Πώς θα λειτουργήσει ο θεσμός
Την ίδρυση και στην Ελλάδα διεθνών διαιτητικών δικαστηρίων προωθεί νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης που εισάγει και εδώ τον πολύ επιτυχημένο θεσμό για την εξωδικαστική επίλυση οικονομικών διαφορών. Ταυτόχρονα, οι ήδη ισχύοντες θεσμοί διαμεσολάβησης και εξωδικαστικής επίλυσης σιγά σιγά εμπεδώνονται στη συνείδηση των πολιτών και έστω και με αργά βήματα αποδίδουν καρπούς. Το νομοσχέδιο για τα διαιτητικά δικαστήρια είναι έτοιμο, καθώς την επεξεργασία του έκανε το υπουργείο Δικαιοσύνης με ομάδα ειδικών από την Ελλάδα και διεθνείς οργανισμούς.
Ο θεσμός, που ανθεί ήδη εδώ και δεκαετίες σε επιχειρηματικά κέντρα όπως το Λονδίνο, το Παρίσι, η Γενεύη, η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ, εκτιμάται ότι θα προσφέρει και εδώ σημαντικές δυνατότητες για την επίλυση σοβαρών διαφορών και υποθέσεων, που όχι μόνο θα αφορούν την ελληνική επιχειρηματικότητα και την εγχώρια οικονομία, αλλά θα προσελκύσουν επενδυτές, επιχειρηματίες από άλλες χώρες, καθώς η τάση επίλυσης των οικονομικών διαφορών πάσης φύσεως εκτός δικαστηρίων –και μέσω της διαιτησίας– αναδεικνύεται κυρίαρχη διεθνώς. Η καθυστέρηση ίδρυσης στη χώρα μας διεθνών διαιτητικών δικαστηρίων παρομοιάζεται με την καθυστέρηση στην ίδρυση ξενόγλωσσων πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, καθώς ακόμα και ένα νεοσύστατο κράτος όπως η Σλοβενία φιγουράρει πολύ ψηλά στον παγκόσμιο χάρτη διαιτητικής επίλυσης διαφορών, αφού διαθέτει διαιτητικά δικαστήρια –και μάλιστα καλά οργανωμένα– που αποτελούν πόλο έλξης για επιχειρηματίες και επενδυτές.
Η Ελλάδα, όπως αναφέρεται και στην αιτιολογική έκθεση του σχετικού νομοσχεδίου, θα μπορούσε, και λόγω της γεωγραφικής θέσης της, να αποτελέσει κόμβο επίλυσης διαφορών για τις χώρες του αραβικού κόσμου και της Μεσογείου, αλλά και της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Το νομοσχέδιο θεσμοθετεί σε σύγχρονες βάσεις τον θεσμό της εμπορικής διεθνούς διαιτησίας. Προβλέπει πως οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι θα επιλέγουν τους δικαστές-διαιτητές, και αυτοί, όπως ορίζεται, θα είναι έγκριτοι νομικοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό, συνταξιούχοι δικαστικοί με κύρος και γενικά νομικοί που διαθέτουν εμπειρία στην επίλυση διαφορών οικονομικού αντικειμένου και όχι μόνον.
Η αιτιολογική έκθεση του νομοσχεδίου περιγράφει το εύρος των θετικών επιπτώσεων από την εφαρμογή του νέου θεσμού και στην Ελλάδα. «Οι προτεινόμενες ρυθμίσεις», αναφέρει, «αναμένεται να επιδράσουν θετικά σε εξωστρεφείς εξαγωγικές επιχειρήσεις, επιχειρήσεις νέας τεχνολογίας, επιχειρήσεις εισαγωγών, εμπορικούς διανομείς, εμπορικούς αντιπροσώπους, δικηγορικές εταιρείες, δικηγόρους, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η εξωστρέφεια της ελληνικής οικονομίας και να τονωθούν οι ελληνικές εξαγωγές και γενικότερα η οικονομική ανάπτυξη».
Η χώρα μας θα μπορούσε να αποτελέσει κόμβο επίλυσης διαφορών για κράτη του αραβικού κόσμου, της Μεσογείου, αλλά και της Ε.Ε.
Εικόνα και επενδύσεις
Παράλληλα γίνεται ειδική αναφορά στα οφέλη που θα προκύψουν από την εφαρμογή του νέου θεσμού για τη διεθνή εικόνα της χώρας αλλά και στην επιρροή που θα ασκηθεί σε επενδύσεις και στις διεθνείς οικονομικές σχέσεις. Οπως δηλώνει στην «Κ» ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Τσιάρας, «αναμένεται να αναπτυχθούν πολλαπλώς θετικές ενέργειες, εντοπισμένες τόσο στην προσπάθεια προσέλκυσης ξένων επενδύσεων όσο και στην ενίσχυση της οικονομικής δραστηριότητας και των διεθνών συναλλαγών γενικότερα, καθώς οι επενδυτές και οι επιχειρηματίες επιδιώκουν διεθνώς την επίλυση των διαφορών τους μέσω διαιτησίας και χωρίς την προσφυγή στα πολιτικά δικαστήρια».
Η ίδρυση των διαιτητικών δικαστηρίων δεν έχει, εκ των πραγμάτων, δυσκολίες εγκατάστασης, καθώς πρόκειται για μικρούς σχηματισμούς από ειδικούς που επιλέγονται από τους ίδιους τους ενδιαφερομένους και η στέγασή τους είναι απλή. Επιπλέον ως τόποι ίδρυσής τους προσφέρονται ο Πειραιάς, ως έδρα ναυτιλιακών δραστηριοτήτων, η Αθήνα αλλά και η Θεσσαλονίκη, όπως μελλοντικά και άλλες πόλεις-κόμβοι, για παράδειγμα η Αλεξανδρούπολη. Το νομοσχέδιο της κυβέρνησης περιλαμβάνει και διατάξεις που αφορούν τα διαιτητικά δικαστήρια «εσωτερικού», τα οποία προβλέπονται μεν στην Ελλάδα από χρόνια, αλλά με τις προωθούμενες ρυθμίσεις εκσυγχρονίζονται και αλλάζουν για να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των καιρών.
Οι ενστάσεις που προβάλλονται, ότι με τα διαιτητικά δικαστήρια αφαιρούνται ύλη και αρμοδιότητες από τη Δικαιοσύνη και οδηγείται η απονομή της σε ιδιωτικοποίηση, διαψεύδονται από τη διεθνή εφαρμογή του θεσμού της διαιτησίας και την τάση επέκτασής της σε παγκόσμιο επίπεδο, όπως υποστηρίζουν συντάκτες του νομοσχεδίου που είναι έγκριτοι νομικοί από το εξωτερικό και την Ελλάδα, εκπρόσωποι διεθνών οργανισμών που ασχολούνται με τη διαιτησία, ο Αρειος Πάγος και άλλοι.
Με αργά βήματα η διαμεσολάβηση
Πέντε χρόνια για μια απόφαση σχετικά με εμπορικές και αστικές διαφορές είναι το ρεκόρ που πολύ συχνά καταγράφεται στα ελληνικά δικαστήρια, ενώ δεν αποτελούν, δυστυχώς, εξαίρεση περιπτώσεις όπου για να εκδοθεί μια απόφαση και να καταστεί αμετάκλητη ο χρόνος φθάνει τη δεκαετία και σε ορισμένες περιπτώσεις την ξεπερνάει. Ως αντίδοτο στη βραδύτητα είχαν σχεδιαστεί και θεσπιστεί τα τελευταία χρόνια οι θεσμοί για την εξωδικαστική επίλυση ιδιωτικών διαφορών. Πόσο έχουν όμως αποδώσει;
H κατάσταση φαίνεται να βελτιώνεται, αλλά με πολύ αργούς ρυθμούς, καθώς οι δικηγόροι πρωτίστως αλλά και οι πολίτες σπάνια στρέφονται σε εξωδικαστική επίλυση των διαφορών τους και προτιμούν τις πολύχρονες δικαστικές αντιδικίες. Από την άλλη, το γεγονός ότι η προσφυγή σε εξωδικαστική επίλυση δεν είναι υποχρεωτική για χιλιάδες υποθέσεις –όπως θα μπορούσε– έχει οδηγήσει τον θεσμό σε αργή εφαρμογή. Παρ’ όλα αυτά η Κεντρική Επιτροπή Διαμεσολάβησης έχει κάποια θετικά νέα από την καταγραφή των δεδομένων για το 2021 σε ό,τι αφορά την προσφυγή σε διαμεσολάβηση (εκτός δικαστηρίων και ενώπιον διαπιστευμένων διαμεσολαβητών) για την επίλυση αστικής και εμπορικής φύσεως διαφορών.
Από τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει η Κεντρική Επιτροπή Διαμεσολάβησης, η οποία επιβλέπει την εφαρμογή του θεσμού, προκύπτει ότι η μεγάλη πλειονότητα όσων προσφεύγουν σε διαμεσολαβητές (κυρίως είναι διαπιστευμένοι και εκπαιδευμένοι δικηγόροι) είναι πολίτες που έχουν διαφορές οικογενειακού δικαίου (διαφορές για την επιμέλεια παιδιών και πάσης φύσεως αντιδικίες που προκύπτουν από ένα διαζύγιο). Στο σύνολο των υποθέσεων που έφθασαν στα γραφεία διαμεσολαβητών το 2021, 504 αφορούσαν οικογενειακές διαφορές και επιλύθηκαν οριστικά, γρήγορα και χωρίς μακρόσυρτες δικαστικές διαδικασίες, ενώ για εμπορικές διαφορές το σύνολο των σχετικών υποθέσεων ήταν μόνο 91. Για τις κληρονομικές ο αριθμός ήταν αυξημένος, καταγράφοντας 165 σχετικές αποφάσεις μέσω των οποίων λύθηκαν κληρονομικά θέματα.
Τα οφέλη από τη διαμεσολάβηση είναι πασιφανή τόσο για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων όσο και για την ήρεμη συνύπαρξη οικογενειών και πολιτών που αντιμετωπίζουν διαφορές από διαζύγια και άλλες αιτίες, καθώς και για τις εμπορικές και αστικές υποθέσεις που είναι δεκάδες χιλιάδες κάθε χρόνο σε όλη την επικράτεια. Αλλωστε και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαμεσολάβησης και Διαιτησίας, με διευθύντρια την Ελληνίδα, πρώην υπουργό και βουλευτή, Μιλένα Αποστολάκη καταβάλλει συντονισμένες προσπάθειες για την επέκταση μορφών εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών (είτε με διαμεσολάβηση είτε με διαιτησία), καθώς όπως τονίζει η κυρία Αποστολάκη «η καθυστέρηση στην απονομή της δικαιοσύνης, η αβεβαιότητα για τη δικαστική κατάληξη υποθέσεων μετά από χρόνια, η σπατάλη πόρων (οικονομικών και ανθρώπινων) συνεπάγονται και αποτελούν πολύ συχνά εμπόδιο για την επιλογή της χώρας μας ως επενδυτικού προορισμού».
Δεν είναι τυχαίο, όπως σημειώνει, πως σχεδόν το σύνολο των επενδυτών, σε ποσοστό που αγγίζει το 90% σύμφωνα με διεθνείς μελέτες, εξετάζει πριν επενδύσει τις αντοχές του δικαστικού συστήματος μιας χώρας και την ταχύτητα απονομής της δικαιοσύνης. Σε άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, το 73% όσων προσέφυγαν σε διαμεσολάβηση για οικογενειακές διαφορές οδηγήθηκαν σε εξωδικαστική διευθέτηση, ενώ το περασμένο καλοκαίρι, όπως υπογραμμίζει η κ. Αποστολάκη, δημοσιεύθηκε κυβερνητικό σχέδιο με σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα της Βρετανίας, που προβλέπει την υποχρεωτική επίλυση εκτός δικαστηρίων όλων των υποθέσεων με αντικείμενο πάνω από 10.000 λίρες.
kathimerini.gr
