Κατά την αρχή της πανδημίας της Covid-19, πολλοί ήταν αυτοί που έσπευσαν να…στοκάρουν χαρτί υγείας, καθώς ήταν άγνωστο για πόσο θα διαρκούσαν τα lockdown και αν και σε τι είδη μπορεί να σημειωνόταν έλλειψη. Το φαινόμενο αυτό σχολιάστηκε χιουμοριστικά από αρκετούς, και δεν ήταν λίγοι αυτοί που σχολίασαν σκωπτικά ότι ο σύγχρονος πολιτισμός διαρκεί όσο υπάρχει ηλεκτρισμός και χαρτί υγείας. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι ενδιαφέρον να δει κανείς τι χρησιμοποιούσαν οι άνθρωποι πριν τη μεγάλη αυτή ανακάλυψη (την έλλειψη της οποίας από την καθημερινή μας ζωή δεν τολμούμε να διανοηθούμε).
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Live Science, το χαρτί τουαλέτας υπάρχει στον Δυτικό κόσμο τουλάχιστον από τον 16ο αιώνα μΧ, και στην Κίνα από τον 2ο αιώνα πΧ, αλλά δισεκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε αυτό ακόμα και σήμερα. Όσον αφορά στο τι χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι, είναι δύσκολο να πει κανείς σήμερα με βάση το διαθέσιμο αρχαιολογικό ιστορικό, όπως σημειώνει η Σούζαν Μόρισον, καθηγήτρια μεσαιωνικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Πολιτείας του Τέξας και συγγραφέας του βιβλίου «Excrement in the Middle Ages; Sacred Filth and Chaucer Fecopoetics» (Palgrave Macmillan, 2008).
«Δεν έχουμε το μεγαλύτερο μέρος του υλικού, επειδή είναι οργανικό και απλά εξαφανίστηκε» είπε η ίδια στο Live Science. Ωστόσο ειδικοί ήταν σε θέση να ανακτήσουν κάποια δείγματα, μεταξύ των οποίων και κάποια είδη κοπράνων, και απεικονίσεις των «προγόνων» του χαρτιού τουαλέτας στην τέχνη και στη λογοτεχνία/ γραμματεία.
Στο πέρασμα των χρόνων της ανθρώπινης ιστορίας, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν οτιδήποτε μπορούσαν να βρουν- από τα ίδια τους τα χέρια μέχρι βότσαλα αραβοσίτου (καλαμπόκια) ή χιόνι για να καθαριστούν μετά την αφόδευση. Ένα από τα αρχαιότερα υλικά που έχουν καταγραφεί ποτέ είναι το ραβδί υγιεινής, 2.000 πριν στην Κίνα, σύμφωνα με μελέτη του 2016 στο Journal of Archaeological Science: Reports. Τα ραβδιά υγιεινής ήταν ξύλινα ή από μπαμπού και ήταν τυλιγμένα με ύφασμα. Από πλευράς τους οι αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι κατά την Ελληνορωμαϊκή Περίοδο (από τον 4ο πΧ αιώνα μέχρι τον 7ο μΧ αιώνα) χρησιμοποιούσαν ένα άλλο ραβδί (tersorium) σύμφωνα με έρευνα στο BMJ. To ραβδί αυτό είχε στη μια άκρη ένα σφουγγάρι και αφηνόταν στα δημόσια αποχωρητήρια για κοινή χρήση- αν και υπάρχουν κάποιοι μελετητές που εκτιμούν ότι οι χρήστες του δεν το χρησιμοποιούσαν για τον καθαρισμό των ίδιων, αλλά των τουαλετών που χρησιμοποιούσαν. Το tersorium καθαριζόταν βουτώντας το σε έναν κουβά με νερό με αλάτι ή ξύδι, ή βουτώντας το σε νερό που έτρεχε πίσω από τα καθίσματα τουαλέτας. Κάτι ωστόσο που δεν είναι και πολύ γνωστό είναι πως για να καθαρίζονται οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι χρησιμοποιούσαν επίσης κομμάτια από κεραμικό σε οβάλ ή κυκλικό σχήμα, τους πεσσούς. Αρχαιολόγοι έχουν βρει πεσσούς με ίχνη κοπράνων πάνω τους, και σε ένα αρχαίο κύπελλο είχε βρεθεί εικόνα ενός άνδρα να σκουπίζεται με πεσσούς. Ακόμη, οι αρχαίοι Έλληνες σκουπίζονταν και με όστρακα- κομμάτια από κεραμικό που είχαν πάνω τους γραμμένα τα ονόματα των εχθρών τους, όταν ψήφιζαν για τον εξοστρακισμό τους. Πάντως, όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, τέτοιου είδους υλικά μπορεί να τραυμάτιζαν την ευαίσθητη περιοχή, προκαλώντας ερεθισμούς, αιμορροΐδες κλπ, σύμφωνα με το BMJ.
Στην Ιαπωνία του 8ου μΧ αιώνα χρησιμοποιούσαν ένα άλλο είδος ξύλινου ραβδιού, το «chuugi», για να καθαρίζουν το εξωτερικό και το εσωτερικό του πρωκτού. Επίσης, αν και τα ραβδιά φαίνεται πως ήταν ανέκαθεν δημοφιλή, οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν και άλλα υλικά, όπως φύλλα, γρασίδι, πέτρες, γούνες ζώων, νερό, κοχύλια κ.α. Στον Μεσαίωνα, όπως πρόσθεσε η Μόρισον, οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν επίσης βρύα, άχυρα κ.α. Γενικά, ήταν τόσα πολλά τα υλικά που χρησιμοποιούνταν για αυτή τη δουλειά που ένας Γάλλος συγγραφέας είχε γράψει και σατιρικό ποίημα τον 16ο αιώνα. Σε αυτό υπήρχε και η πρώτη αναφορά για χαρτί τουαλέτας στον δυτικό κόσμο, αλλά το χαρακτήριζε αναποτελεσματικό, και κατέληγε στο συμπέρασμα πως το ιδανικότερο ήταν ένας λαιμός χήνας.
Όπως και να έχει πάντως, αξίζει να υπενθυμίσουμε πως ακόμα και σήμερα η χρήση του δεν είναι γενική. Για παράδειγμα το SBS Punjabi (Αυστραλία) σε κάποια φάση ανέφερε χιουμοριστικά πως οι Δυτικοί ήταν υπερβολικοί κατά τη μανιώδη τους αναζήτηση για χαρτί κατά την αρχή της πανδημίας, προτείνοντάς τους να «πλένονται, όχι να σκουπίζονται» με ροή νερού ήπιας έντασης.
