Σε κρίσιμο κρας τεστ αναδεικνύεται η συνάντηση κορυφής Μητσοτάκη – Ερντογάν στις 7 Δεκεμβρίου στην Αθήνα για τα επόμενα βήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις όπου οι δύο χώρες έπειτα από μια περίοδο νηνεμίας στο Αιγαίο αναζητούν τρόπους ομαλής συμβίωσης, έστω και με άλυτο το μεγάλο πρόβλημα της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών.
Η σημαντικότερη εξέλιξη που αναμένεται είναι η υπογραφή μιας συμφωνίας εμβάθυνσης της συνεργασίας για το Μεταναστευτικό – μια συνεργασία που είναι ήδη σε πολύ καλό επίπεδο, με αποτέλεσμα το τελευταίο διάστημα να έχουν μειωθεί κατά πολύ οι ροές στα ανατολικά μας σύνορα. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται η συμμετοχή του αρχηγού της τουρκικής Ακτοφυλακής στο κλιμάκιο που θα συνοδεύει τον πρόεδρο της Τουρκίας στην Αθήνα, ο οποίος και θα έχει συνάντηση με τον Ελληνα ομόλογό του Γιώργο Αλεξανδράκη. Παράλληλα, προβλέπεται ότι θα συμφωνηθεί η εγκατάσταση ενός Τούρκου αξιωματικού στη Λέσβο και ενός Ελληνα αξιωματικού στη Σμύρνη, προκειμένου να αναβαθμιστούν η επικοινωνία και η αλληλοενημέρωση των δύο πλευρών.
Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αναμένεται να φτάσει επικεφαλής του υπουργικού κλιμακίου στην Αθήνα το πρωί της ερχόμενης Πέμπτης. Προβλέπεται σύντομη συνάντησή του με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, και κατόπιν να μεταβεί στο Μέγαρο Μαξίμου για τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Στη συνάντηση πρόκειται να λάβουν μέρος οι ΥΠΕΞ των δύο χωρών Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν και οι διπλωματικοί σύμβουλοι των δύο ηγετών Αννα-Μαρία Μπούρα και Ακίφ Τσαγατάι Κίλιτς.
Την ίδια ώρα, στο ΥΠΕΞ έχουν διαμορφωθεί οι αίθουσες Καποδίστρια και Βενιζέλου στο νεοκλασικό κτίριο και άλλες δύο αίθουσες στο κτίριο της Ακαδημίας 1 για τις διμερείς συναντήσεις των υπουργών, με εξαίρεση αυτή των υπουργών Αμυνας που θα γίνει στη Λέσχη Αξιωματικών και αυτή των υπουργών Πολιτισμού που πιθανότατα θα πραγματοποιηθεί στην Εθνική Πινακοθήκη.
Σύμφωνα με τον τελευταίο προγραμματισμό, στις συναντήσεις αυτές θα συμμετάσχουν ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, ο υπουργός Αμυνας Νίκος Δένδιας, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας Κωστής Χατζηδάκης, ο υπουργός Παιδείας Κυριάκος Πιερρακάκης, η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ο υπουργός Μετανάστευσης Δημήτρης Καιρίδης, ο υπουργός Ναυτιλίας Χρήστος Στυλιανίδης, η υπουργός Τουρισμού Ολγα Κεφαλογιάννη. Στις συνομιλίες θα συμμετάσχουν επίσης και οι υφυπουργοί Εξωτερικών Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και Κώστας Φραγκογιάννης, που χειρίζονται τον πολιτικό διάλογο και τη θετική ατζέντα αντίστοιχα.
Μετά τις διμερείς συνομιλίες θα πραγματοποιηθεί ολομέλεια του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας (ΑΣΣ) στο Μέγαρο Μαξίμου και γεύμα εργασίας με το οποίο και θα ολοκληρωθεί η επίσκεψη του Ερντογάν, χωρίς ακόμη να είναι γνωστό αν θα επισκεφθεί και την παρακείμενη τουρκική πρεσβεία. Σε προηγούμενες επισκέψεις του στην Αθήνα η τουρκική πρεσβεία είχε οργανώσει συνάντηση του Τούρκου προέδρου με τους αυτοαποκαλούμενους «εκλεγμένους μουφτήδες» της Κομοτηνής και Ξάνθης και άλλους παράγοντες της μειονότητας.
Την περασμένη Τετάρτη ο Ερντογάν θέλησε να δώσει το στίγμα των προθέσεών του οι οποίες φυσικά μένει να επιβεβαιωθούν και στην πράξη, καθώς κανείς δεν ξεχνά το κρεσέντο προκλήσεων επί του πεδίου το 2020 και το 2022 που προηγήθηκε της σημερινής περιόδου ηρεμίας.
«Συνεχίζουμε να εφαρμόζουμε την πολιτική μας για την αύξηση των φίλων μας και τη μείωση των εχθρών μας. Δεν βλέπουμε τη διπλωματία ως ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Είναι φυσικό να υπάρχουν διαφωνίες μεταξύ των χωρών. Το κυριότερο είναι η βούληση για την επίλυσή τους προτού μετατραπούν σε αδιέξοδα. Αυτή είναι η προσέγγισή μας για την επίσκεψη που σκοπεύουμε να πραγματοποιήσουμε στην Ελλάδα στις 7 Δεκεμβρίου. Διαφωνίες είχαμε χθες και θα έχουμε. Το γεγονός αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να βρούμε κοινό έδαφος ως δύο χώρες που μοιράζονται το ίδιο κλίμα και την ίδια θάλασσα. Υπάρχουν πολλά θέματα στα οποία μπορούμε να βελτιώσουμε τη συνεργασία μας. Ελπίζω ότι το ταξίδι μας θα οδηγήσει στο άνοιγμα μιας νέας σελίδας για τις χώρες μας», είπε ο Τούρκος πρόεδρος.
Η Αθήνα είναι εξαιρετικά συγκρατημένη κρατώντας χαμηλά τον πήχη των προσδοκιών, καθώς η εμπειρία έχει δείξει ότι οι διαθέσεις της τουρκικής ηγεσίας είναι ευμετάβλητες και επηρεαζόμενες και από άλλα εξωτερικά γεγονότα και συνεπώς θα πρέπει αυτή η εμπιστοσύνη που είναι αναγκαία να χτίζεται βήμα-βήμα και να επιβεβαιώνεται εμπράκτως. Πάντως, και αυτή η δημόσια τοποθέτηση του Ερντογάν λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψή του στην Αθήνα δείχνει να κινείται στο ίδιο πνεύμα με τις τοποθετήσεις του πρωθυπουργού ότι πρέπει να διαμορφωθεί ένα κλίμα που θα οδηγεί στη βελτίωση των σχέσεων και θα εμποδίζει τις διαφορές που υπάρχουν να οδηγούν σε κρίση και εντάσεις.
Ο αποκλεισμός
Η τωρινή επίσκεψη του Τούρκου ηγέτη πραγματοποιείται σε ένα πολύ ιδιαίτερο περιβάλλον. Ο Ερντογάν με αφορμή τον πόλεμο της Γάζας βρίσκεται σε έναν αντιδυτικό παροξυσμό, σε μια διαρκή έκρηξη οργής εναντίον όλων θεωρώντας ότι ο πόλεμος του προσφέρει μία ακόμη ευκαιρία για να προωθήσει τον αυτόνομο περιφερειακό ρόλο της χώρας του. Μάλιστα, εδώ και καιρό δεν ομιλεί πλέον ως Τούρκος πρόεδρος, αλλά ως αυτόκλητος ηγέτης και υπερασπιστής των μουσουλμάνων και των καταπιεσμένων του κόσμου. Και το γεγονός ότι σε αυτή την κρίση έχει αποκλειστεί η Τουρκία, που διεκδίκησε ρόλο μεσολαβητή, προκαλεί ακόμη περισσότερο την οργή του.
Την ίδια στιγμή, ο Τούρκος ηγέτης, έπειτα από μια περίοδο ακραίας έντασης στα Ελληνοτουρκικά που προκάλεσε ο ίδιος, με κινήσεις επί του πεδίου αλλά και με τη ρητορική του που έφτασε να απειλεί ότι θα εκτοξεύσει πύραυλο εναντίον της Αθήνας, από τον Φεβρουάριο έχει επιλέξει μια εντελώς διαφορετική τακτική για λόγους που έχουν να κάνουν με τη συνολική αναπροσαρμογή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, που επιχειρεί να κλείσει περιφερειακές αντιπαραθέσεις και μέτωπα. Και με το πρόσωπο αυτό προετοιμάζεται να εμφανιστεί στην Ελλάδα.
Η Αθήνα από την πρώτη στιγμή είδε αυτή την αλλαγή στάσης ως ευκαιρία προκειμένου να αποκατασταθούν οι δίαυλοι επικοινωνίας (το 2022 φτάσαμε στο σημείο να μη συνομιλεί κανένας υπουργός με ομόλογό του της γείτονος), να καταγραφούν τομείς όπου θα μπορούσε να προχωρήσει η διμερής συνεργασία, να δημιουργηθούν γραμμές επικοινωνίας για να αποτρέψουν τη διολίσθηση ενός τυχαίου περιστατικού σε θερμό επεισόδιο και σε τελευταίο στάδιο να διερευνηθούν οι τουρκικές προθέσεις για το μεγάλο ζήτημα της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών.
Στο κεφάλαιο αυτό βεβαίως τα προβλήματα είναι πολλά, καθώς πλέον δεν έχουμε μόνο ρητορική διατύπωση των διεκδικήσεων, αλλά η Τουρκία επισήμως με επιστολές στον ΟΗΕ έχει δηλώσει μονομερώς τα εξωτερικά όρια της ΑΟΖ της στην Ανατολική Μεσόγειο επικαλύπτοντας όλη την ελληνική υφαλοκρηπίδα και έχει συνδέσει την ελληνική κυριαρχία επί των νησιών του Αιγαίου με τη δήθεν υποχρέωση αποστρατιωτικοποίησης. Και αυτά έχουν προστεθεί στο casus belli και τις «γκρίζες ζώνες» που ποτέ δεν έχουν φύγει από το τραπέζι.
Τα μηνύματα
Υπάρχουν όμως και ορισμένα μηνύματα από την Αγκυρα που δεν μπορούν να αγνοηθούν. Ο Ερντογάν επανειλημμένα έχει δηλώσει ότι Ελλάδα και Τουρκία πρέπει να λύσουν τις διαφορές μόνες τους χωρίς παρέμβαση τρίτων, με όρους ισχύος. Το ίδιο ακριβώς έσπευσε να υπενθυμίσει την περασμένη εβδομάδα ο έμπιστος σύμβουλός του και επικεφαλής επικοινωνίας της Τουρκικής Προεδρίας Φαχρετίν Αλτουν (συνέντευξη στα «Νέα»). Αν το μήνυμα που στέλνει η Τουρκία είναι ότι η Ελλάδα πρέπει να «αυτοφιμωθεί», να μην αναφέρεται στα μεγάλα προβλήματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων ή να διαγράψει τις απειλές που έχουν εκτοξευτεί και τις επίσημα καταγεγραμμένες τουρκικές διεκδικήσεις και συγχρόνως να πρέπει να απεμπολήσει τα διπλωματικά όπλα που της προσφέρουν η ιδιότητα κράτους-μέλους της Ε.Ε. και η στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ, τότε είναι κάτι που δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό.
Ο Ερντογάν έχει κατηγορήσει την Ε.Ε. ότι σύρεται σε αποφάσεις από τα δύο μέλη της, την Ελλάδα και την Κύπρο, και πρέπει να σταματήσει αυτή η στάση. Εξάλλου, ένας από τους λόγους που ο ίδιος είχε πει το «Μητσοτάκης γιοκ» ήταν επειδή θεώρησε ότι ο Ελληνας πρωθυπουργός μετά τη συνάντηση που είχαν στον Βόσπορο δεν θα έπρεπε να εκφράσει τις ελληνικές θέσεις και να καταγγείλει τον τουρκικό αναθεωρητισμό εις βάρος της χώρας μας στην ιστορική ομιλία του στο Κογκρέσο.
Επίσης, η ανακοίνωση της Κομισιόν για την κατάσταση των ευρωτουρκικών σχέσεων που δόθηκε στη δημοσιότητα την περασμένη Τετάρτη είχε μια σειρά από όρους και προϋποθέσεις που σχετίζονται με τη στάση της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και της Κύπρου, κάτι που ερεθίζει την Αγκυρα. Επίσης, είναι γνωστή και έχει εκφραστεί αρκετές φορές από τον ίδιο τον Ερντογάν η αντίθεση της Τουρκίας στην ελληνοαμερικανική στρατιωτική συνεργασία και την αξιοποίηση του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης.
Θα υπάρχει όμως ένα ακόμη σημείο-αγκάθι στην επίσκεψη, αυτό της ασφάλειας. Η Αθήνα φρόντισε, για λόγους που έχουν να κάνουν με τη διαχείριση των δομών, να κλείσει το στρατόπεδο του Λαυρίου, που για δύο δεκαετίες η Τουρκία κατήγγελλε ότι αποτελεί άντρο και κέντρο εκπαίδευσης των μελών του PKK. Τις τελευταίες εβδομάδες όμως υπάρχουν συντονισμένα δημοσιεύματα σε φιλοκυβερνητικά τουρκικά ΜΜΕ για συλλήψεις τρομοκρατών που είχαν έρθει από την Ελλάδα. Την περασμένη εβδομάδα μάλιστα υπήρξαν δημοσιεύματα που ανέβαζαν σε 20.000 τον αριθμό των μελών της οργάνωσης του Μοχάμεντ Φετουλάχ Γκιουλέν, την οποία οι τουρκικές αρχές θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση, που ζουν στην Ελλάδα και έφθασαν κυρίως ως πρόσφυγες.
Η Τουρκία, μετά και την εμπειρία των οκτώ αξιωματικών του 2016, απαιτεί μέτρα εναντίον εκείνων που θεωρεί τρομοκράτες και μέλη μιας οργάνωσης (FETO) η οποία όμως από την Ε.Ε. δεν θεωρείται τρομοκρατική. Επομένως, οι απαντήσεις της ελληνικής πλευράς σε πιθανόν αίτημα έκδοσής τους, χωρίς να υπάρχουν πλήρη στοιχεία, δεν θα ικανοποιήσουν την τουρκική πλευρά.
Συνεχή δημοσιεύματα
Από τα θέματα πάντως που θεωρείται δεδομένο ότι θα θέσει ο Ερντογάν είναι εκείνο της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης. Το έδαφος έχει στρωθεί όχι μόνο από τη δήλωση του Φιντάν, αλλά και από συνεχή δημοσιεύματα από το τουρκικό κρατικό πρακτορείο Anadolu τις τελευταίες εβδομάδες. Αιχμή της τουρκικής θέσης είναι το εκπαιδευτικό της μειονότητας (με αίτημα για νέα σχολεία), ο τρόπος ανάδειξης των μουφτήδων και η αναγνώριση εθνικής ταυτότητας μέσω της νομιμοποίησης λειτουργίας συλλόγων που έχουν στον τίτλο τους τον όρο «τουρκικός», παραπέμποντας μάλιστα σε αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Το Anadolu την περασμένη Τετάρτη πρόβαλε και επιστολή της «επιτροπής διοίκησης» και του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων του Μειονοτικού Λυκείου Ξάνθης προς την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον πρωθυπουργό με τα αιτήματά τους. Στην επιστολή επισημαίνεται ότι «η μειονότητα έχει το δικαίωμα να ιδρύει, να διευθύνει και να εποπτεύει σχολεία κάθε είδους και να χρησιμοποιεί ελεύθερα τη γλώσσα της στα σχολεία αυτά».
Στα περιφερειακά ζητήματα η διαφωνία των δύο ηγετών στο θέμα του πολέμου της Γάζας είναι δεδομένη, παρά το γεγονός ότι η Αθήνα έχει αποστασιοποιηθεί από την ένταση και την έκταση των ισραηλινών επιθέσεων στη Γάζα και επιμένει στην ανάγκη ανθρωπιστικών παύσεων. Το Κυπριακό μάλλον θα απουσιάζει από την ατζέντα, καθώς εκεί η σκληρή γραμμή της Τουρκίας για λύση δύο κρατών και αμφισβήτηση κάθε δικαιώματος της Κυπριακής Δημοκρατίας να ασκήσει τα κυριαρχικά δικαιώματά της δεν αφήνουν κανένα περιθώριο συζήτησης, εν αναμονή πάντως του διορισμού ειδικού απεσταλμένου του ΟΗΕ για το Κυπριακό.
Οι συνεννοήσεις
Η θετική ατζέντα πάντως ακολουθεί χαμηλή πτήση, καθώς έως και προχθές, Παρασκευή, δεν είχαν οριστικοποιηθεί τα κείμενα συμφωνιών. Οι υφυπουργοί Εξωτερικών των δύο χωρών Κώστας Φραγκογιάννης και Μπουράκ Ακτσαπάρ έχουν πραγματοποιήσει συνομιλίες για μια σειρά από συμφωνίες και μνημόνια συνεργασίας και για σύγκληση κοινών επιτροπών για την οικονομική και εμπορική συνεργασία.
Ανάμεσα σε αυτά είναι μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ Enterprise Greece και Invest in Turkey, η σύγκληση της 4ης Μεικτής Επιτροπής Τουρισμού και 9ου Forum για τον Τουρισμό, συνεργασία στους τομείς της περιβαλλοντικής προστασίας, της διαχείρισης αποβλήτων και της ανακύκλωσης, η υπογραφή μνημονίου συνεργασίας στον τομέα της ναυπηγοκατασκευαστικού τομέα, τελωνειακή συνεργασία και αμοιβαία συνδρομή σε τελωνειακά θέματα, αναβάθμιση της υπάρχουσας ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας – Τουρκίας – Βουλγαρίας, συνεργασία στον τομέα της Πολιτικής Προστασίας και της πρόληψης καταστροφών, υπογραφή συμφωνίας για κοινωνική ασφάλιση, κτιριακή αναβάθμιση του μεθοριακού σταθμού των Κήπων στον Εβρο, σύγκληση της Μεικτής Ομάδας Εμπειρογνωμόνων για τη σιδηροδρομική γραμμή ταχείας κυκλοφορίας Κωνσταντινούπολη – Θεσσαλονίκη και συνδυασμένων μεταφορών.
protothema.gr
