Η εταιρεία Allied Cigar Corp. με έδρα το Χονγκ Κονγκ απέκτησε με μυστικότητα το 50% της κρατικής κουβανικής εταιρείας που παράγει τα εμβληματικά χειροποίητα πούρα
Μια νέα εποχή, αυτή τη φορά με έντονο κινεζικό χρώμα -και χρήμα- ανατέλλει για τα πούρα των πούρων, τα περίφημα Cohiba, αλλά και ευρύτερα για τα κουβανέζικα πούρα. Ενα αντικείμενο-φετίχ για αριστοκράτες και επαναστάτες εξίσου, ένα σύμβολο ισχύος είτε για το status quo είτε για την ανατροπή του, με όλη την αίγλη και την κουλτούρα που το περιβάλλει στο εξής θα ελέγχεται από τους Κινέζους.
Υπό συνθήκες επιμελούς σιωπής, μια εταιρεία κινεζικών συμφερόντων αλλά αγνώστων λοιπών στοιχείων και ύστερα από μια διαδικασία μεταβίβασης, η οποία εξελίχθηκε ήσυχα και αθόρυβα στο παρασκήνιο, απέκτησε μερίδιο 50% της Habanos S.A. Ητοι του κρατικού οργανισμού καπνών της Κούβας, υπό την αιγίδα του οποίου παράγονται τα Cohiba μαζί με άλλες 26 μάρκες πούρων σε 150 χώρες του πλανήτη.
Το τίμημα που κατέβαλαν οι Κινέζοι προκειμένου να συνεταιριστούν επί ίσοις όροις με τους Κουβανούς ξεπέρασε τα 1,2 δισ. δολάρια. Αλλά η μυστικότητα η οποία τηρήθηκε, παρά το μέγεθος και τη σημασία του deal, πιθανώς μαρτυρά την ενσυναίσθηση εκ μέρους των Κινέζων επενδυτών· γνωρίζουν, αν μη τι άλλο, ότι αγόρασαν ένα κομμάτι από την ψυχή της Κούβας – και ίσως το πλέον εμβληματικό.
Ετσι, απευθείας στην Κίνα θα παραπέμπει το άρωμα μιας από τις σημαντικότερες εκδηλώσεις στον κόσμο γύρω από τα φημισμένα, αυθεντικά, χειροποίητα πούρα Αβάνας. Διότι πίσω από αυτό το ευδιάκριτο «άρωμα Κίνας» υπάρχει μια πελώρια επένδυση, ύψους 1,225 δισ. δολαρίων, χάρη στην οποία η Κίνα απέκτησε τον έλεγχο της διακίνησης των κουβανέζικων πούρων ανά την υφήλιο.
Για πέντε ολόκληρες ημέρες (από τις 27 Φεβρουαρίου έως τις 3 Μαρτίου του τρέχοντος έτους) η Αβάνα θα ανασαίνει στον ρυθμό του Festival del Habano XXIII. Η πρωτεύουσα της εξωτικής και πάντοτε σαγηνευτικής Κούβας θα μετατραπεί σε παράδεισο τερπνών εμπειριών για τους πλέον εκλεκτούς «αφισιονάδος» μεταξύ των απανταχού αφοσιωμένων λάτρεων του πούρου.
Το ετήσιο «Φεστιβάλ ντελ Χαμπάνο» αποτελεί έναν πενθήμερο πανηγυρισμό και όχι αποκλειστικά της εκλεπτυσμένης καπνιστικής ηδονής που μόνο τα αυθεντικά πούρα Αβάνας μπορούν να εγγυηθούν. Μαζί με την απόλαυση ενός φίνου Μοντεκρίστο, ενός Παρτάγκας, Ρομέο ι Χουλιέτα και, πάνω από όλα, ενός από τα κορυφαία, περιορισμένης παραγωγής Cohiba, εξ αφορμής του Φεστιβάλ συναθροίζεται ένας μεγάλος κύκλος ανθρώπων με πολλαπλά και ποικίλα ενδιαφέροντα για τα πούρα.
Αλλοι με στόχο να διεισδύσουν στα μυστικά της χειροποίητης παρασκευής και τη «γευσιγνωσία» των πούρων και άλλοι, ωθούμενοι από επιχειρηματικό συμφέρον, να ενημερωθούν για τις τελευταίες τάσεις και εξελίξεις στην παγκόσμια αγορά, να κλείσουν συνεργασίες κ.λπ.
Μολονότι κάθε χρόνο η προσοχή που προσελκύει είναι ούτως ή άλλως υψηλή, το ενδιαφέρον για το φετινό «Φεστιβάλ ντελ Χαμπάνο» είναι κατεξοχήν θερμότερο από κάθε προηγούμενο. Αφενός διότι η διοργάνωση επιστρέφει στην κανονικότητα και τη διά ζώσης παρουσία των συμμετεχόντων ύστερα από δύο χρόνια ματαίωσης, εξαιτίας της πανδημίας COVID-19. Αφετέρου διότι μόλις πριν από μερικούς μήνες, τον Σεπτέμβριο του 2022, εορτάστηκαν με την προσήκουσα μεγαλοπρέπεια τα 55 χρόνια της εμβληματικής μάρκας πούρων Cohiba.
Η συγκεκριμένη επέτειος έχει προφανώς ξεχωριστή σημασία, εφόσον πρόκειται για τα πούρα στα οποία είχε μεγάλη αδυναμία, μεταξύ πολλών άλλων, διαπρεπέστατων προσωπικοτήτων, ο κομμουνιστής επαναστάτης, ηγέτης και διά βίου αναμορφωτής της Κούβας Φιντέλ Κάστρο. Ωστόσο, το τρίτο συστατικό που καθιστά εξόχως ενδιαφέρον το «Φεστιβάλ ντελ Χαμπάνο» του 2023 είναι ο κινεζικός παράγοντας.
Κομμουνισμός και πούρο
Η Κίνα, ο κολοσσός της Απω Ανατολής, μια χώρα με περισσότερους από 1,4 δισεκατομμύρια κατοίκους και τη μεγαλύτερη συγκέντρωση δισεκατομμυριούχων στη Γη, τα τελευταία χρόνια μυείται πολύπλευρα και ενθουσιωδώς στην απόλαυση των πούρων. Ο όγκος της σχετικής κινεζικής αγοράς αυξάνεται αλματωδώς, φαινόμενο ουδόλως άσχετο με τη διείσδυση κινεζικών συμφερόντων στο ιδιοκτησιακό καθεστώς της κουβανικής βιομηχανίας πούρων.
Με απλά λόγια, κάθε πούρο Αβάνας που πωλείται σήμερα οπουδήποτε στον πλανήτη, παράγεται και πωλείται για λογαριασμό Κινέζων, σε ισότιμο συνεταιρισμό, 50-50, με τον κουβανικό λαό. Οι δε Κινέζοι, πέραν της γενικότερης τάσης προς τη δυτικοποίηση που καθοδηγεί τις περισσότερες από τις πρωτοβουλίες τους, σχεδόν σε κάθε επιμέρους τομέα του παγκόσμιου εμπορίου, τρέφουν αισθήματα βαθιάς συμπάθειας και αλληλεγγύης για τους Κουβανούς και, κατ’ επέκταση, για τα περιζήτητα προϊόντα του μόχθου τους. Ακόμη και αν ακούγεται οξύμωρο, καθώς η κυριαρχία των κινεζικών προϊόντων στην οικουμενική αγορά επιτυγχάνεται με όρους και στρατηγικές άκρατου καπιταλισμού, η Κίνα έχει ειδικούς λόγους για να αγκαλιάζει τα πούρα των Κουβανών.
Με την έννοια ότι τόσο η Κίνα όσο και η Κούβα συγκαταλέγονται μεταξύ των τελευταίων κρατών που έχουν δομηθεί θεσμικά και εξακολουθούν να λειτουργούν, σε αρκετά μεγάλο βαθμό, βάσει των μαρξιστικών-λενινιστικών διδαχών για την κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και τη μετάβαση στην αταξική κοινωνία, των αρχών του κλασικού, «ορθόδοξου» κομμουνιστικού προτύπου κ.ο.κ. Τούτου δοθέντος, την εν τοις πράγμασιν κραυγαλέα αντίφαση, μεταξύ του αριστοκρατικού προϊόντος αστικής πολυτέλειας και των σοσιαλιστικών οραμάτων για το προλεταριάτο, υπογραμμίζει ο τιμοκατάλογος των προσφερόμενων υπηρεσιών προς εκείνους που θα συρρεύσουν στην Κούβα, ειδικά για να παραστούν στο «Φεστιβάλ ντελ Χαμπάνο XXIII»: Εισιτήριο για τη βραδιά καλωσορίσματος, 500 ευρώ.
Επίσκεψη σε καπνοφυτείες, 150 ευρώ. Διεθνές σεμινάριο περί πούρων, 450 ευρώ. Δείπνο, 700. Επίσκεψη στις μονάδες παρασκευής, 100. Σουαρέ/δεξίωση, 1.250 ευρώ και δικαίωμα συμμετοχής στις προγραμματισμένες δημοπρασίες, 100. Σύνολο: 3.250 ευρώ. Παρεμπιπτόντως, στο «Φεστιβάλ ντελ Χαμπάνο» του 2020 εκποιήθηκαν μέσω δημοπρασίας 7 υγραντήρες πούρων ιδιαίτερης ιστορικής αξίας αντί 4,27 εκατ. ευρώ.
Η κινεζική «απόβαση»
Στις 29 Απριλίου του 2021, ο βρετανικός όμιλος Imperial Brands PLC, η πρώην British Imperial Tobacco, ανακοίνωσε ότι «βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να επιβεβαιώσουμε την είσπραξη 250 εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο τής από 29 Οκτωβρίου 2020 συμφωνίας για την εκποίηση του κλάδου των premium πούρων του ομίλου μας. Ως εκ τούτου, το ποσόν που εισπράττει η Imperial Brands PLC ανέρχεται πλέον σε 1,068 δισ. ευρώ, από το σύνολο του συμφωνηθέντος τιμήματος των 1,225 δισ. ευρώ».
Σκόπιμα, κάθε αναφορά του ομίλου Imperial Brands PLC στον επενδυτή των 1,225 δισ. ευρώ είναι εξαιρετικά φειδωλή, παραλείποντας εντελώς ακόμη και την επωνυμία του. Ατύπως, ωστόσο, ήταν γνωστό και συζητιόταν ευρέως στους κύκλους των επαϊόντων του χώρου ότι η εταιρεία που εξαγόρασε ολόκληρο τον κλάδο πούρων της Imperial Brands ήταν κινεζικών συμφερόντων. Κατόπιν, σε άδηλο χρόνο και με τη μέγιστη δυνατή διακριτικότητα, επιβεβαιώθηκε επισήμως ότι ο στρατηγικός επενδυτής, αυτός ο μυστηριώδης και αφανής παράγοντας που βάζει πόδι στην πόρτα της παγκόσμιας αγοράς καπνικών, είναι η εταιρεία Allied Cigar Corp., με έδρα στο Χονγκ Κονγκ.
Με τα 1,225 δισ. ευρώ που κατέβαλε στην Imperial Brands PLC, η Allied Cigar Corp. εξαγόρασε το 50% του οργανισμού Habanos S.A. Για την ιστορία, η Habanos ιδρύθηκε το 1994 και από το 1996 υποκατέστησε πλήρως το προηγούμενο σχήμα του κουβανικού οργανισμού καπνών, της Cubatabaco. Το 2000 η γαλλοϊσπανική κοινοπραξία Altadis εξαγόρασε το 50% της Habanos, το οποίο μεταπώλησε το 2007 στην British Imperial Tobacco και μετέπειτα Imperial Brands, η οποία με τη σειρά της, ύστερα από περίπου 14 χρόνια, παραχώρησε τη θέση της στην κινεζική Allied Cigar.
Πρακτικά, λοιπόν, οι Κινέζοι είναι σήμερα οι συνέταιροι των Κουβανών στο πιο γνωστό -και πιο προσοδοφόρο- προϊόν το οποίο παράγεται και εξάγεται προς ολόκληρο τον πλανήτη από τη σοσιαλιστική μεγαλόνησο της Καραϊβικής. Εξυπακούεται, δε, ότι η εξαγορά του 50% της επιχείρησης «Πούρα Αβάνας» από τους Κινέζους αντικειμενικά αποτελεί μία από τις πιο θεαματικές επενδυτικές κινήσεις στην ιστορία της παγκόσμιας αγοράς καπνικών προϊόντων.
Επίσης, το γεγονός ότι η συγκεκριμένη επιχειρηματική πράξη κρατήθηκε σχεδόν κρυφή για περίπου δύο χρόνια, με αποτέλεσμα ακόμη και σήμερα να παραμένει ελάχιστα γνωστή, συνιστά αξιοσημείωτο επίτευγμα. Παρότι απέκτησαν το ήμισυ της παραγωγής των αρχέτυπων πούρων, αυτών με τη σφραγίδα αυθεντικότητας της Κούβας, οι Κινέζοι έκαναν το ακριβώς αντίθετο από το αναμενόμενο για ένα προϊόν πολυτελείας, δηλαδή να κομπάζουν και να επαίρονται. Απεναντίας, κράτησαν τα χείλη τους ερμητικά κλειστά.
Κινέζοι αφισιονάδος
Εν τω μεταξύ, η κινεζική αγορά πούρων βρίσκεται σε τροχιά απογείωσης. Ηδη, πριν από την εμπλοκή της Allied Cigar Corp., οι πωλήσεις πούρων στην Κίνα το 2018 είχαν αυξηθεί κατά 55%, ενώ στην υπόλοιπη Ασία, ο ίδιος δείκτης δεν ξεπέρασε το 10%.
Από τότε η Κίνα ανέβηκε στις κορυφαίες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης ως προς το μέγεθος της αγοράς πούρων, ξεπερνώντας καθιερωμένες χώρες της Δύσης στον συγκεκριμένο τομέα, όπως φερ’ ειπείν η Γαλλία. Το 2019, βάσει των στοιχείων που ανακοίνωνε τότε η Habanos S.A., οι 5 μεγαλύτερες αγορές πούρων στον κόσμο ήταν η Ισπανία, η Κίνα, η Γαλλία, η Γερμανία και η ίδια η Κούβα.
Το 53% των πωλήσεων διοχετεύεται στην Ευρώπη, το 18% στην Αμερική, το 15% σε Αφρική και Μέση Ανατολή, ενώ το υπόλοιπο 14% στην Ασία.
Το 2021 και παρά τη μείζονα ανατροπή που προκάλεσε η COVID-19, το τμήμα Αβάνας του κουβανοκινεζικού συνεταιρισμού, η Habanos S.A., ανακοίνωσε αποτελέσματα χρήσης με θετικά μεγέθη σε ύψη ρεκόρ για τις παγκόσμιες πωλήσεις πούρων στη διάρκεια του 2021, οι οποίες ανήλθαν σε 568 εκατ. δολάρια. Εμφανίζοντας αύξηση κατά 15% σε σύγκριση με την αμέσως προηγούμενη χρονιά.
Σε ό,τι αφορά ειδικά την κινεζική αγορά, υπολογίζεται ότι οι καπνιστές είναι περίπου 300 εκατομμύρια. Ομως, εξ αυτών, εκείνοι που προτιμούν τακτικά το πούρο αντί οποιοδήποτε άλλο από τα υπόλοιπα καπνικά προϊόντα δεν ξεπερνούν το 3% του συνόλου, ήτοι οι Κινέζοι αφισιονάδος ανέρχονται σε μόλις 9 εκατομμύρια καταναλωτές πούρων. Παρ’ ολα αυτά, είναι η δυναμική προοπτική της κινεζικής αγοράς στην οποία προσβλέπουν οι επενδυτές, εκτιμώντας ότι, αν επικρατήσει η ίδια τάση, όπως π.χ. στις ΗΠΑ ή στην Ευρώπη, τότε το κοινό που θα αγοράζει πούρα στην Κίνα, τα επόμενα χρόνια δυνητικά θα φτάσει ή και θα ξεπεράσει τα 80 εκατομμύρια άτομα.
Επ’ αυτού, η λελογισμένη εικασία βασίζεται στο μερίδιο των καπνιστών πούρου επί του συνόλου, το οποίο στην Ευρώπη είναι 15%, αλλά στις ΗΠΑ 28%. Εάν λοιπόν το 30% περίπου των Κινέζων καπνιστών στραφεί στο πούρο, η τοπική αγορά πούρων θα γίνει μία από τις πιο ισχυρές, αν όχι η μεγαλύτερη, στον κόσμο. Προς αυτό συνηγορούν κάποια ενδεικτικά στατιστικά δεδομένα, όπως ότι τα έσοδα από τις πωλήσεις πούρων στην Κίνα ανήλθαν σε 713,5 εκατ. δολάρια το 2020. Ενώ η πρόβλεψη των ειδικών αναλυτών για τον ρυθμό ανάπτυξης του εν λόγω καταναλωτικού τομέα είναι της τάξης του 7% κατ’ έτος.
Βεβαίως, η προσδοκώμενη διάδοση του πούρου στην Κίνα συναρτάται με τη ραγδαία άνοδο της αγοραστικής δύναμης των πολιτών της τα τελευταία χρόνια. Η συσσώρευση πλούτου -σε μια ελίτ ή νομενκλατούρα, κατά την παραδοσιακή κομμουνιστική ορολογία- νομοτελειακά σχεδόν οδηγεί στον καταναλωτισμό και τη μίμηση Δυτικών συνηθειών. Ιδιαιτέρως, δε, των στοιχείων εκείνων του Δυτικού τρόπου ζωής τα οποία κραυγάζουν χρήμα, δύναμη, κοινωνικό κύρος κ.ο.κ. Και, ανεξαρτήτως του εταιρικού οχήματος, εν προκειμένω της Allied Cigar Corp., η διάθεση πούρων, όπως και κάθε άλλου προϊόντος καπνού στην Κίνα, υπόκειται στον έλεγχο του κρατικού μονοπωλίου.
Ο Φιντέλ και τα Cohiba
Σαν να έκαναν αντίπραξη στον σερ Ουίνστον Τσόρτσιλ από την άλλη άκρη της υφηλίου, ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και, ακόμη πιο χαρακτηριστικά, ο Φιντέλ Κάστρο, παρουσιάζονταν σχεδόν μόνιμα με ένα ευμέγεθες πούρο ανάμεσα στα δάχτυλα ή στα δόντια τους. Συμβολικό εξάρτημα δύναμης και αποφασιστικότητας, το χειροποίητο πούρο (όπου «puro» στα ισπανικά είναι το αγνό, το ανόθευτο, το προϊόν που παρασκευάζεται αποκλειστικά με κουβανέζικο καπνό) έγινε το ιδιότυπο σκήπτρο της σοσιαλιστικής επανάστασης που κήρυξαν το 1953 από κοινού ο Τσε και ο Κάστρο στην Κούβα. Λίγο πολύ όπως η προσωπογραφία του Τσε, με τα μακριά ατίθασα μαλλιά και τον μπερέ αναπαράχθηκε αμέτρητες φορές και αφομοιώθηκε στην παγκόσμια ποπ κουλτούρα, κάτι παρόμοιο συνέβη και με το πούρο τύπου Τσόρτσιλ, μήκους 15,5 εκατοστών, που επί δεκαετίες ο Κάστρο δεν αποχωριζόταν ποτέ.
Απλώς, στην περίπτωση του Κουβανού ηγέτη, αυτό το πούρο μεταβλήθηκε συν τω χρόνω σε κάτι σαν εθνικό έμβλημα για τη χώρα του, ενώ παράλληλα ώθησε την παραγωγή καπνικών σε όλο και υψηλότερα επίπεδα ποιότητας αλλά και ποσότητας. Το όνομά του, άλλωστε, τα λέει όλα: Cohiba. Ενα από τα πιο σημαντικά κληροδοτήματα του Φιντέλ Κάστρο στον λαό του, εφόσον ο ίδιος το εμπνεύστηκε, το βάφτισε και το κατέστησε πρότυπο ποιότητας -ή μάλλον τελειότητας- για κάθε άλλο πούρο, οπουδήποτε κι αν παράγεται.
Τα πούρα Cohiba, μολονότι ξεκίνησαν σαν ταπεινά, αυτοσχέδια πούρα για τον λαό και τους μπροστάρηδες της εξέγερσης στην Κούβα, κατέληξαν να αντιμετωπίζονται σαν πολύτιμα κοσμήματα, προορισμένα να ικανοποιούν τη ματαιοδοξία και την επιδειξιμανία σχεδόν αποκλειστικά όσων αντέχουν να τα αγοράσουν, φυσικά μαζί με κάθε wannabe πλουτοκράτη. Ομως, ακόμη κι έτσι, κάθε πούρο Cohiba φέρει, ως εγγεγραμμένη στο DNA του, την ιστορική περιπέτεια του κουβανικού λαού: «Κοχίμπα» είναι η λέξη που χρησιμοποιούσαν ανέκαθεν οι ιθαγενείς κάτοικοι της Κούβας, οι «Ινδιάνοι» Ταΐνος στη δική τους γλώσσα για να ονοματίζουν τα καπνόφυλλα που συνέλεγαν και που, άγνωστο πώς ή γιατί, έμαθαν να τυλίγουν στο σχήμα του πούρου και, βεβαίως, να το καπνίζουν.
Υπ’ αυτή την έννοια, τα Cohiba συνδέονται με το ταξίδι του Χριστόφορου Κολόμβου, ο οποίος μαζί με το πλήρωμά του έμειναν ενεοί μπροστά στο θέαμα ενός ανθρώπινου πλάσματος που καπνίζει. Αυτό ακριβώς συνέβη το 1492, με τους μακρινούς προγόνους των σημερινών Cohiba. Τα υπόλοιπα είναι απλώς η ένδοξη ιστορία του πούρου – με τον ηγέτη της Κούβας, τον Φιντέλ Κάστρο, να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο με καθοριστική επιρροή.
Ο Κάστρο γεννήθηκε το 1926 και απεβίωσε το 2016, αλλά από την ηλικία των 15 ετών, το 1941, και με προτροπή του πατέρα του, έως το 1985, δηλαδή για το ήμισυ περίπου του βίου του, κάπνιζε μανιωδώς πούρα Cohiba, κατά προτίμηση του είδους «Corona Especial», το οποίο είναι κατά τι μικρότερο του Esplendido με το οποίο ταυτίστηκε ο σερ Ουίνστον Τσόρτσιλ.
Στα χρόνια της Επανάστασης, ο Κάστρο κάπνιζε τα πούρα που του δώριζαν οι χωρικοί, στο όνομα των οποίων πολεμούσε για την ανατροπή του διεφθαρμένου δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα – και, φυσικά, για να εγκαταστήσει το δικό του λαοκρατικό μεν, πλην επίσης δικτατορικό καθεστώς. Ο Κάστρο παρατήρησε ότι ένας από τους άντρες της προσωπικής του φρουράς κάπνιζε ένα πολύ όμορφο και αρωματικό πούρο. Οταν ο στρατηλάτης ρώτησε «τι μάρκα είναι», ο υφιστάμενός του απάντησε ότι δεν υπάρχει μάρκα, αλλά απλώς ένας άνθρωπος, ο οποίος παρασκεύαζε ερασιτεχνικά τα συγκεκριμένα πούρα και τα διέθετε στους φίλους του. Με την οξυδέρκεια που τον χαρακτήριζε, ο Κάστρο οσμίστηκε ότι υπήρχε κάτι σπουδαίο σε αυτά τα πούρα.
Και όντως, κάπως έτσι δημιουργήθηκε το μετέπειτα θρυλικό εργοστάσιο «Ελ Λαγκουίτο», το οποίο ο Κάστρο αυτοπροσώπως φρόντισε να ιδρυθεί, γεννώντας επί της ουσίας τα πούρα Cohiba. Ο Φιντέλ κάπνιζε και δώριζε Cohiba στους εκάστοτε πολιτικούς της διεθνούς σκηνής που κατά καιρούς συναντούσε, προσδίδοντας στο αγαπημένο πούρο του την ακαταμάχητη γοητεία του επαναστατικού ρομαντισμού. Μάλιστα, η CIA φέρεται να είχε εξετάσει σοβαρά το ενδεχόμενο να δηλητηριάσει τον Κάστρο ή έστω να κάψει κάποια από τα εγκεφαλικά κύτταρά του τοποθετώντας κρυφά LSD στα Cohiba του.
Ομως, ο Φιντέλ αποδείχθηκε υπερβολικά προσεκτικός για να δολοφονηθεί μέσω πούρων και συνέχισε να καπνίζει έως τον Αύγουστο του 1985, όταν αποφάσισε να δώσει το καλό και υγιεινό παράδειγμα στους συμπολίτες του, κόβοντας το κάπνισμα μαχαίρι. Παρ’ όλα αυτά, ο Κουβανός ηγέτης θα πρέπει να θεωρούσε απερίγραπτη ηδονή τη γνώση ότι οι Αμερικανοί πρόεδροι, παρά το καθολικό εμπάργκο των ΗΠΑ στα κουβανικά προϊόντα, αναζητούσαν διακαώς να καπνίσουν τα «Cohiba του Κάστρο».
protothema.gr
