Τιμωρίες, απομόνωση, στέρηση του δικαιώματος επικοινωνίας με τους γονείς είναι μερικά από όσα περιγράφονται στο πόρισμα που απέστειλε στην υφυπουργό Εργασίας Δόμνα Μιχαηλίδου ο Συνήγορος του Πολίτη για την «Κιβωτό του Κόσμου».
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, τα φιλοξενούμενα παιδιά σε όλα τα παραρτήματα υποβάλλονταν σε ένα σύστημα αξιολόγησης. Εάν ήταν θετική, θα μπορούσαν να έχουν κάποια προνόμια, όπως δικαίωμα εξόδου με φίλους. Αντίθετα, εάν ήταν αρνητική, τα παιδιά αντιμετώπιζαν συνέπειες, κάτι που υποδηλώνει ότι τα ίδια ήταν υπεύθυνα για την τιμωρία.
Οι μαρτυρίες που συνέλεξε ο Συνήγορος του Πολίτη δείχνουν ότι οι συνέπειες περιλάμβαναν, μεταξύ άλλων, την επιβολή σκληρών ή συναισθηματικά επώδυνων τιμωριών, όπως ακύρωση προγραμματισμένης επίσκεψης ή συνάντησης με την οικογένεια, ή περιορισμό σε απομόνωση – η διάρκεια της οποίας διέφερε ανάλογα με την πράξη για την οποία είχε επιβληθεί το μέτρο – όπου τα τιμωρημένα παιδιά απαγορευόταν να έρθουν σε επαφή με τα υπόλοιπα, υποχρεώνονταν να κοιμούνται σε απομονωμένο δωμάτιο υπό την επιτήρηση παιδαγωγού και στερούνταν το δικαίωμα επικοινωνίας με τους γονείς ή συνομηλίκους τους, ενώ αναφέρθηκαν και περιπτώσεις διακοπής της σχολικής φοίτησης κατά το διάστημα της απομόνωσης, όπου οι εργαζόμενοι ενημέρωναν το σχολείο ότι το παιδί θα απουσίαζε λόγω ασθένειας.
Παράλληλα, η πρεσβυτέρα Σταματία Γεωργαντή είχε τους κωδικούς πρόσβασης των παιδιών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ασκούσε έλεγχο στις επαφές και επικοινωνίες τους.
«Αυθαίρετες και επιζήμιες πρακτικές»
Το πόρισμα αναφέρει ότι «διαπιστώθηκαν αυθαίρετες και επιζήμιες για τα παιδιά πρακτικές που αφορούσαν σε βασικούς τομείς της ζωής τους, όπως την διαχείριση της συμπεριφοράς και των δυσκολιών τους, την εκπαίδευση και προετοιμασία για την ένταξή τους στην αγορά εργασίας, την επικοινωνία με την οικογένεια τους και άλλα πρόσωπα εκτός της οργάνωσης, τον σεβασμό της προσωπικότητας και της ιδιωτικής τους ζωής, και την κοινωνική τους ζωή και συμμετοχή με τρόπο ανάλογο με τους λοιπούς συνομηλίκους τους».
Επίσης, ο ιδρυτής της «Κιβωτού του Κόσμου», πατέρας Αντώνιος, μολονότι δεν συμμετείχε στο Διοικητικό Συμβούλιο, είχε πρωταρχικό ρόλο στη λειτουργία της οργάνωσης και στη λήψη αποφάσεων σε όλους τους τομείς, ενώ σε έγγραφα χαρακτηρίζεται ως «πνευματικός πατέρας» των παιδιών και «το πιο σημαντικό πρόσωπο αναφοράς» για αυτά. Κατά συνέπεια, το μοντέλο λειτουργίας της οργάνωσης, το οποίο βασίζονταν στην κρίση και τις απόψεις του για την διαπαιδαγώγηση και εν γένει μεταχείριση των παιδιών, όπως διαφάνηκε από την έρευνα, δεν επιδέχονταν κριτικής ή αμφισβήτησης και εφαρμόζονταν σε όλα τα Παραρτήματα, υπό την εποπτεία μιας ομάδας στενών συνεργατών του, κάποιοι εκ των οποίων συμμετείχαν και στην διοίκηση.
Σύμφωνα με την Ανεξάρτητη Αρχή, βασικό πρόβλημα είναι ότι υπήρξε απουσία ελέγχου λόγω του κύρους και της ευρείας κοινωνικής αποδοχής που περιέβαλλαν την δημόσια εικόνα του πατέρα Αντώνιου και τα οποία «είχαν καταστήσει την “Κιβωτό του Κόσμου” ουσιαστικά υπεράνω κριτικής ή ελέγχου από τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας».
Πολλά σοβαρά προβλήματα που διαπίστωσε ο Συνήγορος του Πολίτη δεν αποτυπώνονται στις εκθέσεις ελέγχου των αρμοδίων κοινωνικών συμβούλων, οι οποίες περιορίζονται σε καταγραφή στοιχείων για τη νομική μορφή, την αδειοδότηση, τη στελέχωση και τις κτιριακές εγκαταστάσεις των δομών, χωρίς αναφορά στην ποιότητα της παρεχόμενης φροντίδας ή στα δικαιώματα των φιλοξενούμενων παιδιών, μολονότι σε κάποιες από αυτές μνημονεύεται η αδυναμία διενέργειας ουσιαστικού ελέγχου στους τομείς αυτούς, καθώς υπήρχε απουσία θεσμικού πλαισίου για την λειτουργία των μονάδων παιδικής προστασίας, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά.
Ιδιότυπο και αυθαίρετο σύστημα κανόνων
Όπως συνοψίζεται στο πόρισμα: «Η απουσία, μέχρι πρότινος, θεσμικού πλαισίου για τη λειτουργία των Μονάδων Παιδικής Προστασίας του ιδιωτικού τομέα, σε συνδυασμό με την ανεπάρκεια των μηχανισμών και διαδικασιών ελέγχου, συνέβαλαν στη λειτουργία των δομών φιλοξενίας της Κιβωτού του Κόσμου επί σειρά ετών βάσει ενός ιδιότυπου και αυθαίρετου συστήματος κανόνων εμπνεύσεως του ιδρυτή της, το οποίο δεν επιδέχονταν αμφισβήτησης, μολονότι παράβλεπε τα σύγχρονα δεδομένα και αντιλήψεις για την ανατροφή και τις ανάγκες των παιδιών, αλλά και τις προβλέψεις της νομοθεσίας σχετικά με τα δικαιώματά τους. Τα παραπάνω αναδεικνύουν τη σημασία της θέσπισης κανόνων και προδιαγραφών λειτουργίας των εν λόγω μονάδων με την ΚΥΑ 40949/2022, ως αναγκαία προϋπόθεση για την διασφάλιση της ποιότητας της παρεχόμενης φροντίδας και την ουσιαστική επιτέλεση του έργου των ελεγκτικών μηχανισμών».
Τέλος, το πόρισμα καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις προς το αρμόδιο υπουργείο που έχουν να κάνουν με το θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των Μονάδων Παιδικής Προστασίας και Φροντίδας, με την ενίσχυση των μηχανισμών εποπτείας και ελέγχου και με την ενημέρωση και έκφραση της γνώμης των παιδιών για θέματα που τα αφορούν.
