Αισιόδοξος ότι ο καρκίνος μετά από δέκα χρόνια θα είναι ένα χρόνιο νόσημα, εμφανίζεται ο διεθνώς αναγνωρισμένος επιστήμων από το χώρο της ογκολογίας, Καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ Όθων Ηλιόπουλος.
Ακόμα και για τους ανθεκτικούς όγκους που δεν ανταποκρίνονται στις υπάρχουσες θεραπείες, ο ογκολόγος του Κέντρου Καρκίνου του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης, τονίζει ότι είναι ζήτημα χρόνου, για να γίνει η αποτελεσματική η αντιμετώπιση τους.
Ο κ. Ηλιόπουλος κάνει λόγο για εντυπωσιακή μείωση των θανάτων 4-6% στο δυτικό κόσμο από το 2012, που όπως λέει οφείλεται στην εξατομικευμένη θεραπεία, και στην ανοσοθεραπεία, η οποία εξελίσσεται συνεχώς την τελευταία τριετία. Επισημαίνει μάλιστα ότι σε κάποιους όγκους η θνησιμότητα έχει μειωθεί σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό, πχ σε κάποια λεμφώματα, στον καρκίνο του προστάτη, αλλά και στον καρκίνο του πνεύμονα, που αποτελεί ένα εντυπωσιακό παράδειγμα μείωσης της θνησιμότητας, την τελευταία δεκαετία. «Πλέον υπάρχει η δυνατότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης του καρκίνου, επειδή έχουμε καταλάβει το DNA του. Η χαρτογράφηση του γονιδιώματος το 2004 έπαιξε σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση».
Για την ανοσοθεραπεία αναφέρει ότι υπάρχουν πολύ καλά αποτελέσματα σε πάρα πολλούς όγκους, όπως στον καρκίνο του πνεύμονα, από τον οποίο και ξεκίνησε, στα λεμφώματα, τις λευχαιμίες, σε όγκους του παχέος εντέρου. «Δεν έχουμε ακόμη το «μαγικό» βιοδείκτη, αλλά ξέρουμε τα τελευταία δύο χρόνια πολύ περισσότερες πληροφορίες, και ενδεχομένως να μπαίνουμε τώρα στη φάση που να μπορούμε να διακρίνουμε ποιοι άρρωστοι θα επωφεληθούν πραγματικά από την ανοσοθεραπεία».
Ακολουθεί ολόκληρο το κείμενο της συνέντευξης που παραχώρησε ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Xάρβαρντ Όθων Ηλιόπουλος στο Πρακτορείο 104,9 Fm και στην εκπομπή της Τάνιας Μαντουβάλου «104,9 Μυστικά Υγείας».
Ποια είναι η καινούργια αντίληψη στην αντιμετώπιση των όγκων;
Έχουμε πολύ μεγάλες αλλαγές στην αντιμετώπιση των όγκων τα τελευταία 8-10 χρόνια. Παλιότερα οι ασθενείς με καρκίνο αντιμετωπίζονταν με μία γενική χημειοθεραπεία, ανάλογα με το όργανο στο οποίο εμφανιζόταν ο όγκος. Αυτή η προσέγγιση στις μέρες μας έχει αλλάξει και οι καρκινοπαθείς αντιμετωπίζονται με ένα πιο εξειδικευμένο τρόπο. Δηλαδή ο όγκος τους αναλύεται σε μοριακό επίπεδο και η θεραπεία, η οποία παρέχεται, αντιστοιχεί στις γενετικές αλλοιώσεις που έχει ο όγκος. Αυτού του τύπου η θεραπεία λέγεται στοχευμένη, ή εξατομικευμένη. Είναι μία πιο βαθιά ανάγνωση της γενετικής αλλοίωσης που έχει προκαλέσει αυτό το νόσημα, χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, και είναι πολύ καλύτερα ανεκτή.
Υπάρχει κάποιος καινούργιος τρόπος κατηγοριοποίησης των όγκων;
Αυτός ακριβώς που μόλις περιέγραψα. Παλιότερα λέγαμε ότι κάποιος έχει καρκίνο στον πνεύμονα. Σήμερα αυτός ο καρκίνος αναλύεται για τις μοριακές του αλλοιώσεις. Υπάρχουν πολύ διαφορετικές αλλοιώσεις στο DNA στον καρκίνο του πνεύμονα. Ο άρρωστος που τον έχει κατατάσσεται σε διαφορετικές κατηγορίες και η θεραπεία που δίνεται για τον ίδιο τύπου όγκο φαινομενικά, είναι πολύ διαφορετική.
Μία μεγάλη εξέλιξη στο χώρο της ογκολογίας είναι και η ανοσοθεραπεία.
Στην ανοσοθεραπεία δεν έχουμε ακόμα τους βιοδείκτες που θα μας επιστρέψουν να ξέρουμε ποιοι όγκοι ανταποκρίνονται και ποιοι όχι στη θεραπεία, αλλά συνολικά σε ένα εκατοστιαίο ποσοστό βλέπουμε σημαντικές και εντυπωσιακές ανταποκρίσεις σε ανοσοθεραπευτικούς χειρισμούς, που δεν βλέπαμε παλιότερα.
Σε συγκεκριμένους όγκους ;
Σε πάρα πολλούς όγκους, όπως στον καρκίνο του πνεύμονα, από τον οποίο και ξεκίνησε, επίσης στα λεμφώματα, στις λευχαιμίες, σε όγκους του παχέος εντέρου. Υπάρχει μία υποκατηγορία όλων αυτών των όγκων, η οποία φαίνεται ότι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στην επίθεση του ανοσοποιητικού συστήματος. Τώρα ξεκινάμε να καταλαβαίνουμε γιατί κάποιοι όγκοι είναι πιο ευαίσθητοι και κάποιο πιο ανθεκτικοί. Δεν έχουμε ακόμη το «μαγικό» βιοδείκτη, αλλά ξέρουμε τα τελευταία δύο χρόνια πολύ περισσότερες πληροφορίες, και ενδεχομένως να μπαίνουμε τώρα στη φάση που να μπορούμε να διακρίνουμε ποιοι άρρωστοι θα επωφεληθούν πραγματικά από την ανοσοθεραπεία
Έχει να κάνει με τον τύπο του όγκου δηλαδή, για να το πούμε απλά να το καταλάβει ο κόσμος;
Υπάρχουν κάποιοι όγκοι που έχουν πολλές μεταλλάξεις. Πολλές αλλαγές στο DNA τους. Όταν οι αλλαγές αυτές συσσωρευτούν, αρχίζουν να ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι όγκοι δηλαδή, οι οποίοι έχουν πολλές αλλαγές, οι οποίοι θα μπορούσαν να είναι και πολύ επιθετικοί, είναι αυτοί ακριβώς που ξυπνάνε το ανοσοποιητικό σύστημα. Τις αλλαγές αυτές το ανοσοποιητικό μας σύστημα τις αναγνωρίζει σαν ξένες.
Η δική σας έρευνα που εστιάζεται;
Εμείς δουλεύουμε κυρίως στο μεταβολισμό των όγκων. Πρόκειται για μία άλλου τύπου στοχευμένη θεραπεία, όπου προσπαθούμε να καταλάβουμε πως ο όγκος τρέφεται διαφορετικά από ένα φυσιολογικό κύτταρο. Και αυτό μας ανοίγει μονοπάτια για να «λιμοκτονήσουμε» με κάποιο τρόπο τους όγκους αυτούς. Να τους στερήσουμε τα θρεπτικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία παίρνουν ανταγωνιζόμενοι τα φυσιολογικά κύτταρα, και ως εκ τούτου να τους κάνουμε πολύ πιο ευπαθείς, και στη στοχευμένη θεραπεία και στην ανοσοθεραπεία.
Ο καρκίνος εξακολουθεί διεθνώς να είναι δεύτερη αιτία θανάτου, μετά τα καρδιαγγειακά. Η θνησιμότητα που κυμαίνεται;
Υπάρχει κάτι πολύ σημαντικό που έχει συμβεί τα τελευταία χρόνια. Μετά το 2012 η θνησιμότητα από καρκίνους συνολικά, έχει αρχίσει να μειώνεται σημαντικά στον δυτικό κόσμο. Είχαμε δει μία μεγάλη άνοδο στο 2012, και έκτοτε έχουμε μία μείωση της θνησιμότητας 4-6%. Σε κάποιους όγκους μάλιστα η θνησιμότητα έχει μειωθεί σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό. Όπως πχ σε κάποια λεμφώματα, στον καρκίνο του προστάτη. Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ένα εντυπωσιακό παράδειγμα μείωσης της θνησιμότητας. Εάν υπάρχουν δηλαδή όγκοι που έχουν συγκεκριμένες μεταλλάξεις, μπορούν να αντιμετωπιστούν πάρα πολύ αποτελεσματικά, ενώ πριν από δέκα χρόνια δεν είχαμε τέτοιου είδους αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα.
Που αποδίδετε τη μείωση των θανάτων από το 2012 και εντεύθεν;
Έχει γίνει πρόοδος στην στοχευμένη, λεγόμενη εξατομικευμένη θεραπεία. Πλέον υπάρχει η δυνατότητα αποτελεσματικής αντιμετώπισης του καρκίνου, επειδή έχουμε καταλάβει το DNA του. Η χαρτογράφηση του γονιδιώματος το 2004 έπαιξε σημαντικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση. Γιατί αν πάρετε αίμα ή όγκο από έναν άρρωστο σήμερα, βγάλετε το DNA και το βάλετε σε ένα μηχάνημα, μέσα σε 6-8 ώρες έχετε μία πλήρη ανάγνωση όλου του γονιδιώματος. Αυτό λοιπόν δίνει τη δυνατότητα να καταλάβουμε πολύ γρήγορα τι αλλαγές έχουν συμβεί στον όγκο. Κι αυτό οδήγησε σε μία επανάσταση. Το να αντιμετωπίσουμε με πολύ στοχευμένα φάρμακα αυτές τις αλλαγές. Νομίζω ότι εκεί κυρίως οφείλεται η μείωση της θνησιμότητας. Η ανοσοθεραπεία επίσης είναι μία δεύτερη πολύ μεγάλη εξέλιξη που έχει συμβεί τα τελευταία δύο, τρία χρόνια κι επίσης έχει συμβάλλει στη μείωση των θανάτων.
Υπάρχουν όγκοι όπως πχ στο συκώτι ή τα γλοιώματα, που δεν έχουμε μεγάλες εξελίξεις ως προς το προσδόκιμο. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Η εξέλιξη και τα θεραπευτικά αποτελέσματα δεν είναι σοβαρά σε όλες τις κατηγορίες όγκων. Υπάρχουν κάποιοι όγκοι, όπου η πρόοδος που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια υστερεί σε σχέση με κάποιους άλλους. Αυτό μάλλον συμβαίνει γιατί έχουν μία πολύ πιο σύνθετη βιολογία, ή έχουν ακόμη αλλοιώσεις και μεταλλάξεις που δεν έχουμε πλήρως εξερευνήσει ή δεν έχουμε καταλάβει την αλληλεπίδραση της μίας με την άλλη. Νομίζω όμως ότι και σε αυτούς τους όγκους είναι ζήτημα χρόνου και μάλιστα λίγου χρόνου, για το πότε θα φτάσουμε σε μία πολύ αποτελεσματική αντιμετώπιση τους.
Πώς βλέπετε τον καρκίνο μετά από δέκα χρόνια;
Σαν ένα χρόνια νόσημα. Νομίζω οι ογκολόγοι, σε δέκα-δεκαπέντε χρόνια θα γίνουμε σα τους συναδέλφους μας των λοιμωδών νοσημάτων. Θα παρέχουμε φάρμακα σε έναν όγκο, ο οποίος θα υπάρχει. Αυτός θα ανταποκρίνεται. Κάποια στιγμή θα γίνεται πιο ανθεκτικός, και μετά θα τον αντιμετωπίζουμε με την δεύτερη ή τρίτη γενιά φαρμάκων. Η ογκολογία έχει αρχίσει να μοιάζει, ευτυχώς πολύ πιο πολύ με την μικροβιολογία.
