Η περιπλάνηση του LamiaNOW στα χωριά της Φθιώτιδας συνεχίζεται, με εντατικούς ρυθμούς και αυτή τη φορά προορισμός είναι η Τιθορέα, κοινώς Βελίτσα.
Μετά το Γαρδίκι Ομιλαίων με το οποίο ξεκινήσαμε την προηγούμενη εβδομάδα, θα μεταφερθούμε στην άλλη πλευρά του νομού Φθιώτιδας, εκεί όπου ο Παρνασσός στέκει αγέρωχος πάνω από τα όμορφα χωριά της περιοχής. Ένα από αυτά, είναι και η Τιθορέα, γνωστή στους περισσότερους και ως Βελίτσα, με τον αιωνόβιο πλάτανο στην πλατεία της να αποτελεί το σήμα κατατεθέν, όντας ένας από τους αρχαιότερους και μεγαλύτερους, ορεινού ή ημιορεινού αν θέλετε χωριού στην Ελλάδα.
Επιμένουμε Φθιωτικά γιατί όπως είπαμε και στο προηγούμενο άρθρο “ο νομός Φθιώτιδας –με τον οποίο θα ξεκινήσουμε– είναι γεμάτος από πανέμορφα ορεινά χωριουδάκια τα οποία επισκέπτονται για τις χειμερινές – και όχι μόνο- διακοπές τους, εκδρομείς και τουρίστες από όλη την Ελλάδα.”
Φύση, ηρεμία, πεζοπορία, στιγμές χαλάρωσης και καλό φαγητό, θα βρείτε σε αυτά τα ορεινά χωριά που είναι από τα πιο όμορφα του νομού μας, χωρίς να σημαίνει πως δεν υπάρχουν και άλλα εξίσου όμορφα που περιμένουν τους επισκέπτες να τα ανακαλύψουν.
Η ωραία….Τιθορέα
Η Τιθορέα ή Βελίτσα -όπως ήταν η ονομασία της μέχρι το 1926- βρίσκεται στις βορειοανατολικές πλαγιές του Παρνασσού στη θέση όπου βρισκόταν η αρχαία Τιθορέα, σε υψόμετρο 440μ Εείναι χωριό του νομού Φθιώτιδας και ανήκει στο διευρυμένο Δήμο Αμφίκλειας – Ελάτειας.
Ανάμεσα στα σπίτια της υπάρχουν ακόμη ερείπια της αρχαίας πόλης καθώς και μέρος των τειχών της.
Σήμα κατατεθέν του χωριού είναι ο εντυπωσιακός αιωνόβιος πλάτανος με το τεράστιο κορμό, που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία και χρονολογείται από το 1887!
Η πανέμορφη Τιθορέα αποτελεί τουριστικό προορισμό όλες τις εποχές του χρόνου, για όσους θέλουν να απολαύσουν τη φύση, τις δραστηριότητες του βουνού και τις χάρες του Παρνασσού μακριά από την πολυκοσμία.
Πως πάμε…
Οδηγούμε στην Εθνική Αθηνών-Λαμίας και στο 110ο χλμ.ακολουθούμε την έξοδο του Κάστρου προς Ορχομενό-Λιβαδειά. Στη διασταύρωση προς Λιβαδειά ή Λαμία στρίβουμε δεξιά προς Λαμία. Αφού περάσουμε τα χωριά Θούριο και Χαιρώνεια φτάνουμε στη διασταύρωση προς Αταλάντη ή Χιονοδρομικό Κέντρο Παρνασσού και Λαμία. Ακολουθούμε τη 2η διαδρομή και αφού περάσουμε το χωριό Αγία Παρασκευή φτάνουμε στην Κάτω Τιθορέα όπου και η πινακίδα για την Άνω Τιθορέα.
Τέλος ερχόμενοι από την Λαμία ακολουθούμε τη διαδρομή προς Μπράλο και στην διασταύρωση παίρνουμε το δρόμο για Λιβαδειά. Αφού φτάσουμε στην Αμφίκλεια σε 15 χλμ. συναντάμε την Κάτω Τιθορέα (παλιά Καλύβια Τιθορέας) όπου υπάρχει πινακίδα για την Τιθορέα (παλιά Βελίτσα) σε 4 χλμ.
Το όνομα
Η σημερινή Τιθορέα ξεκίνησε την μακρόχρονη ιστορία της περίπου το 2000 π.Χ. Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η Τιθορέα ήταν κορυφή του Παρνασσού, στην οποία ανέβηκαν και σώθηκαν οι Φωκείς κάτοικοι της πόλης Νέων όταν μετά την μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.) η στρατιά του Ξέρξη στην πορεία της προς την αθήνα έκαψε τις πόλεις της κοιλάδας του Κηφισσού.
Την ονομασία ΤΙΘΟΡΑ – ΤΙΘΟΡΑΙΑ και επικράτησε ΤΙΘΟΡΕΑ οφείλει κατά τον ΠΑΥΣΑΝΙΑ στην ομώνυμη κορυφή του Παρνασσού.
Το όνομα ΒΕΛΙΤΣΑ συναντάται από τα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας και μάλλον είναι Σλάβικο.
Το 1926, έγινε μετονομασία και επαναφέρθηκε το αρχαίο της όνομα Τιθορέα.
Iστορικά Στοιχεία
Προϊστορικά χρόνια: Περίπου το 6000π.χ. στην περιοχή της Τιθορέας μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι υπήρχε μια κοινωνία κυνηγών τροφοσυλλεκτών οι οποίοι ενδεχομένως είχαν εξημερώσει τον σκύλο, κάποιο ιπποειδές και το πρόβατο. Οι άνθρωποι αυτοί κατοικούσαν σε σπηλιές (υπάρχουν πληθώρα στην περιοχή).
Περσικοί Πόλεμοι:Θεωρείται η μητρόπολη των Φωκέων όπου εγκαταστάθηκε ο Φώκος και η γυναίκα του Αντιόπη, εδώ δε πέθαναν και θάφτηκαν. Η παλιότερη ιστορική μνεία της Τιθορέας γίνεται από τον Ηρόδοτο, ο οποίος περιγράφοντας την πορεία του Ξέρξη προς την Αθήνα μετά τη μάχη των Θερμοπυλών το 480π.Χ., γράφει ότι οι Πέρσες στρατιώτες έκαψαν τις πόλεις της κοιλάδας του Κηφισού, μεταξύ των οποίων και “τους Νέωνας και Πεδιέας και Τριτέας”. Φοβισμένοι οι Φωκείς κάτοικοι της περιοχής κατέφυγαν στην πλησιέστερη κορυφή του Παρνασού για να σωθούν. Η κορυφή αυτή ονομαζόταν Τιθορέα. Όταν πέρασε ο κίνδυνος, οι κάτοικοι κατέβηκαν ξανά στις πόλεις τους στην κοιλάδα. Αργότερα οι κάτοικοι κυρίως της πόλης Νέων έχτισαν σε απόκρημνη βαθμίδα του Παρνασού ένα πολύ οχυρό φρούριο. Το φρούριο αυτό σιγά-σιγά εξελίχθηκε σε ολόκληρη πόλη, η οποία κατά το δεύτερο ήμισυ του 4ου αιώνα υποκατέστησε τη Νέωνα και ονομάστηκε Τιθορέα σε ανάμνηση της κορυφής που βρισκόταν από πάνω και στην οποία είχαν διαφύγει οι πρόγονοι κατά την περσική εκστρατεία του 480π.Χ.
Υπήρξε μια από τις περισσότερο σημαντικές Φωκικές πόλεις και κυριαρχούσε για δεκαετίες στην κοιλάδα του Κηφισού. Τα τείχη της θα πρέπει να καταστράφηκαν πολλές φορές καθώς οι Φωκείς βρίσκονταν σε διαρκείς πολέμους, αλλά πάντα ανοικοδομούνταν αφού η οχυρή της θέση ήταν μοναδική για την προστασία των κατοίκων της περιοχής. Στο β’ Φωκικό πόλεμο η Τιθορέα καταστράφηκε και οι κάτοικοί της την ανοικοδόμησαν. Τότε τον 4.ο π.χ. αιώνα έκτισαν το τείχος με τους δύο πύργους, το οποίο υπάρχει και σήμερα. Επίσης έκτισαν και ένα μεγάλο ναό στην θεά Αθηνά. Στην περιοχή της Τιθορέας υπήρχε ναός του Ασκληπιού και θεραπευτήριο, το οποίο για ένα διάστημα διηύθυνε ο φημισμένος αλεξανδρινός γιατρός Δωρόθεος. Πλησίον του θεραπευτηρίου θα πρέπει να βρίσκεται και το θέατρο. Στην περιοχή της Τιθορέας υπήρχε και το άδυτον της θεάς Ίσιδος. Άλλοι ναοί που υπήρχαν κατά την αρχαιότητα στην Τιθορέα είναι του Απόλλωνος, το ιερό του Άρεως, το ιερό του Διός και το ιερό του Διονύσου. Κατά την εποχή εγκαταστάσεως των αιγυπτιακών θεοτήτων συναντώνται και οι ναοί της Ίσιδιος, του Άνουβη και του Σάραπη. Η Τιθορέα υπήρξε σημαντικό εμπορικό κέντρο με αγορά , δημόσια κτήρια και δημόσιες υπηρεσίες. Το 240 π.χ. η Τιθορέα έχει τέτοια εμπορική ανάπτυξη που εκδίδει δικό της νόμισμα.
Ρωμαϊκή κυριαρχία:Τον 2ο π.χ. αιώνα η Τιθορέα ακολούθησε την τύχη της υπόλοιπης Ελλάδας και υποτάχθηκε στους Ρωμαίους, οι οποίοι εγκατέστησαν διοίκηση της αρεσκείας τους. Το καθεστώς της ρωμαιοκρατίας κράτησε μέχρι το 370 μ.Χ. περίπου οπότε η περιοχή πέρασε στην σφαίρα της επιρροής του νεότευκτου βυζαντινού κράτους. Ήδη όμως είχε περάσει μια σκληρή εποχή σφαγών , καθώς και διωγμών κατά των χριστιανών από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες και αυτό αποδεικνύεται από την ανεύρεση πέντε τάφων στον Αϊ Γιάννη. Οι τάφοι αυτοί πιστεύεται ότι ήταν οικογενείας ιερέα που είχαν θανατωθεί ομαδικά. Η Τιθορέα ανέδειξε ένα τουλάχιστο ολυμπιονίκη κατά τους ολυμπιακούς αγώνες του 28 π.χ. Ο αθλητής αυτός ονομαζόταν Παράμονος υιός του Πίστου και νίκησε στο δρόμο του ενός σταδίου. Από τον Διογένη τον Λαέρτιο στο έργο του «βίοι φιλοσόφων» αναφέρεται ότι η Τιθορέα γέννησε ένα αξιόλογο στωικό φιλόσοφο κατά τον 4ο π.χ. αιώνα και ονομαζόταν Θέων ο Τιθοριεύς. Κατά την βυζαντινή περίοδο η Τιθορέα ήταν σημαντικό εμπορικό και διοικητικό κέντρο με πολλούς χριστιανικούς ναούς.
Επανάσταση του 1821:Στην επανάσταση η Τιθορέα είχε αξιόλογη συμμετοχή με αρκετές συμμετοχές κατοίκων της στον αγώνα του 21. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος σαν ορμητήριο του χρησιμοποίησε μια σπηλιά στην νοτιοανατολική πλευρά του χωριού. Εκτός από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο και άλλος μεγάλος οπλαρχηγός ο Γεώργιος Καραϊσκάκης έστησε στην Τιθορέα το αρχηγείο του. Το σπίτι αυτό βρίσκεται στον κεντρικό δρόμο του χωριού (οικία Ιωάννη Καραγεώργου).
Μετεπαναστατικά: Μετά την απελευθέρωση του 21 η Τιθορέα αναπτύχθηκε ξανά σε σπουδαία εμπορικό και διοικητικό κέντρο, με σχολαρχείο, ειρηνοδικείο και λοιπές δημόσιες υπηρεσίες.
Στις 24 Απριλίου 1943 οι Ιταλοί κατακτητές έκαψαν το σύνολο σχεδόν των σπιτιών του χωριού. Οι κάτοικοι είχαν καταφύγει στις σπηλιές και τα εξωκλήσια του Παρνασσού (Ζωοδ. Πηγή, Άγιος Νικόλαος κ.λ.π.).
Στα νεώτερα χρόνια η Τιθορέα υπήρξε γενέτειρα του Φιλοποίμενος Φίνου θεμελιωτή του ελληνικού κινηματογράφου και ιδρυτή της Φίνος Φιλμς.
Τι να επισκεφθεί κανείς στη Βελίτσα
Το τείχος της Τιθορέας, από τα καλύτερα σωζόμενα δείγματα ελληνιστικής οχυρωματικής, η σπηλιά του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ο καταρράκτης Τρύπης, το Αισθητικό Δάσος Τιθορέας, το «μπαλκόνι της Τιθορέας» που βρίσκεται 200μ. μετά την αρχή του μονοπατιού και πρόκειται για ένα βράχο με θέα στο φαράγγι και το χωριό, η όμορφη πλατεία με τον αιωνόβιο πλάτανο, καθώς και αρκετές μονές από τον 17ο και 18ο αιώνα που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή , είναι ικανά να καλύψουν τα ενδιαφέροντα όσων αποφασίσουν να τα επισκεφθούν.
Σπήλαιο Οδυσσέα Ανδρούτσου
Η σπηλιά που κάποτε ήταν σπίτι με δωμάτια.
Αντικρίζοντας την «Μαύρη τρούπα του Παρνασσού», στην Τιθορέα, πάνω στον απόκρημνο βράχο, κανείς δεν μπορεί να φανταστεί ότι απετέλεσε καταφύγιο, αλλά και κατοικία στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Το 1822 κατέφυγαν στη σπηλιά 2.000 Βελιτσιώτες (κάτοικοι της Τιθορέας) για να γλιτώσουν από τον ερχομό του Κιοσέ Μεχμέτ Ρεσίτ. Την ίδια χρονιά ο Οδυσσέας Ανδρούτσος την έκανε μόνιμη κατοικία του, αφού λόγω της θέσης της αποτελούσε απόρθητο φρούριο και παρατηρητήριο με θέα σε ολόκληρο τον κάμπο της Λοκρίδας.
Την διαμόρφωσε σε σπίτι με δωμάτια, για τον ίδιο και την οικογένειά του. Μια ξύλινη σκάλα οδηγούσε στη σπηλιά και από αυτήν ανέβαζαν όλες τις προμήθειες. Έζησε εκεί μέχρι το 1825, όπου συνελήφθη με την άδικη κατηγορία της προδοσίας και βρέθηκε δολοφονημένος στην Ακρόπολη στις 5 Ιουνίου 1825.
Πολλά έχουν ακουστεί και για τον μεγάλο θησαυρό που είχε κρύψει ο Οδυσσέας Ανδρούτσος στη σπηλιά. Κανείς όμως δεν γνωρίζει αν αυτό ήταν αλήθεια γιατί δεν βρέθηκε εκεί απολύτως τίποτα. Μέχρι σήμερα «χρυσοθήρες» αναζητούν τον θρυλικό θησαυρό.
Πώς θα πάτε
Το μονοπάτι που οδηγεί στη σπηλιά ξεκινά από την τοποθεσία Πλατανάκος στην Άνω Τιθορέα και είναι η αρχή της χαράδρας της Βελίτσας. Η διαδρομή διαρκεί περίπου 2 ώρες. Στο τέλος του μονοπατιού υπάρχουν σιδερένιες σκάλες τοποθετημένες κάθετα στο βράχο που οδηγούν στο άνοιγμα της σπηλιάς και απαιτούν μεγάλη προσοχή στο ανέβασμα και στο κατέβασμα.
Απαιτούνται γνώσεις ορειβασίας και ορειβατικός εξοπλισμός για να φτάσετε στο σπήλαιο.
Καταρράκτης Τρύπης
Ο καταρράκτης της Τρύπης βρίσκεται στην χαράδρα της Βελίτσας στον βορειοανατολικό Παρνασσό σε υψόμετρο 1250μ. Αφετηρία της διαδρομής είναι το χωριό Τιθορέα. Ξεκινώντας από το άγαλμα του Οδυσσέα Ανδρούτσου στο πάνω μέρος του χωριού, ακολουθούμε το μονοπάτι με την κόκκινη σήμανση. Διασχίζουμε το φαράγγι Καχάλα και μετά από περίπου μία ώρα διαδρομής φτάνουμε στο εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη. Από αυτό το σημείο η βλάστηση αλλάζει και πλέον κυριαρχεί η κεφαλληνιακή ελάτη.
Μετά από περίπου μισή ώρα φτάνουμε στα Διπόταμα. Πρόκειται για μία μαγευτική κοιλάδα στο σημείο που σμίγουν δύο ρέματα στην καρδιά της χαράδρας της Βελίτσας. Από αυτό το σημείο ακολουθούμε τη μπλε σήμανση και συνεχίζουμε στο αρκετά ανηφορικό μονοπάτι για τα επόμενα 40-45 λεπτά. Στη διαδρομή συναντάμε ένα βράχο τον οποίο ανεβαίνουμε με τη βοήθεια του μπλε αγωγού νερού και του σχοινιού. Απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή.
Το μονοπάτι συνεχίζεται με ηπιότερη πλέον κλίση. Μετά από περίπου 20 λεπτά συναντάμε έναν κατακόρυφο βράχο ύψους περίπου 20μ. τον οποίο ανεβαίνουμε με μία σιδερένια σκάλα. Το τελευταίο κομμάτι της διαδρομής είναι στην ουσία τραβέρσα ήπιας κλίσης. Σε ένα μικρό τμήμα το μονοπάτι γίνεται πολύ στενό, ενώ υπάρχει συρματόσχοινο στον βράχο για βοήθεια και ασφάλεια. Αυτά τα δύο κομμάτια απαιτούν επίσης ιδιαίτερη προσοχή.
Η θέα ειδικά σε αυτό το τμήμα της διαδρομής είναι καταπληκτική, καθώς υπάρχει οπτική επαφή με την εντυπωσιακή χαράδρα, τις κορυφές Λιάκουρα και Καλόγηρο και φυσικά τους καταρράκτες!
Έχοντας διανύσει συνολικά 6,4χλμ. μετά από περίπου 3:30 ώρες πορείας, συναντάμε τον πρώτο μικρό καταρράκτη ο οποίος πηγάζει μέσα από βράχο. Συνεχίζοντας και αφού κατέβουμε ένα πέρασμα με τη βοήθεια σχοινιού βρισκόμαστε μπροστά σε ένα άκρως εντυπωσιακό θέαμα. Είμαστε στη βάση του μεγάλου καταρράκτη της Τρύπης!
Αν και άγνωστη, η παραπάνω διαδρομή θεωρείται από τις ομορφότερες στην Ελλάδα.
Αισθητικό Δάσος Τιθορέας
Ένας καταπράσινος παράδεισος απλώνεται στην νότια πλευρά της Τιθορέας, σε έκταση 2.000 στρεμμάτων και αποτελεί ένα από τα 19 αισθητικά δάση της Ελλάδας.
Πανύψηλα έλατα, πεύκα, βελανιδιές, κέδροι, θάμνοι και πολλά άλλα είδη φυτών συνθέτουν ένα απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο. Το υψόμετρό του δάσους κυμαίνεται από 500μ. έως 1.200 μ. και λόγω των γεωμορφολογικών σχηματισμών του όπως απόκρημνα βράχια, σπηλιές και μονοπάτια, προσελκύει λάτρεις της φύσης, περιπατητές και ορειβάτες.
Μέσα στο δάσος υπάρχει ένας Πύργος και απομεινάρια αρχαίου τείχους που χρονολογείται από τον 3ο-4ο αι. π.Χ. Το 1979 κηρύχθηκε αισθητικό δάσος και περιλαμβάνεται στο δίκτυο Natura 2000.
Δείτε φωτογραφίες:
facebook/ ΤΙΘΟΡΕΑ (ΒΕΛΙΤΣΑ) – ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ
instagram / #tithorea
