Πού πάνε οι ανεμογεννήτριες όταν «πεθάνουν»;

Ενα από τα σοβαρά προβλήματα των σύγχρονων κοινωνιών είναι η διαχείριση των ενεργειακών υποδομών όταν κλείσει ο κύκλος ζωής τους. Πρόκειται για ζήτημα που αφορά τόσο τις συμβατικές όσο και τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, δεδομένου ότι όσο οι ενεργειακές ανάγκες αυξάνονται και η τεχνολογία εξελίσσεται θα μιλάμε για όλο και πιο μεγάλα μεγέθη εγκαταστάσεων.

Μπορεί με την πάροδο των χρόνων τα περισσότερα από τα μέρη αυτών των υποδομών να είναι ανακυκλώσιμα, ωστόσο ένα κρίσιμο ποσοστό παραμένει μη ανακυκλώσιμο, με αποτέλεσμα χιλιάδες τόνοι αυτών των υλικών να καταλήγουν σε ειδικές χωματερές. Ετσι, από τώρα και τα επόμενα χρόνια χιλιάδες ανεμογεννήτριες θα κατεδαφιστούν ή θα αντικατασταθούν αφού συμπληρώσουν από 25 έως 35 έτη λειτουργίας. Τα περισσότερα μέρη μιας ανεμογεννήτριας, όπως τα θεμέλια, ο πύργος κ.ά., είναι κατασκευασμένα από μέταλλο ή σκυρόδεμα και επομένως είναι εύκολα ανακυκλώσιμα. Κάποια άλλα μέρη, όμως, αποτελούν… δύσκολο σταυρόλεξο.

Στο πλαίσιο αυτό, η ενεργειακή βιομηχανία, αλλά και μια σειρά από άλλους φορείς έχουν εστιάσει στη δημιουργική επαναχρησιμοποίηση προτείνοντας διάφορες λύσεις.

Nέα υλικά

Παράλληλα όμως οι ενεργειακές εγκαταστάσεις γιγαντώνονται. Οι εξέδρες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου αποτελούν πλέον μικρές πόλεις, ενώ οι ανεμογεννήτριες έχουν πολλαπλασιαστεί σε μέγεθος έναντι του παρελθόντος.

Για παράδειγμα, τον περασμένο Οκτώβριο ολοκληρώθηκε η κατασκευή της μεγαλύτερης ανεμογεννήτριας στον κόσμο, με ισχύ 26 MW -από την κινεζική Dongfang Electric-, η οποία διαθέτει τεράστια τουρμπίνα, με το κέντρο πλήμνης σε ύψος 185 μέτρων, αντίστοιχο ενός κτιρίου 63 ορόφων, και διάμετρο ρότορα που υπερβαίνει τα 310 μέτρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συνολική επιφάνεια σάρωσης είναι ισοδύναμη με 10,5 ποδοσφαιρικά γήπεδα.

Μία μόνο τέτοια ανεμογεννήτρια μπορεί να παράγει 100GWh καθαρής ενέργειας κάθε χρόνο, αρκετή για να τροφοδοτήσει 55.000 σπίτια και να μειώσει τις εκπομπές CO2 κατά 80.000 τόνους.

Αντίστοιχα, ετοιμάζεται και η πιο ισχυρή στον κόσμο offshore ανεμογεννήτρια, από την εταιρεία Mingyang, που θα είναι ισχύος 18,5 ΜW με ρότορα διαμέτρου 260 μέτρων.
Τα οφέλη της πράσινης ενέργειας είναι αδιαμφισβήτητα, αλλά τι θα γίνει όταν αυτοί οι «γίγαντες» φτάσουν στο τέλος της περιόδου παραγωγικής λειτουργίας τους;

Κι αυτό γιατί ναι μεν το 85%-90% της μάζας των υλικών μιας ανεμογεννήτριας ανακυκλώνεται σήμερα με αποδοτικό τρόπο, αλλά δεν συμβαίνει το ίδιο με τα πτερύγια λόγω των συνθετικών υλικών (composite materials).

Αρκεί να αναφερθεί ότι ήδη στις ΗΠΑ έχουν παροπλιστεί χιλιάδες ανεμογεννήτριες, ενώ οι προβλέψεις κάνουν λόγο για 100.000 τόνους αποβλήτων λεπίδων ετησίως στο εγγύς μέλλον μόνο στην Ευρώπη.

Ετσι, οι μεγάλοι παίκτες της αιολικής βιομηχανίας επεξεργάζονται λύσεις για την ανάπτυξη αφενός νέων τεχνικών ανακύκλωσης των υφιστάμενων πτερυγίων, αφετέρου νέων υλικών ώστε τα πτερύγια να είναι πλήρως ανακυκλώσιμα με εύκολο και αποτελεσματικό τρόπο.

Στο πλαίσιο αυτό, το project ZEBRA (Zero wastE Blade ReseArch), με τη συμμετοχή μεγάλων εταιρειών, όπως οι General Electric, LM Wind Power κ.ά., οδήγησε στην παραγωγή του πρώτου πρωτοτύπου 100% ανακυκλώσιμης λεπίδας ανεμογεννήτριας με τη χρήση πρωτοποριακών υλικών.

Ακόμη, πολύ πρόσφατα, ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον ανέπτυξαν μια νέα μέθοδο για την ανακύκλωση των γηρασμένων πτερυγίων των ανεμογεννητριών, που τα διασπά χρησιμοποιώντας οξικό ψευδάργυρο και ζεστό νερό υπό πίεση, παράγοντας υλικά που μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε νέα πλαστικά.

Οι λύσεις

Αυτά όμως δεν αρκούν για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα όσο ο τομέας της αιολικής ενέργειας αναπτύσσεται και δεκάδες χιλιάδες πτερύγια ανεμογεννητριών πλησιάζουν στο τέλος της λειτουργικής ζωής τους. Ετσι, η επαναχρησιμοποίηση με βιώσιμες αρχές, δίνοντας σε αυτές τις μεγάλες κατασκευές μια… δεύτερη ζωή, αναδεικνύεται σε μονόδρομο για τη μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων στη λογική μιας κυκλικής οικονομίας.

Είναι γεγονός ότι τα μοναδικά σχήματα και μεγέθη των πτερυγίων των ανεμογεννητριών προσφέρουν ατελείωτες δημιουργικές δυνατότητες.

Χώρες που έχουν ποντάρει στην πράσινη ενέργεια, όπως η Δανία και η Ολλανδία, δείχνουν τον δρόμο εδώ και χρόνια. Για παράδειγμα, στην Ολλανδία ήδη από το 2012 η αρχιτεκτονική εταιρεία 2012Architecten, με έδρα το Ρότερνταμ, αποφάσισε να ανακυκλώσει μέρη παλιών ανεμογεννητριών και να τα χρησιμοποιήσει για την κατασκευή μιας παιδικής χαράς.

Πρόκειται για την παιδική χαρά «Wikado», που καλύπτει έκταση 1.200 τ.μ. και στην οποία χρησιμοποιήθηκαν 5 αποσυρμένες ανεμογεννήτριες, με τα διάφορα κομμάτια τους να μετατρέπονται σε πύργους, τσουλήθρες, λαβυρίνθους, ράμπες, πάγκους και τραπέζια. Οι παροπλισμένες πτέρυγες έχουν επίσης μετατραπεί σε παιδική χαρά και υπαίθρια καθίσματα στην ολλανδική πόλη Τερνέουζεν, αλλά και σε στάσεις λεωφορείων στο Αλμέρε.

Ακολούθησαν αντίστοιχες εφαρμογές στη Δανία και άλλες χώρες, δείχνοντας ότι τα πτερύγια μπορούν να γίνουν παγκάκια, στέγαστρα, πεζογέφυρες, ακόμη και γέφυρες, όπως συνέβη στην Ιρλανδία.

Η εταιρεία Re-Wind Network επανατοποθετεί τέτοια υλικά ως στέγαστρα ποδηλάτων στη Δανία, ενώ εξετάζει και ιδέες για την κατασκευή πάρκων για σκέιτ και ηχοπετασμάτων σε δρόμους και εθνικές οδούς. Αλλοι φορείς στις ΗΠΑ έχουν προτείνει τη χρησιμοποίησή τους ακόμη και για στέγες σπιτιών ή για πυλώνες μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος.

Αυτός ο προβληματισμός έχει βρει έδαφος και στην Ελλάδα, όπου τα πρώτα αιολικά πάρκα τερματίζουν τον κύκλο ζωής τους, με την ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνική Επιστημονική Ενωση Αιολικής Ενέργειας) να έχει κινητοποιηθεί ενεργά προτείνοντας λύσεις. Ετσι, βλέπουμε και εδώ, για παράδειγμα, έπιπλα φτιαγμένα από τέτοια υλικά ή και ολόκληρα πτερύγια να εκτίθενται σε δημόσιους χώρους, όπως συμβαίνει τα τελευταία χρόνια στον Μύλο των Ξωτικών στα Τρίκαλα, όπου τρία πτερύγια από παλαιές ανεμογεννήτριες αιολικού πάρκου της ΔΕΗ Ανανεώσιμες στη Χίο στηρίχθηκαν σε κύβους από μπετόν και αποτελούν μια δημιουργική παρέμβαση που διαφημίζει τη σημασία της καθαρής ενέργειας.

Από σκι μέχρι σπίτια

Οι ιδέες όμως δεν σταματούν σε αυτά, καθώς μεγάλοι ενεργειακοί όμιλοι σε συνεργασία με ερευνητές, καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες λανσάρουν τελευταία αρκετές ακόμη λύσεις.

Το 2024 η ολλανδική εταιρεία Vattenfall κάλεσε τέσσερις εταιρείες σχεδιασμού να σκεφτούν μια «δεύτερη ζωή» για τις ανεμογεννήτριες που έχουν κλείσει τον κύκλο τους και παρουσίασε μια ομολογουμένως καινοτόμα πρόταση.

Συγκεκριμένα, η Vattenfall και το στούντιο σχεδιασμού Superuse μετέτρεψαν την άτρακτο -το πάνω μέρος- μιας ανεμογεννήτριας σε ένα μικροσκοπικό σπίτι. Αυτή η άτρακτος έχει πλάτος 4 μέτρα, μήκος 10 και ύψος 3 μέτρα και προέρχεται από μια τουρμπίνα που βρισκόταν στην Αυστρία για 20 χρόνια. Το εν λόγω μίνι σπίτι εκτέθηκε σε περίοπτη θέση κατά τη διάρκεια της Dutch Design Week 2024.

Οπως σημειώνεται σχετικά, «εξωτερικά μπορείτε να δείτε καθαρά ότι το μικροσκοπικό σπίτι ήταν κάποτε μέρος μιας ανεμογεννήτριας, αλλά μέσα όλα έχουν προετοιμαστεί για μια άνετη διαμονή. Για παράδειγμα, υπάρχει κουζίνα, μπάνιο και καθιστικό. Επιπλέον, το σπίτι είναι εξοπλισμένο με έξυπνα χαρακτηριστικά, όπως αντλία θερμότητας, ηλιακούς συλλέκτες και ηλιακό θερμοσίφωνα». Ακόμη, τα έπιπλα είναι βιώσιμης παραγωγής και μεταχειρισμένα, συμπεριλαμβανομένου ενός τραπεζιού που ενσωματώνει υλικό από ανακυκλωμένο πτερύγιο ανεμογεννήτριας.

Η άτρακτος που χρησιμοποιείται προέρχεται από μια τουρμπίνα V80 2MW. Τα ίδια μέρη από μεταγενέστερες ανεμογεννήτριες συχνά προσφέρουν πολύ περισσότερο χώρο. Παρά το περιορισμένο μέγεθός του, το μικροσκοπικό σπίτι είναι πλήρως χρησιμοποιήσιμο για κύρια ή δευτερεύουσα κατοικία. Αξίζει να αναφερθεί ότι τουλάχιστον δέκα χιλιάδες από αυτή τη γενιά ανεμογεννητριών είναι διαθέσιμες, διασκορπισμένες σε όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της Dutch Design Week 2024 παρουσιάστηκαν και άλλες ιδέες, όπως η κατασκευή πλωτών νησιών από χρησιμοποιημένα πτερύγια στροβίλων ή ακόμη και έργα τέχνης.

Στις αρχές της φετινής χρονιάς η ισπανική Acciona αποκάλυψε ότι μετατρέπει τα παλιά πτερύγια σε σανίδες του σερφ. Ο ισχυρός όμιλος μάλιστα έχει δρομολογήσει εργοστάσιο ανακύκλωσης λεπίδων στη Ναβάρα της Ισπανίας, που θα τεθεί σε λειτουργία το 2026, με δυναμικότητα 6.000 τόνων υλικού ετησίως.

Η Acciona συνεργάστηκε με τον επαγγελματία σέρφερ Τζος Κερ και τη μάρκα σανίδων του σερφ Draft Surf για να δημιουργήσει τις πρώτες σανίδες σερφ στον κόσμο που είναι κατασκευασμένες από αποσυρμένο πτερύγιο ανεμογεννήτριας.

Οι χειροποίητες σανίδες διαθέτουν επαναχρησιμοποιημένες λωρίδες πτερυγίων, ενσωματωμένες στο κατάστρωμα για αντοχή και ευέλικτο έλεγχο. Τα πτερύγια της σανίδας, κατασκευασμένα από ανακυκλωμένο υαλοβάμβακα, παρέχουν σταθερότητα και ταχύτητα. Η Acciona έχει συνεργαστεί και με την ευρωπαϊκή μάρκα μόδας El Ganso για τη δημιουργία αθλητικών παπουτσιών με ανακυκλωμένο υλικό λεπίδων στις σόλες τους. Παράλληλα, η Vattenfall παρουσίασε πέδιλα του σκι από τέτοια υλικά σε συνεργασία με την Evi Ski και την εταιρεία σύνθετης ανακύκλωσης Gjenkraft που εδρεύει στο Σόγκνεφιορδ της Νορβηγίας.

Resort και extreme park

Ενα άλλο μέτωπο που αφορά την επόμενη μέρα των μεγάλων ενεργειακών υποδομών είναι αυτό για τις πλατφόρμες εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου. Στην προκειμένη περίπτωση δεν υπάρχει αδυναμία ανακύκλωσης, καθώς οι τεράστιες αυτές κατασκευές όταν αποσύρονται συνήθως καταλήγουν σε παλιοσίδερα.

Ωστόσο, εδώ και χρόνια αναπτύσσονται και άλλες ιδέες για τη χρησιμοποίησή τους. Η μακράν πιο εντυπωσιακή είναι αυτή που έχει στόχο τη μετατροπή μιας τέτοιας υπερκατασκευής στη Σαουδική Αραβία σε resort και extreme park.

Το project τιτλοφορείται «The Rig» και το τρέχει το Saudi Arabia Public Investment Fund (PIF) στο πλαίσιο του φιλόδοξου Saudi Vision 2030.

Σύμφωνα με το masterplan που παρουσιάστηκε πέρυσι, το «The Rig», που περιγράφεται ως ο «πρώτος τουριστικός προορισμός εμπνευσμένος από υπεράκτιες πετρελαϊκές πλατφόρμες», θα εκτείνεται σε μια ακαθάριστη επιφάνεια άνω των 300.000 τετραγωνικών μέτρων, 40 χιλιόμετρα από την ακτογραμμή, κοντά στο νησί Αλ Τζουραΐντ και το πετρελαϊκό πεδίο Berri στον Aραβικό Kόλπο, ενώ αναμένεται να προσελκύσει πάνω από 900.000 επισκέπτες ετησίως έως το 2032.

Θα προσφέρει ευρύ φάσμα επιλογών αναψυχής, ψυχαγωγίας και διαμονής, καθώς θα περιλαμβάνει τρία ξενοδοχεία συνολικής δυναμικότητας 800 δωματίων, 11 εστιατόρια, ένα πάρκο extreme sports και περιπέτειας, μια μαρίνα παγκόσμιας κλάσης και ελικοδρόμια.

Ακόμη, θα διαθέτει μεγάλη ποικιλία θαλάσσιων δραστηριοτήτων, όπως ένα κέντρο καταδύσεων, ένα πάρκο ψυχαγωγίας, ένα splash park, ένα κέντρο e-sports, ένα θέατρο και μια αρένα πολλαπλών χρήσεων.

Το project, το οποίο, κατά το PIF, τιμά τη μακρά παράδοση εξορύξεων της χώρας από υπεράκτιες πλατφόρμες πετρελαίου, θα ενισχύσει τον στόχο της Σ. Αραβίας να καταστεί μεγάλος διεθνής τουριστικός προορισμός και να διαφοροποιήσει το μοντέλο της οικονομίας της.

Τεχνητοί ύφαλοι και… τέχνη

Ενας ακόμη τρόπος δημιουργικής αξιοποίησης των πλατφορμών πετρελαίου και φυσικού αερίου είναι η βύθιση και η μετατροπή τους σε τεχνητούς υφάλους.

Τέτοιο παράδειγμα είναι η «Genesis», η πρώτη πλατφόρμα βαθέων υδάτων της Chevron, 28.700 τόνων, που χρονολογείται από τα τέλη της δεκαετίας του 1990. Εχοντας φέρει στην επιφάνεια πάνω από 120 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου στην αγορά ενέργειας κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της, η παροπλισμένη πλατφόρμα μετατράπηκε σε υποβρύχιο τεχνητό ύφαλο, ενισχύοντας έτσι τη θαλάσσια ζωή στον Κόλπο του Μεξικού ή πλέον Κόλπο της Αμερικής, μετά τη μετονομασία του από τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ.

Ο ενεργειακός κολοσσός της Chevron αποφάσισε να αποσύρει τη γιγαντιαία υπεράκτια δομή από την ενεργό υπηρεσία το 2019, αλλά ο παροπλισμός απαίτησε χρόνια μέχρι να κλείσουν με ασφάλεια τα 20 πηγάδια που εξυπηρετούσε στον πυθμένα της θάλασσας.

Η «Genesis» στη συνέχεια βυθίστηκε και έγινε τεχνητός ύφαλος -όπου συγκεντρώνονται κοράλλια, τροπικά ψάρια κ.ά.- στο πλαίσιο του προγράμματος «Louisiana Rigs to Reefs».

Το ίδιο έχει συμβεί και με αρκετές ακόμη πλατφόρμες τόσο στις ΗΠΑ όσο και σε άλλες περιοχές, όπως η Μαλαισία όπου η Petronas, αλλά και η Hibiscus Petroleum, προχώρησαν σε αντίστοιχες κινήσεις. Υπάρχουν όμως ακόμη πιο πρωτοποριακές εφαρμογές. Για παράδειγμα, το «See Monster», μια υπεράκτια πλατφόρμα στη Βόρεια Θάλασσα, που εξελίχθηκε τον Νοέμβριο του 2022 σε προσωρινή υπαίθρια εγκατάσταση τέχνης στο Γουέστον Σούπερ Μερ της Αγγλίας με στόχο να εμπνεύσει τους ανθρώπους γύρω από τη βιώσιμη επαναχρησιμοποίηση των βιομηχανικών δομών.

Η πλατφόρμα των 450 τόνων απογυμνώθηκε, επισκευάστηκε και καθαρίστηκε σε διάστημα 12 μηνών, ενώ στη συνέχεια μεταφέρθηκε με ειδική φορτηγίδα τόσο μεγάλη όσο ένα γήπεδο ποδοσφαίρου στον χώρο της έκθεσης. Στις 8 εβδομάδες που παρέμεινε ανοιχτή υποδέχθηκε εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες, κάτι που έδωσε το έναυσμα για πιθανά αντίστοιχα projects, καθώς υπάρχουν πολλές τέτοιες δομές, οι οποίες είτε βρίσκονται στο τέλος της διάρκειας ζωής τους είτε πλησιάζουν σε αυτό, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε παρόμοια έργα.

Αξίζει να αναφερθεί ότι σύμφωνα με σχετικές εκθέσεις, περίπου 2.100 πηγάδια της Βόρειας Θάλασσας αναμένεται να κλείσουν την επόμενη δεκαετία, με το κόστος για τον παροπλισμό εγκαταστάσεων πετρελαίου και φυσικού αερίου να υπολογίζεται σε 20 δισ. λίρες.

Μουσείο και στούντιο

Μια άλλη χρήση -και μάλιστα από τις παλαιότερες- είναι η μετατροπή μιας τέτοιας πλατφόρμας σε μουσείο. Αυτό έγινε με το «Ocean Star Offshore Drilling Rig and Museum» που βρίσκεται στο Γκάλβεστον του Τέξας. Πρόκειται για ένα μουσείο αφιερωμένο στην υπεράκτια βιομηχανία πετρελαίου και φυσικού αερίου, το οποίο στεγάζεται σε μια αποσυρμένη εξέδρα jack-up.

Η εξέδρα «Ocean Star» κατασκευάστηκε στο Μπόμοντ του Τέξας από την Bethlehem Shipbuilding Corporation για την Ocean Drilling and Exploration Company (ODECO). Δούλεψε στον Κόλπο του Μεξικού από το 1969 έως το 1984, τρυπώντας πάνω από 200 πηγάδια. Στη συνέχεια, το 1995, εξαγοράστηκε από το Offshore Energy Center (OEC) και αφού ανακαινίστηκε, άνοιξε ως μουσείο το 1997. Περιλαμβάνει, εκτός από τους χώρους που έχουν διατηρηθεί, βίντεο, πληροφορίες και διαδραστικά εκθέματα, μεταφέροντας τους επισκέπτες σε ένα ταξίδι για την τεχνική διαδικασία εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου στην ανοιχτή θάλασσα.

Οι ιδέες και οι προτάσεις αξιοποίησης είναι πολλές. Μεταξύ αυτών, τα τελευταία χρόνια έχει ανθήσει και η χρησιμοποίηση παροπλισμένων ή και ενεργών εξεδρών ως… στούντιο για το γύρισμα κινηματογραφικών ταινιών ή σίριαλ. Ορισμένες ταινίες μάλιστα βασίζονται και σε αληθινά γεγονότα, όπως το «Deepwater Horizon», μια παραγωγή του 2016 που μετέφερε με ρεαλισμό στη μεγάλη οθόνη την τραγωδία του «Deepwater Horizon» με τους 11 νεκρούς, το 2010, στον Κόλπο του Μεξικού.

Αλλο ένα παράδειγμα είναι το «The Rig» του 2010 που γυρίστηκε στην εξέδρα άντλησης πετρελαίου «Mr. Charlie», η οποία χρησιμοποιείται πλέον ως μουσείο και εκπαιδευτική εγκατάσταση στο Μόργκαν Σίτι της Λουιζιάνα.

Τον ίδιο τίτλο («The Rig») έχει και το σίριαλ του Amazon Prime, που διαδραματίζεται σε μια εξέδρα άντλησης πετρελαίου στα ανοιχτά των ακτών της Σκωτίας στη Βόρεια Θάλασσα.

Φωτογραφία: Getty images / Ideal image

πηγή protothema.gr