Ολοκληρώθηκαν σήμερα Κυριακή 19 Ιουνίου οι εκδηλώσεις Μνήμης για την 72η επέτειο του Ολοκαυτώματος της Υπάτης από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στις 17 Ιουνίου 1944 που διοργάνωσαν ο Δήμος Λαμιέων, η Τοπική Κοινότητα Υπάτης και ο Εκπολιτιστικός Επιμορφωτικός Σύλλογος Υπαταίων «Οι Αινιάνες». Μετά τη Θεία Λειτουργία στον Ι.Ν. Αγίου Γεωργίου Υπάτης και την επιμνημόσυνη δέηση, που έγινε στο Ηρώο, ο Δήμαρχος Λαμιέων, Νίκος Σταυρογιάννης απεύθυνε χαιρετισμό στον οποίο σημείωσε:
«Με ιδιαίτερη συγκίνηση βρίσκομαι σήμερα στην Υπάτη για να συμμετάσχουμε 72 χρόνια μετά, στις εκδηλώσεις τιμής και μνήμης του Ολοκαυτώματος της Υπάτης του 1944. Της Μαρτυρικής πόλης του Δήμου μας που πλήρωσε, κατά τα χρόνια της Κατοχής, διπλό φόρο αίματος. Η πρώτη φορά ήταν το 1942, όταν στις αρχές του Δεκέμβρη η Διοίκηση των κατοχικών δυνάμεων αντέδρασε με αντίποινα για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου που πραγματοποίησαν λίγες ημέρες νωρίτερα, οι ομάδες της Ενωμένης Αντίστασης και οι άνδρες της συμμαχικής αποστολής.
Έτσι την 1η του Δεκέμβρη εκτελέστηκαν από τις δυνάμεις κατοχής στα ερείπια της γέφυρας δέκα Υπατείς και στις 6 του Δεκέμβρη άλλοι έξι στα Καστέλια. Ανάμεσα στους δέκα, που στήθηκαν κάτω από τη γέφυρα, ήταν και ο συνταγματάρχης Θανάσης Παπακυριαζής, ένας γενναίος αξιωματικός, ένας φλογερός πατριώτης που στάθηκε αλύγιστος στα βασανιστήρια που τον υπέβαλλαν στις φυλακές της Λαμίας εμψυχώνοντας ταυτόχρονα τους συγχωριανούς του που ήταν συγκρατούμενοι. Ένας Έλληνας που στάθηκε με ηρωισμό και περιφρόνηση μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα.
Πέντε ημέρες μετά, ακολούθησαν οι εκτελέσεις των άλλων έξι Υπατέων στα Καστέλια, έξω από τη Γραβιά.
Το καίριο, όμως, πλήγμα της φασιστικής και ναζιστικής κατοχής η Υπάτη το δέχτηκε ενάμιση χρόνο μετά, τη μέρα του μεγάλου χαλασμού, εκείνο το Σάββατο 17 Ιουνίου 1944. Η ημέρα που έμεινε ανεξίτηλα γραμμένη στη μνήμη όλων. Τις απογευματινές ώρες της προηγούμενης ημέρας, της 16ης Ιουνίου, η κεντρική γερμανική διοίκηση της Λαμίας κίνησε, με κάθε μυστικότητα, στρατιωτικά τμήματα στην περιοχή της Υπάτης. Κανείς δεν τους πήρε είδηση. Την νύχτα κατέλαβαν τις ανατολικές, βόρειες και δυτικές προσβάσεις που οδηγούν στην πόλη. Και λίγο αφού χάραξε άρχισε η επίθεση κατά της ανυπεράσπιστης Υπάτης.
Μέσα σε λίγες ώρες, η όμορφη και ιστορική Υπάτη μετατράπηκε σε μια κόλαση φωτιάς και αίματος. Από τις δέκα το πρωί οι Γερμανοί άρχισαν τις φρικαλεότητες τους. Ανατίναξαν εκκλησίες και σχολεία, έκαψαν γυναίκες μέσα στα σπίτια τους, γέμισαν με πτώματα τους δρόμους. Στις 12 το μεσημέρι συγκέντρωσαν τα γυναικόπαιδα στην κεντρική πλατεία. Οι πυροβολισμοί είχαν καταλαγιάσει. Οι φλόγες των σπιτιών έζωναν την πλατεία και η φρίκη παρέλυε το σώμα των τρομαγμένων παιδιών. Οι νεκροί ήταν σκορπισμένοι στους δρόμους και στα ερείπια. Τα οπλοπολυβόλα ήταν ακόμα στημένα απέναντι στους κατοίκους και ανέμεναν τις διαταγές για την ομαδική εκτέλεση. Πρέπει να είχε περάσει το μεσημέρι όταν δόθηκε η διαταγή να μεταφερθούν όλοι στο κοιμητήρι του Αγίου Ηρωδίωνα. Η αγωνία όλων έφτασε στο απροχώρητο όταν είδαν το Γερμανό Διοικητή να συνομιλεί με απεσταλμένους της Διοίκησης από τη Λαμία. Ευτυχώς, μετά από λίγο, ανακοινώθηκε πως όλοι ήταν ελεύθεροι και με τον τρόπο αυτό αποτράπηκε η ομαδική εκτέλεση.
28 νεκροί ήταν τα θύματα του εφιαλτικού απολογισμού που άφησαν πίσω τους τα SS μόνο στην Υπάτη. Από τα τετρακόσια σπίτια έμειναν όρθια μόνο τα εικοσιπέντε. Ιστορικά αρχοντικά ισοπεδώθηκαν, κάηκαν οι βυζαντινές εκκλησίες με τις πολύτιμες βιβλιοθήκες και τα πανάρχαια κειμήλιά τους.
Φίλες και φίλοι,
Ως Δήμαρχος Λαμιέων, ενός Δήμου που προέκυψε από τη συνένωση μεταξύ άλλων και της μαρτυρικής Υπάτης, θεωρώ υποχρέωση μου και φέτος, απ αυτή την πόλη που έχει γράψει τη δική της μεγάλη Ιστορία κι έχει αφήσει το χνάρι της σε όλες τις ιστορικές περιόδους να αναφερθώ, γι άλλη μια φορά, στο αδικαίωτο αίτημα που ενώνει ολόκληρο τον ελληνικό λαό:
- Ζητάμε την έμπρακτη δικαίωση της θυσίας των θυμάτων,
- διεκδικούμε τις γερμανικές οφειλές και τις αποζημιώσεις,
- διεκδικούμε να επιστραφεί νομίμως το κατοχικό δάνειο,
- διεκδικούμε τους αρχαιολογικούς θησαυρούς που κλάπηκαν.
Διεκδικήσεις και επιδιώξεις τις οποίες ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Προκόπης Παυλόπουλος, πριν λίγους μήνες από την αίθουσα του Δημοτικού μας Συμβουλίου, είχε χαρακτηρίσει «πλήρως νομικώς ενεργές και απολύτως δικαστικώς επιδιώξιμες. Και όπως επανέλαβε πρόσφατα από την Κάνδανο: «οι σχετικές απαιτήσεις αφενός δεν έχουν παραγραφεί. Και, αφετέρου, βρίσκουν στέρεο έρεισμα σε συγκεκριμένες διατάξεις του διεθνούς δικαίου, ιδίως δε σε διατάξεις της Δ΄ Σύμβασης της Χάγης του 1907.»
Δεν αντιδικούμε με κανέναν. Ούτε ζητούμε «εκδίκηση» για το έγκλημα πολέμου που αιματοκύλησε την Υπάτη αφού, πέραν του ότι καμιά τέτοια θυσία δεν αποτιμάται σε χρήμα, η εκδίκηση είναι αίσθημα άγνωστο στην Ιστορία και τον Πολιτισμό του Έθνους των Ελλήνων. Αλλά όπως μας ζητούν να τηρούμε τις υποχρεώσεις μας, όπως μας ζητούν να τηρούμε το διεθνές δίκαιο, και εμείς αντιτάσσουμε το ίδιο. Με θεσμικούς λοιπόν και πολιτικούς όρους θα επιδιώξουμε αυτό που μας ανήκει μέσα από τα αρμόδια δικαστικά fora. Αυτό είναι εθνικό μας χρέος. Απαίτηση για τους παλιούς αλλά και τις γενιές που έρχονται. Θα την επιδιώξουμε, όπως ταιριάζει στον Ευρωπαϊκό μας Πολιτισμό, με τους θεσμούς του Ευρωπαϊκού Δικαιϊκού Πολιτισμού, γιατί η δικαίωση των Ελλήνων και σ’ αυτόν τον τομέα, είναι μια δικαίωση της ίδιας της Ευρώπης. Οι απόγονοι των θυμάτων, η Δημοτική Αρχή αλλά και ο ελληνικός λαός στο σύνολό του, δεν πρόκειται να υποστείλει τη σημαία του αγώνα και της διεκδίκησης όλων των πολεμικών αποζημιώσεων και οφειλών, όλων όσων κλάπηκαν. Ας είναι αιώνια η μνήμη και η τιμή των μαρτύρων του ολοκαυτώματος και των νεκρών του Γοργοποτάμου.»
Ακολούθησε η κεντρική ομιλία της ημέρας από την κ. Χριστίνα Ι. Σταμούλη, Μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των γερμανικών οφειλών προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ) και η κατάθεση στεφάνων. Στην εκδήλωση παρέστησαν βουλευτές, εκπρόσωποι των στρατιωτικών και αστυνομικών αρχών, εκπρόσωποι κομμάτων και της αυτοδιοίκησης.
