“ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ”: ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΣΥΡΙΖΑ

Πώς η Αριστερά έγινε κυβερνώσα; Τι «ήταν δίκαιο» και τι «έγινε πράξη»; Πώς η τετραετία ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε το πολιτικό σκηνικό; Επιστρέφοντας στις εκλογές του 2015 με τους Γιώργο Σταθάκη, Λευτέρη Κουσούλη και Πέτρο Ιωαννίδη.

Όταν ξημέρωσε η Κυριακή 25 Ιανουαρίου του 2015 και οι Έλληνες πήγαν στις κάλπες ακόμα μια φορά στα χρόνια της Κρίσης, το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο. Ο ΣΥΡΙΖΑ θα γινόταν κυβέρνηση, όλες οι δημοσκοπήσεις συνέκλιναν εκεί. Όλοι επίσης, «φίλοι» κι «εχθροί», συνειδητοποιούσαν ότι δεν επρόκειτο για μια τυπική εναλλαγή στην εξουσία, όπως συνέβαινε σε όλη τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης. Ένα κόμμα με τη φράση «ριζοσπαστική αριστερά» στο όνομά του, που πεντέμισι χρόνια νωρίτερα (Οκτώβριος 2009) είχε καταγράψει μόλις 4.6%, ήταν εκείνο που έμελλε να σπάσει το δίπολο ΝΔ-ΠΑΣΟΚ – σχήμα που επιβίωνε κραταιό από το 1977 μέχρι τον διπλό «εκλογικό σεισμό» του 2012.

Στο στρατηγείο του ΣΥΡΙΖΑ, στην πλατεία Κουμουνδούρου, παλιά και νέα στελέχη έκαναν αυτό που κάνουν οι περισσότερες παρέες την ημέρα των εκλογών. Έγραψαν σε ένα χαρτάκι τις εκτιμήσεις τους για το αποτέλεσμα. Οι πιο ενθουσιώδεις, εν αναμονή των ιστορικών στιγμών, έκαναν λόγο ακόμα και για 40%. Οι πιο εγκρατείς, ίσως και προληπτικοί, έδωσαν στο κόμμα τους 31-32%. Ο Αλέξης Τσίπρας, που σε λίγα 24ωρα θα γινόταν – πριν κλείσει τα 41 του – ο νεότερος Πρωθυπουργός της Μεταπολίτευσης (δεύτερος νεότερος στην ιστορία του ελληνικού κράτους) έπεσε πιο κοντά απ’ όλους. Έγραψε στο χαρτάκι 35 – 27%. Όταν μετρήθηκε και η τελευταία ψήφος, το αποτέλεσμα ήταν ΣΥΡΙΖΑ 36.3% – Νέα Δημοκρατία 27.8%. 

ΠΩΣ Η ΑΡΙΣΤΕΡΑ ΕΓΙΝΕ «ΚΥΒΕΡΝΩΣΑ»;

Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν αυτοδύναμος, δεν του έφταναν οι 149 βουλευτές που εξασφάλισε (θα χρειαζόταν τις 13 έδρες των Ανεξάρτητων Ελλήνων για να σχηματίσει κυβέρνηση). Αλλά είχε πείσει 2.25 εκατομμύρια Έλληνες να τον εμπιστευτούν. «Στις εκλογές του Μαίου 2012 έχουμε την κατάρρευση του δικομματισμού. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήρθε δεύτερος κυρίως γιατί ο Αλέξης Τσίπρας είπε ότι μπορεί να κυβερνήσει. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ΔΗΜ.ΑΡ. και ΣΥΡΙΖΑ είχαν δημοσκοπικά περίπου τα ίδια ποσοστά», λέει ο Πέτρος Ιωαννίδης, πολιτικός αναλυτής της aboutpeople. Προσθέτοντας μερικούς – καθοριστικούς για το πολιτικό κλίμα της εποχής – αριθμούς. «Το 2012 ξεκίνησε μια περιπλάνηση των ελλήνων ψηφοφόρων. Ράγισαν οι σταθερές σχέσεις που είχαν μέχρι τότε με τα δύο μεγάλα κόμματα: άτομα ή ολόκληρες οικογένειες δηλαδή που ψήφιζαν το ίδιο κάθε φορά. Τον Μάιο του 2012 μόνο 1 στους 3 ψήφισε το ίδιο κόμμα με τις εκλογές του 2009. (Μέχρι τότε το αντίστοιχο ποσοστό από εκλογές σε εκλογές ήταν 80%). Ένα άλλο χαρακτηριστικό εκείνης της εποχής είναι ότι είχε εξασθενήσει η ιδεολογική ταύτιση: στο exit poll του Ιανουαρίου του 2015 μόνο οι μισοί ψηφοφόροι δήλωσαν ότι ήταν κοντά στο κόμμα που ψήφισαν όποιο κι αν ήταν αυτό. Το ποσοστό αυτό, μάλιστα, στις ηλικίες 18-34 ήταν ακόμα μικρότερο».

Είχαν ήδη περάσει 5 χρόνια βαθιάς κρίσης. Από τότε που ο Γιώργος Παπανδρέου είχε ανακοινώσει στο Καστελλόριζο την έναρξη της εποχής των μνημονίων. Η χώρα είχε απωλέσει περίπου 25% του ΑΕΠ, η ανεργία κυμαινόταν επίσης στο 25% (κι εκτοξευόταν ακόμα και στο 40% σε ορισμένα δημογραφικά π.χ. στους νέους), τα λουκέτα των επιχειρήσεων καταγράφονταν χιλιάδες, οι μειώσεις μισθών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα ήταν καθημερινή πραγματικότητα. Η συντριπτική φτωχοποίηση έφερε κοινωνική αναταραχή που με τη σειρά της τροφοδοτούσε την πολιτική αστάθεια. Τα μάτια όλου του κόσμου ήταν στραμμένα στην πλατεία Συντάγματος. Τεράστιες διαδηλώσεις κι επεισόδια, η τραγωδία της Marfin και η Αθήνα ως riot city. Και, παράλληλα, η πιο αποκρουστική εκδοχή της παγκόσμιας ανόδου της ακροδεξιάς με τους εκλεγμένους ναζί της Χρυσής Αυγής και τις δολοφονίες Λουκμάν και Φύσσα. 

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Αλέξης Τσίπρας που είχε εμφανιστεί στα πολιτικά πράγματα ως υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ για τον δήμο Αθηναίων το 2006 και το 2008 έγινε αρχηγός του κόμματος (μέσα σε ψιθύρους για πολιτική «πατροκτονία» του κάποτε μέντορά του, Αλέκου Αλαβάνου), μίλησε ξεκάθαρα για κάτι που δεν είχε τολμήσει κανείς ως τότε: «κυβερνώσα Αριστερά». 

«Κοιτάξτε, 50 χρόνια στον χώρο, οργανωμένος σε όλες τις εκδοχές της, πάντα πίστευα ότι ο προορισμός της Αριστεράς είναι να κυβερνήσει. Να ξεπεράσουμε την ιδέα ότι οι αριστεροί είναι καλό πράγμα, αρκεί να είναι μέρος του πολιτικού ντεκόρ», λέει με την χαρακτηριστική βραχνή φωνή του ο Γιώργος Σταθάκης, υπουργός Οικονομίας (και μετέπειτα Περιβάλλοντος κι Ενέργειας) στις κυβερνήσεις ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. (Στις Ευρωεκλογές του 2024 κατέβηκε υποψήφιος με τη Νέα Αριστερά.) Εκείνη την εποχή, άλλωστε, ο Τσίπρας δεν αντιπροσώπευε μόνο την εγχώρια εναλλακτική. Αλλά και την πανευρωπαϊκή πρόταση στη «μη εναλλακτική» της εκτεταμένης λιτότητας που είχε φέρει η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Στα καφέ του Ψυρρή, πέριξ της Κουμουνδούρου, απεσταλμένοι από τα media όλου του πλανήτη, κυριολεκτικά σταματούσαν περαστικούς και τους ρωτούσαν κυνηγώντας μια πληροφορία ή ένα αποκλειστικό: “sorry, you work for SYRIZA?”. «Νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έβγαλε μια φρεσκάδα. Καθησύχασε ότι δεν ήταν ένα τρελό πολιτικό μόρφωμα και, κυρίως, έδωσε περιεχόμενο στην έννοια της ελπίδας. Πείσαμε τον κόσμο ότι θα κάναμε ό,τι περνούσε από το χέρι μας για να γίνουν κάποια πράγματα σωστά. Και γι’ αυτό μας εμπιστεύτηκε τόσος πολύς κόσμος που δεν είχε καν σχέση με την Αριστερά  μέχρι εκείνη την περίοδο. Επίσης, ήταν κι ο Τσίπρας. Και στα καλά και στα κακά, ο Τσίπρας είναι Τσίπρας. Ειδικά στην Ελλάδα που κυβερνάνε τρεις οικογένειες για 65 χρόνια και το πρόσωπο παίζει πάντα ρόλο» προσθέτει ο Γιώργος Σταθάκης. 

Ο Πέτρος Ιωαννίδης έχει κάτι ακόμα για τα συνθήματα που έφεραν τον ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία: «Όλοι θυμόμαστε το σύνθημα “Πρώτη φορά Αριστερά”. Αυτό που κατά τη γνώμη μου έπαιξε τον πιο σημαντικό ρόλο ήταν το “Η Ελπίδα έρχεται”. Αυτό είχε ανάγκη το εκλογικό σώμα, μετά από αρκετά χρόνια απόγνωσης εξαιτίας της οικονομικής κατάστασης. Να σημειώσω ότι στις δημοσκοπήσεις του Φεβρουαρίου του 2015, αμέσως δηλαδή μετά τις εκλογές, οι πολίτες αισθάνονταν “ελπίδα” σε ποσοστό 65%». 

Ο πολιτικός επιστήμονας κι αναλυτής, Λευτέρης Κουσούλης, είναι ο συγγραφέας του τόμου ΣΥΡΙΖΑ: Ένα πολιτικό φαινόμενο – Κείμενα για την κατανόηση ενός παροξυσμού (Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις), στον οποίο συγκέντρωσε σημειώματα που έγραψε στον Τύπο εκείνης της περιόδου. «Η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ προκύπτει μέσα από μια πάρα πολύ ειδική συνθήκη. Είναι η άρνηση που γεννούν τα μνημόνια, δηλαδή η αρνητική στάση που εγκαθίσταται στις συνειδήσεις των ανθρώπων απέναντι στη συνολική λειτουργία του παλαιού πολιτικού συστήματος που οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία. Άρα έχουμε μια εναντίωση σε αυτό που έχει προηγηθεί συνολικά, όχι μόνο στα μνημόνια. Πρόκειται για αρνητική ανακεφαλαίωση της προηγούμενης περιόδου και μετακίνηση των ψηφοφόρων προς μία επιλογή που γνώριζαν ότι εμπεριέχει κινδύνους, αλλά αποφάσισαν να τους προσπεράσουν. Το δε θριαμβευτικό, γιατί τέτοιο ήταν, ποσοστό που κερδίζει ο ΣΥΡΙΖΑ τον Ιανουάριο του 2015 είναι αποτέλεσμα της εκλογικής κατακρήμνισης του ΠΑΣΟΚ. Ήταν το κόμμα που πλήρωσε το μάρμαρο και τα φορτώθηκε όλα». Στέκεται και σε κάτι άλλο: «Ο ΣΥΡΙΖΑ διαμόρφωσε στρατηγική υιοθετώντας στον λόγο του ακραία επιθετικότητα. Μια ακραία, και χωρίς συζήτηση, εναντίωση σε αυτό που έχει προηγηθεί. Να το πω με άλλα λόγια, εγκατέστησε στο πολιτικό σύστημα την επιλογή “ή εμείς ή αυτοί”, μία διαίρεση που επιχειρήθηκε με απόλυτο τρόπο και η οποία απέδωσε τότε εκλογικά. Όμως αυτός ο επιθετικός και βίαιος λόγος, κατά τη γνώμη μου, είναι και που υπονόμευσε τη συνολική παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ και τον οδήγησε στην ήττα του 2019».

ΤΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ ΤΗΣ ΠΟΛΩΣΗΣ: ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΓΑΝΑΚΤΙΣΜΕΝΟΥΣ ΣΤΟ ΑΝΤΙ-ΣΥΡΙΖΑ ΜΕΤΩΠΟ

Εδώ έχουμε ένα (από τα πολλά ακόμα και σήμερα) αμφιλεγόμενο σημείο της στιγμής ΣΥΡΙΖΑ. Από τη μία, η αίσθηση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ τζόγαρε στην κοινωνική αναταραχή επενδύοντας ανεύθυνα σε οποιαδήποτε εστία έντασης θα ξήλωνε το παλιό καθεστώς, από τους Αγανακτισμένους και τις παρελάσεις ως την Κερατέα και τις Σκουριές. Κι από την άλλη, η εναλλαγή στην εξουσία συνεπάγεται και την αυτόματη γέννηση του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου που διαιωνίζει την αντιπολίτευση με όρους υστερίας με μεγάφωνα τη συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ. «Στην πορεία για τις εκλογές του Ιανουαρίου 2025, η Νέα Δημοκρατία προσπάθησε να τρομάξει τους ψηφοφόρους λέγοντας ότι αν έρθει ο ΣΥΡΙΖΑ θα βγούμε απ’ την Ευρώπη, θα επιστρέψουμε στη δραχμή κλπ. Όμως στις τότε δημοσκοπήσεις περίπου 2 στους 3 ψηφοφόρους δεν φοβούνταν την πιθανότητα Grexit λόγω ΣΥΡΙΖΑ. Παράλληλα βλέπαμε στα νούμερα ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έπειθε ότι θα κάνει καλύτερη δουλειά από τη Νέα Δημοκρατία στη διαπραγμάτευση με την Τρόικα. Γιατί τότε, μην το ξεχνάμε αυτό, ζούσαμε μία διαρκή διαπραγμάτευση. Ενώ και για άλλα σημαντικά θέματα, οι ψηφοφόροι πίστευαν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να τα διαχειριστεί καλύτερα: ανεργία, υγεία και παιδεία», σημειώνει ο Πέτρος Ιωαννίδης. 

Ο Γιώργος Σταθάκης απαντά στο αν ήταν ομαλή η μετάβαση της εξουσίας: «Η συνοπτική απάντηση είναι όχι. Το κλίμα της πόλωσης αντανακλάται στον βαρύ συμβολισμό ότι η μοναδική φορά στα πενήντα χρόνια της μεταπολίτευσης που ο απερχόμενος πρωθυπουργός δεν παρέδωσε στον επόμενο ήταν ο Σαμαράς στον Τσίπρα. Ακούστηκαν ακραία πράγματα π.χ. ότι δήθεν δε θα έχουμε στοιχειώδη αγαθά στα σούπερ μάρκετ ή φάρμακα. Σε αυτό το κλίμα έγιναν εκείνες οι εκλογές, με αυτήν την κινδυνολογία πανταχού παρούσα.
Για να είμαι δίκαιος, βέβαια, πρέπει να πω ότι στο επίπεδο των στελεχών π.χ. εγώ ως σκιώδης υπουργός είχα πλήρη εικόνα από τους συναδέλφους που είχαν προηγηθεί όπως οι κύριοι Χατζηδάκης και Δένδιας. Ήξερα ποια είναι τα προβλήματα, ποιες είναι οι προοπτικές, πού είναι οι πιέσεις και πάει λέγοντας. Είχα τους φακέλους στα χέρια μου».

Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ήδη πρώτο κόμμα από τις ευρωεκλογές του Μαΐου του 2014 (με 26.6%) κι ο πολιτικός χρόνος επιταχύνθηκε λίγο πριν εκπνεύσει εκείνη η χρονιά όταν η αδυναμία εκλογής του Σταύρου Δήμα που είχε προτείνει η ΝΔ για Πρόεδρο της Δημοκρατίας οδήγησε σε πρόωρες κάλπες. Ένα all-time classic παραπολιτικό της εποχής είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (16/12/2014) με μια συνομιλία μεταξύ του τότε υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Βενιζέλου που είχε πει, υποτίθεται, στον Αλέξη Τσίπρα:  «Αγόρι μου δεν έχεις καταλάβει. Θα σε γαμήσουν με το που αναλάβεις (…) Τι βιάζεσαι; Περίμενε. Έτσι κι αλλιώς, θα γίνεις κάποια στιγμή…». (ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ διέψευσαν το δημοσίευμα.)

Ο ΣΥΡΙΖΑ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ: ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΩΝ ΛΥΓΜΩΝ (…ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΩΝ)

Το βράδυ των εκλογών, η τέντα που είχε στηθεί για τους δημοσιογράφους του διεθνούς Τύπου έξω από την Κουμουνδούρου δεν έφτανε για να τους χωρέσει. Στο εσωτερικό των γραφείων του ΣΥΡΙΖΑ οι πανηγυρισμοί ήταν ένας πρωτότυπος συνδυασμός ουίσκι κι αντάρτικων. Οι γηραιότεροι δεν έκρυβαν τη συγκίνησή τους για τη δικαίωση των αγώνων τους 70 χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου, οι νεότεροι ομοννοούσαν στο συμβολικό μποϊκοτάζ της γραβάτας που θα ακολουθούσε, ο παραδοσιακά επιφυλακτικός Γιάννης Δραγασάκης ήδη έκανε τις πρώτες συσκέψεις με στενούς συνεργάτες στο γραφείο του. Στα πρωτοσέλιδα της Δευτέρας 26/1/2015 συναντάμε φράσεις όπως «η Ελλάδα άλλαξε σελίδα», «σκληρή τιμωρία από τη μεσαία τάξη», «νίκη βαριά σαν ιστορία», «τώρα αρχίζουν τα δύσκολα», ενώ και οι πρώτες μέρες της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ ήταν γεμάτες συμβολισμούς. Πολιτική κι όχι θρησκευτική ορκωμοσία, επίσκεψη στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, προγραμματικές δηλώσεις «είμαστε κάθε λέξη από το Σύνταγμα αυτής της χώρας», χειραψία-λαβή Βαρουφάκη-Ντάισελμπλουμ. Παράλληλα, ήταν κι ένα τεστ σε μια συγκυβέρνηση με τον κάποτε υφυπουργό της κυβέρνησης Καραμανλή, Πάνο Καμμένο, που με όρους πολιτικής καταγωγής και ρητορικής φαινόταν Φρανκενστάιν. 

«Η συγκυβέρνηση με τους ΑΝ.ΕΛ. ήταν μία πηγή διαρκούς, βουβής φθοράς που ίσως δεν έγινε αμέσως ορατή. Αλλά τη διαπιστώσαμε στον χρόνο. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ, που πριν από το ‘15 είχε μέσα του μία “επαναστατικότητα”/“ανατρεπτικότητα”, συνέπραξε με ένα κόμμα με δεξιά έως και πολύ δεξιά χαρακτηριστικά, το οποίο εξέφραζε ένας άνθρωπος που είχε υπάρξει βασικό στέλεχος της πιο δεξιάς πλευράς της Νέας Δημοκρατίας», παρατηρεί ο Λευτέρης Κουσούλης. Ο Γιώργος Σταθάκης το προσεγγίζει διαφορετικά: «Είναι ένα λεπτό θέμα η συγκυβέρνηση. Τουλάχιστον σε όλους εμάς που είχαμε την οικονομική ευθύνη της διαπραγμάτευσης κτλ., δεν είχε κανένα αντίκτυπο. Ο Καμμένος δεν υπάρχει στη μεγάλη εικόνα της διακυβέρνησης, υπάρχει μία υπερβολή στο ειδικό βάρος που δήθεν είχε. Από την άλλη πλευρά, ήταν μία στρατηγική επιλογή, ειδικά στις δεύτερες εκλογές του 2015 δεν ξέρω αν υπήρχαν οι προϋποθέσεις για εναλλακτικές λύσεις. Αλλά όλα αυτά είναι ιστορία πλέον, δύσκολη και δύστροπη. Πάντως, όσο και να θέλουμε να το διευρύνουμε, οι ΑΝ.ΕΛ. δεν στιγμάτισαν τον χαρακτήρα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, ξέραμε ότι δε θα ψήφιζαν τις κινήσεις που κάναμε στην κοινωνική κι εξωτερική πολιτική αλλά τις προχωρήσαμε. Και η συνεργασία φυσικά οδηγήθηκε στο αδιέξοδο με το Μακεδονικό».

Τα πρωτοσέλιδα μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015

ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ «ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ»;

Δεν υπάρχουν πολλές χρονιές, τόσο πυκνές σε πολιτικά γεγονότα, όσο το 2015 για την ιστορία του ελληνικού κράτους. Μια αμφιλεγόμενη στρατηγική  διαπραγμάτευσης, ο διχασμός γύρω από τον Γιάνη Βαρουφάκη ως εκφραστή της, μηδενική συναίνεση – μιντιακή πίεση κι απίστευτη πόλωση στο εσωτερικό. Κι έπειτα δημοψήφισμα, κλειστές τράπεζες, capital controls, χρεοκοπία σε ζωντανή μετάδοση στο CNN τα μεσάνυχτα της 30ης Ιουνίου, 62% ΟΧΙ. Ακολουθούν συμφωνία, πρώτη διάσπαση ΣΥΡΙΖΑ κι αποχωρήσεις, τρίτο μνημόνιο, εκλογές εκ νέου τον Σεπτέμβριο, δεύτερη συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛ. Δέκα χρόνια μετά προκαλεί ακόμα ίλιγγο ότι όλα αυτά συνέβησαν σε λιγότερο από εννιά μήνες. 

Ο Λευτέρης Κουσούλης πιστεύει ότι «το πρώτο εξάμηνο αποδείχθηκε αχρείαστο για τον ΣΥΡΙΖΑ. Επιχείρησαν πράγματα που είχαν μία ακρότητα, η οποία δεν έγινε αμέσως κατανοητή από τους πολίτες, και τελικά οδηγήθηκαν στην υποχώρηση και την υπογραφή του τρίτου μνημονίου. Η πολιτική προσωπικότητα της οντότητας ΣΥΡΙΖΑ, βέβαια, άντεξε και πήρε και τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Αλλά σιγά σιγά αδυνατούσε, ενώ παράλληλα ενδυναμωνόταν η Νέα Δημοκρατία». 

Ο Πέτρος Ιωαννίδης εκτιμά πώς ο ΣΥΡΙΖΑ ξόδεψε γρήγορα το πολιτικό του κεφάλαιο: «Το πρώτο διάστημα της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ υπήρχε αισιοδοξία στην κοινή γνώμη και θετική αποτίμηση των πεπραγμένων του. Όσο περνούσαν οι μήνες βλέπαμε την ανησυχία για μια πιθανή χρεοκοπία να αυξάνεται ξανά, για να φτάσουμε στο δημοψήφισμα κι αυτό που ονομάστηκε “κωλοτούμπα” του Τσίπρα, το οποίο στοίχισε πολύ στην αξιοπιστία του. Τον Σεπτέμβριο του ‘15 οι πολίτες έδωσαν μια ακόμα ευκαιρία στον ΣΥΡΙΖΑ, που ήταν και η τελευταία.  Μην ξεχνάμε ότι συνήθως οι ψηφοφόροι δίνουν δύο ευκαιρίες. Ο Τσίπρας και ο ΣΥΡΙΖΑ ῾”έκαψαν” τις δικές τους ευκαιρίες πάρα πολύ γρήγορα.  Από τον Ιανουάριο του 2016, που αλλάζει και η ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, η ΝΔ περνάει μπροστά στις δημοσκοπήσεις».  

Οπαδοί του Σύριζα πανηγυρίζουν την νίκη στις βουλευτικές εκλογές, Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου 2015.

ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ, «ΝΤΑΟΥΛΙΑ» ΚΑΙ ΔΙΧΤΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ: ΤΙ «ΗΤΑΝ ΔΙΚΑΙΟ» ΚΑΙ ΤΙ «ΕΓΙΝΕ ΠΡΑΞΗ»;

Στην φρενήρη πορεία του ΣΥΡΙΖΑ προς την εξουσία ειπώθηκαν πολλά: για το ποιος «θα βαράει τα νταούλια και θα χορεύουν οι αγορές», για τα μνημόνια που θα καταργούνταν «με ένα νόμο κι ένα άρθρο», ακόμα και για τα «μαγαζιά που θα ήταν κλειστά τις Κυριακές» όπως είχε πει στο βήμα της Βουλής ο Γιώργος Σταθάκης. Πολλά σκόνταψαν στις διαπραγματεύσεις με την Τρόικα (ή τους «θεσμούς», αν προτιμάτε τον ευφημισμό που ήθελε να δείξει την αλλαγή κλίματος). Ο πρώην υπουργός αναλύει τα πεπραγμένα της κυβέρνησης που συμμετείχε: «Ο ΣΥΡΙΖΑ υποσχέθηκε “το πρόγραμμα της Θεσσαλονίκης”. Δηλαδή τρία πράγματα: Πρώτον, αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης – 4 στα 10 νοικοκυριά ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας τον Γενάρη του 2015, σύμφωνα με τη Eurostat. Δεύτερον, όχι περαιτέρω ύφεση στην οικονομία. Και τρίτον, αποκατάσταση του κόσμου της εργασίας.  Πάμε τώρα στο 2019 που παραδώσαμε την εξουσία: το 50% των νοικοκυριών που ήταν κάτω από το όριο της φτώχειας, το ξεπέρασαν (σύμφωνα πάντα με την Eurostat). Με ελεύθερη πρόσβαση στο ΕΣΥ (ασφαλισμένων και μη), αλλά κι αύξηση των δαπανών για το ΕΣΥ κατά μία μονάδα του ΑΕΠ. Με επιδότηση ενοικίου, με δωρεάν ρεύμα μέσω του κοινωνικού τιμολογίου και με άλλα κοινωνικά επιδόματα π.χ. το κολατσιό που έτρωγαν τα παιδιά στο σχολείο. Δε δημιουργήσαμε περαιτέρω ύφεση, παρά τις αντίξοες συνθήκες και μόλις βγήκαμε από το μνημόνιο -τον τελευταίο χρόνο της διακυβέρνησής μας – είχαμε επεκτασιμότητα συλλογικών συμβάσεων, αποκατάσταση συλλογικών διαπραγματεύσεων κλπ. Η Αχτσιόγλου τα έκανε όλα αυτά. Είχαμε υποσχεθεί καθ’ υπερβολήν και πράγματα που δεν έγιναν π.χ. αποκατάσταση συντάξεων σε εύλογο χρονικό διάστημα. Ήταν τέτοιο το κλίμα της περιόδου που ίσως ξέφυγε και καμιά κουβέντα παραπάνω. Άλλά, η κεντρική ιδέα των εξαγγελιών μας πραγματοποιήθηκε, δεν υπάρχει αμφιβολία. Το στίγμα του ΣΥΡΙΖΑ ήταν βαθιά κοινωνικό».

Η αποτίμηση του Λευτέρη Κουσούλη: «Αν και ήμουν αυστηρός επικριτής του ΣΥΡΙΖΑ, κυρίως όσον αφορά τη μέθοδο της διαχείρισης των προβλημάτων και το πώς εκμεταλλεύτηκε τις κοινωνικές ανάγκες, και λιγότερο ως προς το περιεχόμενο των πολιτικών που εφάρμοσε, θα πω ότι διαχειρίστηκε με σχετική επάρκεια τα προβλήματα της εποχής. Κι επίσης εκτιμώ ότι ήταν τολμηρή η απόφασή του να επιχειρήσει μία ρύθμιση στο ζήτημα των Σκοπίων. Είναι κάτι άξιο παρατήρησης και υπογράμμισης, κι έτσι εκτιμώ ότι το είδε και ο κόσμος».

Ο Γιώργος Σταθάκης βάζει και μια άλλη διάσταση: «Το μεγαλύτερο, κατά τη γνώμη μου, επίτευγμα του ΣΥΡΙΖΑ για την περίοδο 2012-15 είναι ότι έφραξε το δρόμο στην ακροδεξιά – σε όλες τις εκδοχές της, και στην πιο άγρια της Χρυσής Αυγής και στις ηπιότερες. Δίνοντας την προοπτική ότι αν υπάρχει εναλλακτική λύση, αυτή θα έρθει από τα αριστερά». Ο Πέτρος Ιωαννίδης συμφωνεί: «Ο ΣΥΡΙΖΑ απορρόφησε ένα μεγάλο κομμάτι της αντισυστημικής ψήφου που βρισκόταν σε μεγάλη άνοδο. Κι αυτό συνέβη τόσο λόγω της αντιμνημονιακής ρητορικής του όσο και του χαρισματικού ηγέτη του». Με το διευθυντήριό της προφυλακισμένο και τη δίκη να είναι σε εξέλιξη, η Χρυσή Αυγή ξεφούσκωσε και το 2019 έμεινε εκτός Βουλής. Στις ίδιες εκλογές οι ΑΝ.ΕΛ. δε συμμετείχαν καν. 

Όπως κι αν το δει πάντως κανείς, η φθορά (από την οποία δεν ξέφυγε καμία κυβέρνηση που εφάρμοσε μνημόνιο) έκανε την εμφάνισή της και στον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Πέτρος Ιωαννίδης ανασυρει ένα άλλο εύρημα από τις έρευνες της περιόδου. Τον Νοέμβριο του 2014, πριν από τις εκλογές που έβγαλαν ΣΥΡΙΖΑ δηλαδή, 7 στους 10 πίστευαν ότι η χώρα πάει σε λάθος κατεύθυνση. Τον Φεβρουάριο του 2015, το 65% πίστευε ότι πάμε στη σωστή κατεύθυνση. Κι, ένα χρόνο μετά, τον Γενάρη του 2016, το ποσοστό που πίστευε ότι η Ελλάδα πάει καλά ήταν μόλις 7%. Η κόπωση από το ταραγμένο έτος 2015 ήταν εμφανής. 

2015-2025: ΜΙΑ ΔΕΚΑΕΤΙΑ ΣΤΑ… ΕΞ ΩΝ ΣΥΝΕΤΕΘΗ

Η τετραετία ΣΥΡΙΖΑ άλλαξε το πολιτικό σκηνικό. 

Σύμφωνα με τον Λευτέρη Κουσούλη, «η Νέα Δημοκρατία το 2019 δεν κερδίζει ως Νέα Δημοκρατία. Κερδίζει ως κόμμα που έρχεται και υπόσχεται να απομακρύνει τον ΣΥΡΙΖΑ από την εξουσία. Μέσα από τον μηχανισμό αυτό παίρνει σχεδόν 40%. Αν δεν υπήρχε αυτό, η Νέα Δημοκρατία δεν θα είχε υπερβεί το 35% τον Ιούλιο του ‘19». Ενώ το ΠΑΣΟΚ, «δεν μπορεί ποτέ να ξαναγίνει κυβερνητικό κόμμα, καθώς είναι το ίδιο εμπόδιο στην εκλογική του διεύρυνση. Το ΠΑΣΟΚ ως μνημείο, να θυμίζει οτιδήποτε στραβό συνέβη στο παρελθόν».

Αλλά περισσότερο απ’ όλους η διακυβέρνηση άλλαξε τον ίδιο τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο οποίος, ας πούμε, δεν ανέλαβε ποτέ την ιδιοκτησία του μνημονίου που εφάρμοσε. Είτε γιατί «δεν ήταν πλήρως η δική μας πρόταση, αλλά μια συνθήκη που κρατήσαμε στάση άμυνας για να προστατεύσουμε ό,τι μπορούσαμε», όπως λέει ο Γιώργος Σταθάκης. Είτε γιατί «τα πρόσωπα στον πυρήνα της διακυβέρνησης δεν είχαν την πολιτική γενναιότητα να πουν ότι κάναμε λάθος και συνεχίζουμε διαφορετικά», όπως υποστηρίζει ο Λευτέρης Κουσούλης. Σε κάθε περίπτωση, είναι ξεκάθαρο ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε εκτίμησε σωστά τα αίτια που έφεραν την ήττα του το 2019 αλλά και υποτίμησε ότι το 31.5% με το οποίο έχασε ήταν ένα εξαιρετικό ποσοστό για να χτίσει την αντεπίθεσή του. Αντ’ αυτού συνετρίβη το 2023 πέφτοντας στο 18% και, μετά την παραίτηση Τσίπρα, διελύθη στα εξ ων συνετέθη.

Ο Λευτέρης Κουσούλης λέει ότι «ο ΣΥΡΙΖΑ διαλύθηκε για ιδεολογικούς λόγους. Γιατί η ιδεολογία είναι μια φυλακή που εμποδίζει τη σκέψη να κάνει βήματα. Αυτό έπαθε και ο ΣΥΡΙΖΑ. Έτσι, ενώ τον Ιούλιο του 2019 είχε 4 χρόνια μπροστά του να κάνει μία συστηματική συζήτηση ως προς το τι συνέβη και να επιχειρήσει π.χ. μια νέα διακήρυξη, δεν έκανε απολύτως τίποτα. Είναι εκπληκτικό το ότι δεν έκανε απολύτως τίποτα. Γιατί οι πρωταγωνιστές αγάπησαν πάρα πολύ τον ιδεολογικό εαυτό τους και δεν είχαν ποτέ το θάρρος να τον θέσουν σε αμφισβήτηση. Εκεί είναι που έκλεισε συνολικά και ο κύκλος της δεκαετίας του ΣΥΡΙΖΑ. Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ είναι που καθόρισε αυτή τη δεκαετία και όχι η ΝΔ παρά τις νίκες της το 2019 και 2023».

Ο επίλογος στον Γιώργο Σταθάκη: «Το 2019 έπρεπε να επανεφεύρουν τον εαυτό τους, ο ΣΥΡΙΖΑ και η Αριστερά. Να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες της μεταμνημονιακής Ελλάδας, να αλλάξουν ατζέντα, στρατηγική και στόχους και να βρουν ένα νέο κεντρικό αφήγημα που θα προσδίδει στην Αριστερά την προοπτική μιας επαναφοράς στη διακυβέρνηση. Αυτό δεν έγινε ποτέ. Κυριάρχησε ένα αφήγημα αντιδεξιό, αντιμητσοτακικό, αντι-δεν ξέρω κι εγώ τι. Η ιδέα ότι θα κερδίσουμε εκλογές με το “αντί-” και όχι με ένα θετικό αφήγημα για την επόμενη μέρα απέτυχε».

Την τελευταία φορά που πήγαμε στην κάλπη, το καλοκαίρι του 2024 για τις Ευρωεκλογές, ίχνη του ΣΥΡΙΖΑ 2015 μπορούσε να βρει κανείς σε ψηφοδέλτια που έγραφαν ΜέΡΑ25, Νέα Αριστερά, ΚΟΣΜΟΣ, Πλεύση Ελευθερίας. Και φυσικά στο δικό του, υπό την ηγεσία ενός προέδρου που λίγους μήνες μετά κηρύχθηκε έκπτωτος κι έφτιαξε έναν ακόμα πολιτικό σχηματισμό, το Κίνημα Δημοκρατίας. Μόνο που σε σχέση με δέκα χρόνια πριν, τα ψηφοδέλτια ΣΥΡΙΖΑ προτίμησαν τέσσερις φορές λιγότεροι ψηφοφόροι σε σχέση με το ιστορικό peak του 2015…

news247.gr