται ανάλογα με το ύψος των βροχοπτώσεων κάθε χρονιάς.
Η εξαφάνιση του εξαρτάται από την ένταση των καιρικών φαινομένων. Άλλοτε βρίσκεται στην επιφάνεια και άλλοτε εξαφανίζεται. Το φαινόμενο αυτό καταγράφεται καθαρά από τον φακό του φωτογράφου Γιάννη Τριανταφυλλόπουλου To γεφύρι του Μανώλη είναι βυθισμένο κατά το ήμισυ. Κατά τους χειμερινούς μήνες το γεφύρι βυθίζεται στο νερό, γεγονός που επιβαρύνει την κατασκευή, ενώ ξεχωρίζει μόνο η κορυφή του τόξου. Αντιθέτως οι επισκέπτες μπορούν να το δουν τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν οι βροχοπτώσεις μειώνονται και δεν είναι έντονες.
Τον χειμώνα του 2018 το ιστορικό γεφύρι κινδύνευσε να καταρρεύσει. Υπέστη μάλιστα σοβαρές ζημιές από τις νεροποντές του χειμώνα και απειλούταν από ολοσχερή καταστροφή. Ο Γρηγόρης Φέρρας, εκπρόσωπος του Συλλόγου Φίλων Γέφυρας Μανώλη, εξήγησε στη «Μηχανή του Χρόνου» ότι ο κίνδυνος της κατάρρευσης προκλήθηκε όταν η ροή του ποταμού Αγραφιώτη αυξήθηκε από τις βροχές και τις καταιγίδες.
Τα έντονα καιρικά φαινόμενα αύξησαν τη ροή του ποταμού, καθώς τα νερά έπεφταν πάνω στα βάθρα. «Οι επιπτώσεις στο γεφύρι ήταν άμεσες καθώς άρχισαν να πέφτουν και οι πέτρες της γέφυρας. Ήταν έτοιμη να καταρρεύσει!», συμπλήρωσε ο κ. Φέρρας. Ο Σύλλογος Φίλων της Γέφυρας του Μανώλη απευθύνθηκε στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας και ζήτησε μέτρα αποκατάστασης των ζημιών. Το Υπουργείο Πολιτισμού ανταποκρίθηκε και ανέλαβε την αντιστήριξη του ανατολικού βάθρου της γέφυρας. Τον Αύγουστο αναμένεται να γίνει η αντιστήριξη και του δυτικού βάθρου ώστε το γεφύρι να σταθεροποιηθεί και να χαθεί κάθε κίνδυνος κατάρρευσης.
Η ομορφιά του πετρόκτιστου γεφυριού έχει προσελκύσει τον διεθνή θαυμασμό. Μάλιστα, το 2017 προβλήθηκε σε παγκόσμια κλίμακα μέσα από τις φωτογραφίες που δημοσίευσε το National Geographic….
Το πολυθρύλητο Γεφύρι του Μανώλη αν και λαβωμένο από το χρόνο και τη διαβρωτική επίδραση των νερών της λίμνης, εξακολουθεί να αντιστέκεται με πείσμα κόντρα στους άσπλαχνους καιρούς και τη μακρά εγκατάλειψη…
…Και σε κάθε εμφάνισή του, αυτούς τους λίγους μήνες που αντικρίζει το φως του ήλιου των Αγράφων, είναι σαν να φωνάζει: “Εδώ είμαι, αντέχω ακόμη, κάντε κάτι για να συνεχίσω να υπάρχω”!
Mε πληφορορίες από mixanitouxronou.gr – Ευρυτάνας Ιχνηλάτης και τη σελίδα Σύλλογος Φίλων Γέφυρας Μανώλη
