Ισχυρό οχυρό αποκάλυψε η φετινή ανασκαφική περίοδος -το οποίο δεν θα μπορούσε να κατασκευαστεί χωρίς την ανάλογη κοινωνική οργάνωση- στη θέση «Νικολήδες» και θα υποδείξει κατά πόσον αυτό το οχυρό διαδέχτηκε χρονολογικά το Barsak, στην περιοχή Αγίου Σωζομένου, κοντά στην Λευκωσία.
Η ανασκαφή στον ‘Αγιο Σωζόμενο άρχισε το 2012 υπό τη διεύθυνση της Εφόρου Αρχαιοτήτων δρος Δέσποινας Πηλείδου.
Το οχυρό αποτελείτο από εσωτερικό τείχος πάχους 2 μέτρων, με ανάλογο παράλληλο εξωτερικό τείχος όπως και βαθύ όρυγμα ή τάφρο στην περίμετρο του εξωτερικού τείχους. Το οχυρό, διαστάσεων 230μx230μ θα πρέπει να ήταν και ορατό αλλά και θα επιτηρούσε ολόκληρη την περιοχή. Η κεραμική που ανευρέθη είναι περιορισμένη και πολύ φθαρμένη και περιλαμβάνει κυρίως μικρά αγγεία, σε αντίθεση με τη θέση «Τζίρπουλος», όπου τα αποθηκευτικά αγγεία αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα κεραμικής.
Επίσης, και πάλι σε αντίθεση με τον πιο πάνω χώρο, δεν έχει ανευρεθεί ακόσμητη κεραμική, ίσως μια ένδειξη για τη μικρή χρονική διάρκεια χρήσης του οχυρού. Φαίνεται ότι το οχυρό δεν είχε σχέση είτε με την παραγωγή ή αποθήκευση προϊόντων και χρησιμοποιήθηκε για μικρή σχετικά χρονική περίοδο επικαλύπτοντας μόνο μια φάση του οικισμού στη θέση «Τζίρπουλος».
Η επιφανειακή επισκόπηση της περιοχής είχε ως στόχο την ταύτιση των θέσεων της Ύστερης Εποχής του Χαλκού, που έχουν ήδη εντοπιστεί στο παρελθόν, για να αξιολογηθεί η ακριβής γεωγραφική τους θέση, η έκταση και κατάσταση διατήρησής τους , όπως και η χρονολογική τους διάρκεια και χρήση. Δεκατέσσερις θέσεις που έχουν αρχικά εντοπιστεί από το Cyprus Survey, επανεντοπίστηκαν και τεκμηριώθηκαν. Οι πέντε έχουν καταστραφεί από διάφορες αναπτύξεις, ενώ έχουν εντοπιστεί και δυο νέες θέσεις.
Μετά από τις αρχικές επισκοπήσεις, επιλέχθηκαν επτά χώροι για πιο λεπτομερή έρευνα και περισυλλογή επιπρόσθετου υλικού, με βάση τη σημασία και διατήρησή τους. Σ’αυτές περιλαμβάνονται οι θέσεις «Γλυκειά Βρύση», που ανεσκάφη από τον Einar Gjerstad το 1926 και «Αμπέλια», που ανευρέθηκε από τον Hector Catling το 1954. Οι δύο αυτοί χώροι είναι ιδιαίτερα σημαντικοί, μεγαλύτερης έκτασης απ’ότι πιστεύετο αρχικά (μέχρι 8 εκτάρια ) και αποτελούν μέρος ενός πυκνοκατοικημένου δικτύου γύρω από τον ποταμό Γιαλιά, με τρία ισχυρά οχυρά στα γύρω οροπέδια.
Οι ενδείξεις επιβεβαιώνουν ότι η περιοχή του Αγίου Σωζομένου ήταν ένα σημαντικό οικονομικό και πολιτικό κέντρο της Κύπρου στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Σύμφωνα με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου έγινε συστηματική επισκόπηση της περιοχής σε συνεργασία με την Eilis Monahan, διδακτορική φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο Cornell. Από το 2012- 2015, θέσεις που εντοπίστηκαν διαχρονικά μετά από διαδοχικές επισκοπήσεις, χαρτογραφήθηκαν με τη χρήση γεωγραφικών πληροφοριών.
Αυτές οι θέσεις έχουν ταυτοποιηθεί με επιφανειακή επισκόπηση και έχει περισυλλεχθεί επιπρόσθετο υλικό. Στόχος είναι η αποκόμιση μιας πληρέστερης εικόνας, μέσω της ανασκαφικής έρευνας και της μελέτης του υλικού των επισκοπήσεων, για την οίκηση της περιοχής, τον χαρακτήρα των οικισμών, τον ρόλο και τη σχέση μεταξύ των οικισμών. Αναμένεται ότι με αυτό τον τρόπο, θα βελτιωθεί η αντίληψή όσον αφορά στην εκμετάλλευση των πόρων και την κοινωνικο-οικονομική οργάνωση της ενδοχώρας του νησιού στο τέλος της Μέσης και αρχές της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.
