Τις τελευταίες δεκαετίες πολλές πόλεις στην Ελλάδα που είχαν αναπτύξει μια έντονη βιομηχανική δραστηριότητα, έχουν προχωρήσει σε ανάδειξη, αξιοποίηση και επανάχρηση των παλαιών βιομηχανικών κτιρίων. Άλλωστε οι βιομηχανικές μνήμες αποτελούν σημαντικό στοιχείο για την ιστορία ενός τόπου και των ανθρώπων του.
Στην ευρύτερη περιοχή της Φθιώτιδας από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι και τα μέσα του 20ου δραστηριοποιούνται αρκετές μεταποιητικές μονάδες οι οποίες υιοθετούν τη μηχανή, κυρίως στους κλάδους της αλευροβιομηχανίας, της κλωστοϋφαντουργίας και της βαμβακοβιομηχανίας. Δυστυχώς, η κρίση που εμφανίζεται στην Ελληνική οικονομία την δεκαετία του 1970, οδηγεί στην αποβιομηχάνιση, την διακοπή λειτουργίας των εργοστασίων και τους βιομηχανικούς χώρους σε πλήρη εγκατάλειψη. Στη Λαμία και στην δυτική πλευρά της πόλης στην περιοχή των Ανθέων, βρίσκεται ένα εγκαταλελειμμένο σύμπλεγμα κτισμάτων, αποτελούμενο από μεγάλα κτίρια τα οποία πρέπει να κτίστηκαν μετά το 1900 και από άλλα μικρότερα και παλαιότερα που βρίσκονται σε πολύ κακή κατάσταση.
Οι «Μύλοι» Κρόκου – Μουζέλη ή τα «Μύλια» όπως συνήθιζε ο κόσμος να τα αποκαλεί, έχουν ταυτιστεί με την ιστορία αυτής της πόλης. Αυτά τα πέτρινα βιομηχανικά κτίσματα μαζί με τα διασωθέντα μηχανήματα, αποτελούν μνημεία περασμένων εποχών αλλά και πηγές πληροφοριών για τις συνθήκες ζωής του παρελθόντος. Στο εν λόγω συγκρότημα κτιρίων εκτός από τους έξι (6) συνεχόμενους υδρόμυλους, από το 1923 λειτουργεί και εκκοκκιστήριο βάμβακος. Τον Ιούνιο του 1932 γίνονται τα εγκαίνια του νέου κυλινδρόμυλου που κινείται πλέον με πετρελαιομηχανή δίνοντας τη δυνατότητα πολύ μεγαλύτερης παραγωγής και άριστης ποιότητας αλεύρων.
Η εξέλιξη της τεχνολογίας και η ταυτόχρονη αντικατάσταση της πετρελαιοκίνησης με την ηλεκτροκίνηση συνέβαλαν στην μεγάλη ανάπτυξη του Μύλου. Η καθημερινή παραγωγή φτάνει στους 30-35 τόνους και εξασφαλίζεται η επάρκεια σε αλεύρι για τους Νομούς Φθιώτιδας και Ευρυτανίας. Εκτός όμως από αλεύρι και εκκοκκισμένο βαμβάκι, παράγεται ρύζι, κάθε είδους σπορέλαιο, ενώ παράλληλα δημιουργείται μια μεγάλη μονάδα επεξεργασίας καπνού (διαλογή και δεματοποίηση). Με την εγκατάσταση ενός δεύτερου ζεύγους πετρελαιομηχανής – γεννήτριας, παράγεται περισσότερο ηλεκτρικό ρεύμα το οποίο χρησιμοποιείται για την κίνηση όλων των μηχανημάτων και τον φωτισμό. Παράλληλα ηλεκτρικό ρεύμα δίνεται και για τον ηλεκτροφωτισμό μέρους της πόλης. Για την λειτουργία όλων αυτών των παραγωγικών μονάδων, απασχολούνται πάνω από 180 εργάτες.
Αυτές οι εγκαταλελειμμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της εικόνας της σύγχρονης πόλης της Λαμίας, αλλά και ένα σημαντικό στοιχείο για την ιστορία της, αφού μπορούν να θυμίσουν τον τρόπο παραγωγής και τις συνθήκες εργασίας σε κάθε περίοδο. Αυτή η κληρονομιά που έχει εγκαταλειφθεί στη φθορά του χρόνου και μοιάζει άχρηστη, μπορεί να γίνει χρήσιμη, όταν γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες για την σωστή εκμετάλλευσή της, από τους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα επιτυχούς αξιοποίησης με συμβατές χρήσεις όπου παλαιά κτήρια ζωντάνεψαν ξανά με την ένταξή τους σε συγκεκριμένα χρηματοδοτικά προγράμματα, αφού μετατράπηκαν σε μουσεία και σε χώρους πολιτισμού.
Ήδη από το 2018 και μέσου του Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΕΠΑνΕΚ – ΕΣΠΑ 2014-2020) και της δράσης «Δημιουργική Επανάχρηση Δημοτικής Ακίνητης Περιουσίας», εντάχθηκαν 12 έργα (πράξεις) αντίστοιχων δήμων (το πρόγραμμα απευθύνονταν στους ΟΤΑ Α΄ βαθμού) για την αποκατάσταση και ανάδειξη ανενεργών εμβληματικών δημοτικών κτηρίων, με χρηματοδότηση από ευρωπαϊκούς πόρους, προκειμένου να λειτουργήσουν ως εστίες πολιτιστικής, τουριστικής και επιχειρηματικής δραστηριότητας. Λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος που εκδηλώθηκε από του Δήμους ο συνολικός προϋπολογισμός της δράσης αυξήθηκε (Β΄ φάση) και εντάχθηκαν άλλα 15 έργα. Με τα Προγράμματα «ΦιλόΔημος» και «ΦιλόΔημος ΙΙ» την χρονική περίοδο 2018-2019 δίνεται η δυνατότητα χρηματοδότησης στους Δήμους ώστε να αξιοποιήσουν το κτιριακό απόθεμα τους, για πολιτιστικούς και αναπτυξιακούς σκοπούς.
Τον Μάρτιο του 2022 το Υπ. Περιβάλλοντος & Ενέργειας απευθύνει πρόσκληση σε όλους τους Δήμους και τις Περιφέρειες της χώρας για την υποβολή προτάσεων χρηματοδότης στο Πρόγραμμα «Παρεμβάσεις με στόχο την βελτίωση του Δημόσιου Χώρου». Το συγκεκριμένο έργο έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Ανάμεσα στις παρεμβάσεις που θα υλοποιηθούν προβλέπεται η «Επανάχρηση του κτιριακού αποθέματος των πόλεων»
Απαραίτητη προϋπόθεση για την ένταξη και χρηματοδότηση αυτών των έργων, είναι τα κτίρια να ανήκουν στην ιδιοκτησία των Δήμων ή να ανήκουν στο Δημόσιο, στην περίπτωση υποβολής προτάσεων από τις Περιφέρειες. Σε όλα τα παραπάνω χρηματοδοτικά προγράμματα, ο Δήμος Λαμίας δεν μπορούσε και δεν υπέβαλλε καμία πρόταση, αφού μέχρι σήμερα δεν έχει δείξει κανένα ενδιαφέρον για την αγορά του συγκεκριμένου συγκροτήματος κτιρίων από τους σημερινούς ιδιοκτήτες. Ένας Δήμος με έλλειμμα στρατηγικού σχεδιασμού και πολιτιστικής πολιτικής.
Με βάση τα παραπάνω ερωτάστε κ. Περιφερειάρχη:
- Είναι στις προθέσεις της Περιφερειακής Αρχής η αγορά του συγκεκριμένου συγκροτήματος κτιρίων Κρόκου – Μουζέλη, για να είναι εφικτή η υποβολή προτάσεων για ένταξη και χρηματοδότηση έργων σε χρηματοδοτικά προγράμματα, με σκοπό την αξιοποίηση, αποκατάσταση και επανάχρηση αυτών των βιομηχανικών κελυφών. Άλλωστε η διάσωση και ανάδειξη αυτής της βιομηχανικής κληρονομιάς θα πρέπει να στοχεύει στην ανάπτυξη ενός σύγχρονου, βιώσιμου κτιριακού συνόλου που θα ενσωματώνει το ιστορικό και πολιτιστικό παρελθόν της περιοχής και θα αξιοποιεί στο μέγιστο δυνατό το υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα. Επιπλέον επειδή διατηρείται τμήμα του μηχανολογικού εξοπλισμού, η μελλοντική χρήση οφείλει να είναι τέτοια που εκτός των άλλων να προβάλλει την παραγωγική διαδικασία και τον τρόπο λειτουργίας του παλαιού Μύλου. Προτείνεται η δημιουργία ενός Πολιτιστικού Κέντρου που μπορεί να ονομαστεί Πολιτιστικό Κέντρο «Μύλοι» Λαμίας, το οποίο θα περιλαμβάνει: εκθεσιακό χώρο, αίθουσα συνεδρίων και προβολής, χώρους υποδοχής και εξυπηρέτησης των επισκεπτών, χώρους για να μεταφερθούν τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, αναψυκτήριο – εστιατόριο, χώρους στάθμευσης των αυτοκινήτων και λεωφορείων.
- Είναι στις προθέσεις της Περιφερειακής Αρχής η χρηματοδότηση των απαραίτητων μελετών αποκατάστασης και επανάχρησης των εν λόγω κτιρίων μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε) ή ακόμα και της ένταξης των σχετικών έργων ανάδειξης και αποκατάστασης αυτών των κτιρίων, αν δεν υπάρξουν αντίστοιχα χρηματοδοτικά προγράμματα, όπως έχουν ενταχθεί παρόμοια έργα: στην Π.Ε. Φωκίδας και στην Δ.Ε. Άμφισσας «Αγορά και αποκατάσταση διατηρητέου κτιρίου (παλαιού βυρσοδεψίου)» ποσού 290.000,00€, στην Π.Ε. Βοιωτίας «Διατήρηση και επανάχρηση αξιόλογου βιομηχανικού κτιριακού αποθέματος Μύλου Παπαϊωάνου» ποσού 1.000.000,00€ και στην Π.Ε. Έυβοιας «Αποκατάσταση, ανάδειξη, ανάπτυξη και λειτουργική επανένταξη της δημοτικής αγοράς Χαλκίδας» ποσού 3.000.000,00€.
