Ο κύκλος ύπνου εγρήγορσης είναι από τους πιο εμφανείς κύκλους στον άνθρωπο. Η περιοδικότητα και η εσωτερική αρχιτεκτονική του ύπνου συνδέεται άμεσα με την ομαλή λειτουργία ενός κεντρικού νευρωνικού βηματοδότη, ο οποίος με την σειρά του συνδέεται με την αμφιβληστροειδουποθαλαμική οδό.
Ο ύπνος του φυσιολογικού ανθρώπου είναι εξαιρετικά ευαίσθητος στην επίδραση του φωτός φαινόμενο που παρουσιάζει αρκετές φυσιολογικές παραλλαγές, ανάλογα με το εάν το άτομο είναι “νυχτερινός” ή “ημερήσιος” τύπος.
Τα νευροβιολογικά συστήματα που ρυθμίζουν την ομαλή λειτουργία του κύκλου ύπνου εγρήγορσης και την καλή ποιότητα του ύπνου είναι σύνθετα και εξαιρετικά ευαίσθητα σε μία ποικιλία από παράγοντες όπως ορμόνες φάρμακα άγχος οργανικές διαταραχές.
Η καλή ποιότητα του ύπνου είναι πολύ σημαντική για τον οργανισμό
Κατά την διάρκεια του ύπνου οι λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος επιβραδύνονται, λειτουργία πολύ σημαντική για την ανάκτηση της ενεργειακής εφεδρείας του οργανισμού. Μελέτες έχουν δείξει ότι τα άτομα που κοιμούνται επαρκώς παρουσιάζουν μικρότερη επίπτωση καρδιαγγειακών νοσημάτων και ορισμένων καρκινωμάτων.
Οι διαταραχές του ύπνου είναι ιδιαίτερα συχνές σήμερα και παρουσιάζονται είτε με τη μορφή αϋπνίας είτε με τη μορφή υπνηλίας. Οι περιστασιακές διαταραχές του ύπνου είναι συχνό φαινόμενο.
Σύμφωνα με μελέτες πάνω από το 90% των ανθρώπων θα παρουσιάσουν στην ζωή τους τουλάχιστον ένα επεισόδιο ανεπαρκούς ύπνου.
Με τον όρο αϋπνία χαρακτηρίζεται ιατρικώς η έλλειψη επαρκούς ύπνου. Η αϋπνία εκδηλώνεται με δυσχέρεια επέλευσης του ύπνου, με νυχτερινές αφυπνίσεις, με πολύ πρωινή αφύπνιση, είτε με φαινόμενα ποιοτικώς ανεπαρκούς ύπνου παρά την φυσιολογική ποσοτικός διάρκειά του (π.χ. υπνηλία κατά την διάρκεια της ημέρας, κόπωση). Η αϋπνία μπορεί λοιπόν να πυροδοτείται από μία περιστασιακή απορρύθμιση των συστημάτων αυτών (π.χ. stress), ή από μία πιο μόνιμη απορρύθμιση (π.χ. από χρόνιο οργανικό νόσημα που δεν έχει εντοπιστεί ή δεν θεραπεύεται σωστά).
Οργανικά νοσήματα που προκαλούν επίμονες αϋπνίες είναι εγκεφαλικά νοσήματα, καρδιακά νοσήματα, πεπτικές διαταραχές, αναπνευστικές νόσοι, ορμονικές διαταραχές, νεφρικά και ηπατικά νοσήματα, ορισμένα καρκινώματα. Η εμμηνόπαυση αρκετές φορές προκαλεί ορμονικές διαταραχές που με την σειρά τους ευθύνονται για τις διαταραχές ύπνου. Η αναστροφή των βιολογικών ρυθμών ( π.χ. εργασία κατά την νύχτα), η υπερβολική λήψη καφέ και αλκοόλ είναι συνήθεις παράγοντες που προκαλούν αϋπνία.
Όλες οι αϋπνίες μπορεί να επιδεινωθούν ή να διαιωνιστούν από συμπεριφορές που δεν βοηθούν στην επέλευση και διατήρηση του ύπνου ή από περιβάλλον υπνοδωματίου που δεν συμβάλλει στον ύπνο. Ο θόρυβος, το φως, τα μεγάλα γεύματα, η επίπονη σωματική και πνευματική δραστηριότητα πριν τον ύπνο, τα “βαριά” γεύματα, ο καφές, οι ακραίες θερμοκρασίες στα σωματικά λουτρά είναι παράγοντες που πρέπει να αποφεύγονται πριν τον ύπνο.
Ο πάσχων από αϋπνία πρέπει να διατηρεί σταθερές ώρες κατάκλισης αφύπνισης καθημερινά ακόμη και τα Σαββατοκύριακα, να εντάξει στην καθημερινότητά του τεχνικές χαλάρωσης, να αποφεύγει το stress.
Η υπνηλία είναι η παθολογική εκείνη κατάσταση κατά την οποία το άτομο νοιώθει την ανάγκη να κοιμάται συνεχώς. Η διαταραχή είναι σπανιότερη από την αϋπνία. Μπορεί να είναι αποτέλεσμα άγχους υπερκόπωσης κακής διατροφής αναστροφής βιολογικών ρυθμών ή να οφείλεται σε νοσήματα και παθολογικές καταστάσεις όπως άπνοιες κατά τον ύπνο, ορμονικές διαταραχές, αναπνευστικά νοσήματα, νοσήματα γαστρεντερικού, λοιμώξεις, ορισμένα καρκινώματα.
Όταν οι διαταραχές ύπνου είναι επίμονες πρέπει πάντα να γίνεται σωστή ιατρική αξιολόγηση
Η πολυυπνογραφία είναι σήμερα μία ειδική εξέταση που γίνεται στο νοσοκομείο και πραγματοποιείται σε επίμονες διαταραχές ύπνου. Κατά την πραγματοποίηση της εξέτασης ο ασθενής κοιμάται στο νοσοκομείο, μελετώνται η επέλευση και οι φάσεις του ύπνου (π.χ. REM NON REM), η εγκεφαλική δραστηριότητα κατά τον ύπνο, η καρδιοαναπνευστική λειτουργία κατά τον ύπνο και η κατάσταση των σκελετικών μυών κατά την διάρκεια του ύπνου.
Η πολυυπνογραφία δεν ταυτίζεται με την πραγματοποιούμενη στα περισσότερα νοσοκομεία συνήθη μελέτη ύπνου κατά την διάρκεια της οποίας μετρώνται ορισμένες μόνο παράμετροι που αφορούν τα σύνδρομα άπνοιας κατά τον ύπνο. Η πραγματοποίηση της πολυυπνογραφίας απαιτεί ειδικό νοσοκομειακό εξοπλισμό και η συμβολή της είναι σημαντική τόσο στην διαφορική διάγνωση των διαταραχών ύπνου, όσο και στον καθορισμό της ενδεικνυόμενης θεραπείας.
