Στη Χαβάη, η δυτική πλευρά του νησιού, η ιστορική πρωτεύουσα του Βασιλείου της Χαβάης Λαχέινα, είναι ολοσχερώς κατεστραμμένη. Ολόκληρες γειτονιές έχουν ισοπεδωθεί. Τα πάντα έχουν καεί. Οι νεκροί ξεπερνούν τους 55 και οι αγνοούμενοι τους 1.000. Η πρωτοφανής αυτή καταστροφή, μετά τον πύρινο εφιάλτη στην Ευρώπη, στις χώρες της Μεσογείου, αλλά και τον Καναδά, δεν αφήνουν περιθώρια αμφισβήτησης: οι θερμοκρασίες-ρεκόρ του φετινού καλοκαιριού έχουν συμβάλει στις τρομακτικές πυρκαγιές που τις συνόδευσαν. Ομως, πού οφείλεται η ακραία ζέστη;
Οι επιστήμονες συμφωνούν ότι αιτία για όλα όσα ζούμε είναι η κλιματική αλλαγή. Αυτό ωστόσο που δεν μπορεί κανείς να εντοπίσει με ακρίβεια είναι ο «ένοχος» της αλλαγής αυτής. Είναι το Ελ Νίνιο, είναι το υποθαλάσσιο ηφαίστειο που εξερράγη, είναι ο κύκλος των ηλιακών εκρήξεων, το νέφος αφρικανικής σκόνης, αλλαγές στα θαλάσσια ρεύματα, η συνεχιζόμενη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου από την ανθρωπότητα, ή μήπως κάποιο φαινόμενο «υπεράνω πάσης υποψίας» αυτό που φταίει; Οι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η άνοδος της θερμοκρασίας του βορείου ημισφαιρίου σε θερμοκρασία «βρασμού» οφείλεται σε έναν συνδυασμό παραγόντων, με κάποιους να έχουν μεγαλύτερο και κάποιους μικρότερο μερίδιο ευθύνης. Μια νέα επιστημονική θεωρία, ωστόσο, έρχεται να προσθέσει έναν νέο «ύποπτο» στους παράγοντες που εξετάζονται: είναι ο… καθαρός αέρας, ή για την ακρίβεια ο καθαρότερος, από τότε που η παγκόσμια ναυτιλία άρχισε να εφαρμόζει σκληρά μέτρα για τη μείωση των εκπεμπόμενων ρύπων.
Η ανθρωπογενής επίδραση
Η δημοφιλέστερη άποψη στους επιστημονικούς κύκλους είναι ότι μια σειρά φαινομένων, με κύριο πρωταγωνιστή το Ελ Νίνιο, αποτελεί την επιπλέον ώθηση στην ανθρωπογενή επίδραση στην κλιματική αλλαγή και μπορεί, συνδυαστικά, να δώσει απαντήσεις σχετικά με τις πρόσφατες υψηλές θερμοκρασίες-ρεκόρ που καταγράφονται.
Με τα πρώτα στοιχεία από το ευρωπαϊκό παρατηρητήριο Copernicus να καταδεικνύουν ότι ο Ιούλιος που πέρασε ήταν ο θερμότερος που έχει καταγραφεί στην ανθρώπινη ιστορία -«ενδεχομένως ο θερμότερος εδώ και χιλιάδες χρόνια», σύμφωνα με κάποιους- μετά από έναν Ιούνιο-ρεκόρ, ο επικεφαλής κλιματολόγος της Αμερικανικής Υπηρεσίας Διαστήματος, ΓκάβινΣμιτ, λέει ότι τα ρεκόρ θερμοκρασιών βρίσκονται «υπό κατεδάφιση» από κύματα καύσωνα σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Κίνα. Ο ίδιος, ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι αυτά τα ρεκόρ δεν είναι δυνατόν να αποδοθούν μόνο στο φαινόμενο Ελ Νίνιο.
Ο κ. Σμιτ λέει ότι το 2024 θα είναι ακόμα πιο θερμό έτος «καθώς θα αρχίσει με το φαινόμενο Ελ Νίνιο, που ενισχύεται αυτή τη στιγμή και θα φθάσει στην κορύφωση στα τέλη αυτής της χρονιάς», προβλέποντας ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί «όσο συνεχίζουμε να εκπέμπουμε αέρια που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα». Ο δε διευθυντής του Copernicus, ΚάρλοΜπουοντέμπο, είναι ξεκάθαρος: «Αυτό που βλέπουμε είναι κάτι παραπάνω από το Ελ Νίνιο και την κλιματική αλλαγή».
Ενας άλλος επιστήμονας, ο επικεφαλής κλιματολόγος του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια, ΜάικλΜαν, εκτιμά ότι τα πρόσφατα ρεκόρ θερμοκρασιών οφείλονται κατά περίπου 5/6 στην ανθρώπινη καύση ορυκτών καυσίμων, ενώ περίπου το 1/6 οφείλεται σε ένα ισχυρό Ελ Νίνιο που έχει μόλις ανακύψει.
Αυτό που κάνει την επίδραση μεγαλύτερη, εξηγεί, είναι το γεγονός ότι ο πλανήτης βγαίνει από μια τριετή περίοδο Λα Νίνια (είναι το φαινόμενο με την ακριβώς αντίθετη επίδραση στις θερμοκρασίες από το Ελ Νίνιο), το οποίο κατέστειλε σε έναν βαθμό τις παγκόσμιες θερμοκρασίες και μπαίνει σε ένα ισχυρό Ελ Νίνιο, το οποίο τις αυξάνει.
Και η κλιματολόγος του Imperial College του Λονδίνου, ΦρέντιΟτο, θεωρεί ότι «η κλιματική αλλαγή και το Ελ Νίνιο μπορούν να τα εξηγήσουν όλα. Αυτό δεν σημαίνει ότι άλλοι παράγοντες δεν έπαιξαν ρόλο. Αλλά θα πρέπει οπωσδήποτε να περιμένουμε να το ξαναδούμε αυτό χωρίς την παρουσία των άλλων παραγόντων».
Η νέα θεωρία
Μια νέα θεωρία που εξετάζουν οι επιστήμονες ως «ύποπτο» για την αύξηση της θερμοκρασίας που καταγράφεται στη Γη σε επίπεδα-ρεκόρ είναι ο… καθαρότερος αέρας που απολαμβάνει η ανθρωπότητα μετά την εφαρμογή των νέων κανονισμών για τη ναυτιλία. Ας το δούμε από την αρχή:
Πριν από μια τριετία ο ΙΜΟ (Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας) επέβαλε σκληρότατους κανονισμούς στους πλοιοκτήτες για τα όρια των εκπομπών ρύπων και την περιεκτικότητα σε θείο. O κανονισμός «IMO 2020» προέβλεπε για τη χρήση καυσίμου με περιεκτικότητα σε θείο έως 0,5% ή κατανάλωση του παλαιού καυσίμου, με τη χρήση όμως scrubbers – σύστηματος καθαρισμού καυσαερίων. Οι εφοπλιστές αντέδρασαν έντονα τασσόμενοι ανοιχτά κατά της χρήσης των scrubbers και των αποθειωμένων καυσίμων, υποστηρίζοντας ότι οι επενδύσεις εκατομμυρίων που τους επιβλήθηκαν δεν θα προκαλούσαν μόνο κινδύνους για την παγκόσμια ναυτιλία (καθώς επιβαρύνει τη λειτουργία των κύριων μηχανών των πλοίων), αλλά και μεγαλύτερη ζημιά στο περιβάλλον.
Εν πρώτοις, επειδή με τη χρήση των scrubbers μειώνεται η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας με ρύπους και την ίδια ώρα αυξάνει η μόλυνση της θάλασσας αφού το προϊόν του φιλτραρίσματος του καυσίμου, ο υγροποιημένος ρύπος, ρίχνεται στο νερό από το scrubber.
Οι Ελληνες εφοπλιστές μάλιστα -με δεδομένο ότι ο ελληνικός εμπορικός στόλος είναι ο μεγαλύτερος του πλανήτη- είχαν πρωταγωνιστήσει στις αντιδράσεις, καταγγέλλοντας ότι ο νέος κανονισμός θα προκαλούσε μεγαλύτερη περιβαλλοντική ζημιά από αυτή που θα σταματούσε. Χαρακτηριστική ήταν η αντίδραση του ιδρυτή των Dynacom Tankers και Dynagas, ΓιώργουΠροκοπίου, ο οποίος είχε καταγγείλει ότι η εγκατάσταση των scrubbers αποτελούσε σπέκουλα και υποκρισία και είχε χρησιμοποιήσει βαριές εκφράσεις: «Οπως λέει και ο λαός, όταν κατουράς στη θάλασσα το βρίσκεις στο αλάτι. H πιο σωστή προσέγγιση είναι να μην προκαλούμε τη ρύπανση εξαρχής. Tο θέμα είναι να σώσουμε τον πλανήτη και όχι πόσα χρήματα θα βάλουμε στα ταμεία μας ή πόσο θα σπεκουλάρουμε την εγκατάσταση των scrubbers. Γιατί η υποκρισία έχει παρατραβήξει».
Αυτό που σίγουρα δεν περίμεναν οι εφοπλιστές όταν αντιδρούσαν στα νέα μέτρα ήταν ότι θα ερχόταν μια στιγμή που θα επιβεβαιώνονταν από κάποιους επιστήμονες των μεγαλύτερων αμερικανικών πανεπιστημίων και φορέων. Οπως από τον επιστήμονα παρατήρησης της ατμόσφαιρας της NASA και του Πανεπιστημίου του Μέριλαντ στη Βαλτιμόρη, Τιάνλε Γουάν. Ο Γουάν λέει ότι οι σκληροί κανόνες που τέθηκαν σε ισχύ πριν από μια τριετία για τη ναυτιλία, περιορίζοντας ως και κατά 80% την εκπομπή σωματιδίων που ρυπαίνουν την ατμόσφαιρα, «αποτέλεσε ένα σοκ για το σύστημα».
Κι αυτό γιατί, όπως εξηγεί, «η ρύπανση η οποία προκαλείτο από το θείο αλληλεπιδρούσε με τα χαμηλά σύννεφα, κάνοντάς τα πιο φωτεινά, φαινόμενο το οποίο δεν παρατηρείται πια σε μεγάλο βαθμό». Παρακολουθώντας την ατμόσφαιρα και κυρίως τις αλλαγές στα σύννεφα που σχετίζονται με τις ναυτιλιακές διαδρομές στον Βόρειο Ατλαντικό και τον Βόρειο Ειρηνικό το φετινό καλοκαίρι, ο επιστήμονας της NASA και η ομάδα του διαπίστωσαν ότι σε αυτά τα σημεία -από τα οποία περνούν τα πλοία- παρατηρείται αύξηση της θερμοκρασίας σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι στον υπόλοιπο πλανήτη. Αυτή η τάση, εξηγεί ο Γουάν, παρατηρείται σε μέρη που δεν μπορεί στην πραγματικότητα να εξηγηθεί αύξηση της θερμοκρασίας από το Ελ Νίνιο και συνδέεται περισσότερο με την απώλεια της ρύπανσης από θείο.
Τη ναυτιλία, ή καλύτερα τον καθαρότερο αέρα από σωματίδια του θείου που έχει προκύψει μετά τη διακοπή χρήσης «βρώμικων» καυσίμων που εκπέμπουν σωματίδια τα οποία αντανακλούν το ηλιακό φως σε μια διαδικασία που στην πραγματικότητα ψύχει το κλίμα καταδεικνύει ως «τον πιθανότερο κύριο ύποπτο» ο κλιματολόγος του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Φλόριντα Μάικλ Ντάιμοντ.
Τα ηφαίστεια και ο Ηλιος που… καίει
Ανάμεσα στους άλλους παράγοντες που προκάλεσαν την πρωτοφανή αύξηση της θερμοκρασίας που καταγράφηκε τον Ιούλιο περιλαμβάνεται και το ηφαίστειο Χούνγκα Τόνγκα-Χούνγκα Χαπάι, το οποίο εξερράγη πέρυσι στην Τόνγκα και αντί να ρίξει τη θερμοκρασία της Γης, όπως συνηθίζεται σε ηφαιστειακές εκρήξεις, έχει ακριβώς τα αντίθετα αποτελέσματα. Αυτό, εξηγούν οι επιστήμονες, οφείλεται στους χιλιάδες τόνους υδρατμών που απελευθέρωσε στην ατμόσφαιρα και λάβας στη θάλασσα που προκάλεσαν αύξηση της θερμοκρασίας των υδάτων και της ατμόσφαιρας και σχεδόν μηδενική εκπομπή θειωδών αερίων.
Αυτό συμβαίνει επειδή η έκρηξη ήταν υποθαλάσσια, καθώς το ηφαίστειο βρίσκεται σε βάθος χιλιάδων μέτρων στην Τόνγκα, γεγονός που εξηγεί το ότι δεν είδαμε εικόνες με λάβα και δεν καταγράφηκε έκλυση θειωδών αερίων.
Οταν εξερράγη το ηφαίστειο το μάγμα βγήκε υποθαλάσσια, προκαλώντας ένα ασυνήθιστο φαινόμενο: την εξάτμιση γιγαντιαίων ποσοτήτων από τα νερά του ωκεανού στην ατμόσφαιρα.
Επιστήμονες λένε ότι η λάβα που χύθηκε στη θάλασσα μπορεί να εξηγεί εν μέρει τη θέρμανση και την επιβράδυνση των ρευμάτων του ωκεανού που λειτουργούν κατά κάποιο τρόπο ως θερμοστάτης στη Γη και από την άλλη, ότι οι υδρατμοί, ένα ισχυρό αέριο του θερμοκηπίου, αύξησαν τη θερμοκρασία στην επιφάνεια της Γης κατά 0,035 βαθμούς Κελσίου, με τον τρόπο που το κάνουν τα αέρια του θερμοκηπίου, αλλά πιο απότομα.
Οι άμεσες επιπτώσεις της έκρηξης του ηφαιστείου εκτιμάται ότι μπορεί να διαρκέσουν για τουλάχιστον μια πενταετία, ενώ για διπλάσιο χρόνο διαρκούν οι επιπτώσεις ενός άλλου «υπόπτου» για την υπερθέρμανση, του λεγόμενου «ηλιακού μάξιμουμ». Πρόκειται για τον κύκλο αλλαγής παραγωγής ενέργειας και μεταβολής εκπεμπόμενης ακτινοβολίας του Ηλιου που αλλάζει ανά 11 χρόνια, οδηγώντας αναπόφευκτα σε σημείο (κυριολεκτικού) βρασμού τους ωκεανούς της Γης σε περίπου μισό δισεκατομμύριο χρόνια.
Οι επιστήμονες λένε ότι ο 11ετής κύκλος που διανύουμε έχει φτάσει στο «ηλιακό μάξιμουμ», δηλαδή στο σημείο της μέγιστης εκπομπής ακτινοβολίας, κάτι που προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας της Γης κατά περίπου 0,05 βαθμούς Κελσίου σε σχέση με τη μέση ηλιακή παραγωγή. Πάντως, οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι η θερμοκρασιακή επίδραση του «ηλιακού μάξιμουμ» ανέρχεται στο 1/3 αυτής ενός ισχυρού Ελ Νίνιο όπως αυτό που διανύουμε, όμως σίγουρα δεν είναι αμελητέο και έχει βάλει και αυτό το λιθαράκι του στην άνοδο της θερμοκρασίας της Γης.
protothema.gr
