Οι τιμές του αργού στις διεθνείς αγορές συνήθως αυξομειώνονται βάσει των διακυμάνσεων της προσφοράς και της ζήτησης – υπόκεινται δηλαδή στο βασικό νόμο του εμπορίου.
Η πανδημική επέλαση της COVID-19 στις αρχές του 2020 προκάλεσε μια κάθετη πτώση στη ζήτηση. Έπειτα από μια συνακόλουθη κάθετη πτώση στις διεθνείς τιμές την άνοιξη της χρονιάς εκείνης, η αγορά συν τω χρόνω σταθεροποιήθηκε αφενός επειδή οι παραγωγοί μείωσαν την προσφορά πετρελαίου και αφετέρου επειδή με το σταδιακό «άνοιγμα» των οικονομιών, κυρίως την εφετινή χρονιά που ξεκίνησαν οι μαζικοί εμβολιασμοί στο Δυτικό κόσμο, εκτινάχθηκε η ζήτηση.
Το ερώτημα πώς θα κινηθούν η αγορά και οι τιμές το 2022 ευλόγως απασχολεί τους πάντες, παραγωγούς και κυρίως καταναλωτές, ιδιώτες και επιχειρήσεις.
Η οικονομική ανάκαμψη διεθνώς βρίσκεται σε εξέλιξη, παρά τα μικρά ή μεγαλύτερα πισωγυρίσματα. Αλλά ισχυρές παραμένουν και οι αβεβαιότητες. Τόσο οι πανδημικές (λόγω των αλλεπάλληλων μεταλλάξεων του κορωνοϊού) όσο και οι οικονομικές, ακόμα και οι γεωπολιτικές.
Η κατάσταση των πραγμάτων
Το Νοέμβριο του 2021 η μέση τιμή του πετρελαίου βόρειας Θάλασσας (τύπου Brent) διαμορφώθηκε στα 81 δολάρια το βαρέλι. Ήταν δηλαδή μειωμένη κατά 3 δολάρια το βαρέλι συγκριτικά με τη μέση τιμή του μήνα Οκτωβρίου.
Ακόμα μεγαλύτερη αποκλιμάκωση προβλέπεται για τον τελευταίο μήνα της χρονιάς, το Δεκέμβριο. Η Διεύθυνση Ενεργειακών Πληροφοριών της αμερικανικής κυβέρνησης (ΕΙΑ) προβλέπει η μέση τιμή του Brent για το Δεκέμβριο να σταθεροποιηθεί στα 71 δολάρια το βαρέλι. Και για το 2022 (το σύνολο της χρονιάς) η ΕΙΑ αποτολμά μια πρώτη πρόβλεψη για το Brent στα 70 δολάρια το βαρέλι.
Στις ΗΠΑ η μέση τιμή του αργού πετρελαίου (West Texas Intermediate) υποχώρησε στα 79 δολάρια το βαρέλι το Νοέμβριο του 2021. Η πρόβλεψη της αρμόδιας Υπηρεσίας της αμερικανικής κυβέρνησης για τη μέση τιμή της χρονιάς που φεύγει είναι να διαμορφωθεί αυτή στα 67,87 δολάρια το βαρέλι. Όσο για το 2022, η ΕΙΑ προβλέπει μέση τιμή ελαφρώς χαμηλότερη, στα 66,42 δολάρια το βαρέλι.
Οι προβλέψεις αυτές εδράζονται στα μοντέλα των ειδικών για την πορεία της πετρελαϊκής ζήτησης. Ξεκινώντας από τα ήδη γνωστά δεδομένα, το γεγονός δηλαδή ότι το Νοέμβριο 2021 η παγκόσμια ζήτηση για πετρέλαιο και υγρά καύσιμα εν γένει έφθασε στα 99,7 εκατ. βαρέλια ημερησίως, οι Αμερικανοί μελετητές διαπιστώνουν ότι η ζήτηση αυξήθηκε κατά 4,8 εκατ. βαρέλια ημερησίως συγκριτικά με το Νοέμβριο του 2020, αλλά ήταν ακόμα κατά 1,1 εκατ. βαρέλια ημερησίως χαμηλότερη συγκριτικά με τον Οκτώβριο του 2019.
Τα μαθήματα από το 2020
Για το σύνολο της νέας χρονιάς 2022 οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι η μέση ζήτηση θα διαμορφωθεί στα 100,46 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Προβέπουν δηλαδή ότι θα ενισχυθεί περαιτέρω και θα φθάσει πολύ κοντά αλλά δεν θα ξεπεράσει τα επίπεδα του 2019, της τελευταίας χρονιάς πριν από την πανδημία δηλαδή.
Οι ειδικοί θυμίζουν ότι οι «εμπειρίες» που επιφύλαξε η πανδημία στις διεθνείς αγορές πετρελαίου ήταν πρωτόγνωρες. Και δεδομένου ότι ουδείς μπορεί να ισχυριστεί ότι η ανθρωπότητα ξεπέρασε αφήνοντας οριστικά πίσω της την εξόχως φονική υγειονομική μάστιγα, οι αναλυτές εκφράζουν με έμφαση της επιφυλάξεις τους για όποια πρόβλεψη αποτολμούν.
Θυμίζουν, για παράδειγμα, οι ειδικοί της ΕΙΑ ότι τον Ιανουάριο του 2020 η παγκόσμια αγορά πετρελαίου είχε ξεκινήσει δυναμικά με τη μέση τιμή το μήνα εκείνο στα 64 δολάρια το βαρέλι. Αλλά μέσα σε ένα τρίμηνο η τιμή κατακρημνίστηκε και τον Απρίλιο του 2020 η μέση τιμή του αργού (WTI) διαμορφώθηκε στα μόλις 9 δολάρια το βαρέλι.
Αφού κάποια στιγμή έπεσε σε πρωτοφανή αρνητικά επίπεδα υποχωρώντας μέχρι τα… -37 δολάρια το βαρέλι. Δηλαδή πλλοί επενδυτές πλήρωναν για να ξεφορτωθούν τα πετρελαϊκά συμβόλαια που είχαν στην κατοχή τους.
Η αγορά τις επόμενες δεκαετίες
Εν τέλει η μέση τιμή του αργού τον Ιούνιο του 2020 ανέκαμψε θεαματικά στα 40 δολάρια το βαρέλι. Και στα τέλη της πρώτης χρονιάς της πανδημίας, κατά την οποία σημειωτέον δεν είχαν ξεκινήσει ακόμα οι εμβολιασμοί, η μέση τιμή του αργού διαμορφώθηκε στα 50 δολάρια το βαρέλι.
Με όλα αυτά τα ανείπωτα που συνέβησαν το τελευταίο 24μηνο οι επιστήμονες της ΕΙΑ – όπως εξάλλου και όλοι οι οικονομολόγοι/αναλυτές των αγορών ενέργειας εν γένει – ξεκινούν τις έρευνές τους διατυπώνοντας εξαρχής και εμφατικά τις επιφυλάξεις τους για τις αβεβαιότητες του μέλλοντος. Παρά ταύτα, δεν διστάζουν να κάνουν και προβλέψεις σε βάθος χρόνου. Η ΕΙΑ, για παράδειγμα θεωρεί ότι το 2025 η μέση τιμή του Brent θα διαμορφωθεί στα 66 δολάρια το βαρέλι.
Για το έτος 2030 θεωρούν ότι η αυξημένη ζήτηση θα ανεβάσει τις τιμές στα 89 δολάρια το βαρέλι κατά μέσον όρο, ενώ το 2040 οι τιμές θα εκτιναχθούν στα 132 δολάρια το βαρέλι, καθώς θα αρχίσουν αν εκλείπουν τα «φθηνά» εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα. Έτσι, λόγω της αύξησης του κόστους άντλησης, το 2050 οι αναλυτές της Υπηρεσίας μελετών της αμερικανικής κυβέρνησης εκτιμούν ότι η μέση τιμή του Brent θα διαμορφωθεί στα… 185 δολάρια το βαρέλι.
Για το αμερικανικό αργό οι προβλέψεις της ΕΙΑ είναι να κυμανθεί στα 64 δολάρια το βαρέλι κατά μέσον όρο το 2025, στα 86 δολάρια το 2030, στα 128 δολάρια το 2040 και στα 178 δολάρια το βαρέλι το 2050. Ασφαλώς η «αξία» του δολαρίου σε μια τριακονταετία δεν θα είναι η σημερινή. Αίσθηση προκαλεί το γεγονός ότι οι αναλυτές της ΕΙΑ προβλέπουν τις τιμές αυτές λαμβάνοντας υπόψη την «στροφή» του πλανήτη προς το φυσικό αέριο και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Προφανώς οι αναλυτές λαμβάνουν υπόψη και την παραγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου, που με τόσο υψηλές τιμές του εμπορεύματος λογικά θα εκτιναχθεί (παρά το βαρύ περιβαλλοντικό κόστος που έχει η εξόρυξη πετρελαίου δια της μεθόδου της υδραυλικής ρωγμάτωσης). Οι προβλέψεις, τέλος, της ΕΙΑ βασίζονται στην υπόθεση ότι η παγκόσμια οικονομία θα αναπτύσσεται με μέσο ετήσιο ρυθμό 2% τις επόμενες δεκαετίες, ενώ η ζήτηση για ενέργεια θα αυξάνεται με ετήσιο ρυθμό 0,4%.
Τέσσερις μεταβλητές για το 2022
Σε ό,τι αφορά το αμέσως προσεχές μέλλον, οι αναλυτές της ΕΙΑ θεωρούν ότι τη δύσκολη, καθότι εν πολλοίς απρόβλεπτη, χρονιά που έρχεται τέσσερις θα είναι οι μείζονες μεταβλητές που θα επηρεάσουν την παγκόσμια πετρελαϊκή αγορά και τις τιμές. Τέσσερις αν εξαιρεθεί βέβαια η μεταβλητή της εποχικής ζήτησης, που πάντοτε θα ισχύει.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι προς τα τέλη της ανοίξεως (στο Βόρειο ημισφαίριο) οι τιμές κατά κανόνα δέχονται ανοδικές πιέσεις, καθώς οι επενδυτές προεξοφλούν αύξηση της ζήτησης τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της αύξησης των μετακινήσεων με αυτοκίνητο των Αμερικανών που ξεκινούν τις διακοπές τους.
Επίσης ανοδικές τάσεις εμφανίζουν παραδοσιακά οι τιμές προς το φθινόπωρο καθώς οι επενδυτές προεξοφλούν αύξηση της ζήτησης για θέρμανση το χειμώνα (πάντοτε στο Βόρειο ημισφαίριο).
1.Έκρηξη της παραγωγής στις ΗΠΑ
Από τους τέσσερις έκτακτους παράγοντες που θα επηρεάσουν το 2022 τις αγορές πετρελαίου και τις τιμές αναφέρεται ως πρώτος ο πανδημικός, σε συνδυασμό όμως και με τον παράγοντα των τροπικών καταιγίδων που συχνά πλήττουν τον Κόλπο του Μεξικού και τις πετρελαιοπαραγωγικές Νότιες αμερικανικές Πολιτείες.
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, για παράδειγμα, ο τυφώνας Ίντα προκάλεσε το κλείσιμο τουλάχιστον εννέα διυλιστηρίων στις ΗΠΑ. Η ΕΙΑ υπολογίζει ότι το 2022 η μέση παραγωγή αργού πετρελαίου στις ΗΠΑ θα φθάσει στα 11,8 εκατ. βαρέλια ημερησίως, θα ξεπεράσει δηλαδή πιθανότατα και αυτή ακόμα της Σαουδικής Αραβίας.
2. Μείωση της παραγωγής του OPEC
H αγορά και οι τιμές πετρελαίου παραδοσιακά επηρεάζονται από την παραγωγή των κρατών-μελών του OPEC και των συνεργατών τους (κυρίως της Ρωσίας). Το 2020 η παραγωγή του OPEC μειώθηκε λόγω της πανδημίας και το 2021 σταδιακά άρχισε να αυξάνεται. Στην πρόσφατη συνέλευση του πετρελαϊκού καρτέλ το Δεκέμβριο οι υπουργοί Πετρελαίου του Οργανισμού αποφάσισαν να αυξήσουν την παραγωγή τους κατά 0,4 εκατ. βαρέλια ημερησίως τον Ιανουάριο του 2022.
3. Το ακριβό φυσικό αέριο
Οι χώρες της Ασίας παραδοσιακά εξαρτούνταν ενεργειακά από τον άνθρακα, αλλά για λόγους κυρίως επάρκειας των αποθεμάτων στρέφονται σταδιακά στο φυσικό αέριο. Και στην Ευρώπη ασφαλώς η χρήση φυσικού αερίου για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών είναι μεγάλη. Η πανδημία και οι γεωπολιτικές εντάσεις με τη Ρωσία έπληξαν την παραγωγή φυσικού αερίου στην Ευρώπη, ενώ οι ασυνήθιστα ψυχροί πρώτοι μήνες του εφετινού χειμώνα αύξησαν τη ζήτηση και μείωσαν τα αποθέματα φυσικού αερίου.
Το αποτέλεσμα είναι οι τιμές του φυσικού αερίου να έχουν εκτοξευθεί και ως εκ τούτου πολλές χώρες της Ευρώπης αλλά και της Ασίας να «επιστρέφουν» κατά κάποιον τρόπο στη χρήση πετρελαίου για να καλύψουν τις ενεργειακές τους ανάγκες, καθώς αυτό καθίσταται και πάλι οικονομικά συμφέρον.
4. Τα πετρελαϊκά αποθέματα
Οι ειδικοί θεωρούν ότι πρωταγωνιστικό ρόλο στην εξέλιξη των τιμών του πετρελαίου την επόμενη χρονιά θα παίξει το επίπεδο στο οποίο θα διαμορφωθούν τα παγκόσμια αποθέματα. Καθώς η παραγωγή θα είναι κατά πάσα πιθανότητα περιορισμένη συγκριτικά με τη ζήτηση που, αν δεν σημειωθεί κάποια τραγική επιδείνωση της πανδημίας, θα ενισχυθεί, οι χώρες θα αναγκάζονται να διοχετεύουν στην αγορά πετρέλαιο από τα αποθέματά τους – όχι βέβαια από τα χαρακτηρισμένα ως «στρατηγικά αποθέματα» που διατηρούν κάποιες μεγάλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ για παράδειγμα.
Η σταδιακή μείωση των κρατικών αποθεμάτων πιθανότατα θα συνεχιστεί το 2022, καθώς ο OPEC δεν φαίνεται διατεθειμένος να προχωρήσει σε γενναίες αυξήσεις της παραγωγής του, παρά το ότι οι τιμές βρίσκονται ήδη σε πολύ υψηλά επίπεδα και ο πειρασμός για τους «πετρελαιάδες» να παραβιάσουν τα πλαφόν παραγωγής είναι μεγάλος.
Ως εκ τούτου, η μείωση των αποθεμάτων αναμένεται να συμβάλει στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου, κατά την ΕΙΑ.
