Τριάντα έξι ιστορικοί εμβληματικοί ναοί σε 11 χώρες από τη Σκωτία μέχρι τα βάθη της Κίνας και από την Κύπρο ως την Αγία Πετρούπολη, περιλαμβάνονται σε ένα Λεύκωμα που αποτελεί καρπό συνεργασίας της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευση Ορθοδοξίας και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
Ανάμεσα τους, οκτώ Ελληνικές εκκλησίες, η μία ομορφότερη από την άλλη, καταχωρίζονται στο λεύκωμα της ΔΣΕ ως οι πιο ιστορικές Αγίες Σοφίες εν Ελλάδι, και είναι της Ανδραβίδας, της Δράμας, της Θεσσαλονίκης, της Καρδαμύλης, της Κορώνης, της Μονεμβασιάς, του Μυστρά και της Υπάτης.
Σήμερα το πρωί, μετά την Αρχιερατική Θεία Λειτουργία για τη γιορτή της Μεσοπεντηκοστής στον πανέμορφο ιστορικό ναό της Αγίας Σοφίας παρουσιάστηκε στους κατοίκους της Υπάτης και στους μαθητές των σχολείων της περιοχής, το Λεύκωμα, που θα «ενώσει το παρελθόν με το μέλλον» όπως είπε ο Μητροπολίτης Φθιώτιδας κκ Συμεών, αναφερόμενος στην λιτή τελετή που πλημμύρισε με παιδιά, το γεμάτο αρχαία ερείπια αλλά και δέντρα και λουλούδια, προαύλιο της εκκλησιάς.
Κάτω από το βλέμμα της Οίτης και της Βυζαντινής καστροπολιτείας της Υπάτης, ο ναός της Αγίας Σοφίας, αποτελεί όχι μόνο ιστορικό τοπόσημο αλλά και αρχαιολογικό χώρο. Βρίσκεται στο ανατολικό ύψωμα στην είσοδο της πόλης και υπάγεται στην ενορία του Αγίου Νικολάου. Στις γραπτές πηγές αναφέρεται η διαχρονικότητα της θέσης του. Στα ερείπια αρχαίου ναού κτίστηκαν διαδοχικά παλαιοχριστιανική βασιλική, βυζαντινός ναός της αρχιεπισκοπικής μητρόπολης των Φράγκων και των Καταλανών, ενδεχομένως και οθωμανικό τέμενος και ορθόδοξος ναός. Ο σημερινός οικοδομήθηκε πιθανώς μετά το 1840 στη θέση παλαιότερου που καταστράφηκε κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης.
Ανακαινίστηκε μεταξύ του 1978 – 1995 μετά από κατάρρευση τμήματος του βορειοανατολικού τοίχου και το λιθόκτιστου περίβολου. Ο ναός είναι μονόκλιτος, ξυλόστεγος με την τοιχοποιϊα του να αποτελείται από αργούς ημιλαξευτούς λίθους ανάμεσα στους οποίους παρεμβάλλονται σειρές πλίνθων και αρχαίων δόμων.
Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της Αγίας Σοφίας της Υπάτης, κατασκευάστηκε περίπου το 1995 από τον ονομαστό Κυρίτση, Τρικαλινό τεχνίτη.
Οι τρεις δεσποτικές εικόνες και η Παναγία Προυσιώτισσα στον βόρειο τοίχο είναι ενυπόγραφα έργα π. Δημήτρη Καραγιάννη. Τον σεβαστό ιερέα της Υπάτης, που μαθήτευσε στον αγιογράφο Π. Βαμπούλη και στο Άγιον Όρος και που καταγράφει τοπικές παραδόσεις, δημοτικά τραγούδια, ήθη και έθιμα και έχει συμβάλει στην περισυλλογή και διάσωση αρχαιοτήτων. 
Η ανασκαφή που έγινε το 1980 στο νότιο αντικρινό οικόπεδο του Δημ. Σχίζα, αποκάλυψε σπάνιου τύπου τετράγωνο παλαιοχριστιανικό βαπτιστήριο με τετράλοβη κτιστή κολυμβρήθρα, που τοποθετείται στο α’ μισό του 5ου αιώνα.
Όπως καταλήγει στις πληροφορίες του Λευκώματος η κ. Αλεξία Υφαντή που επιμελήθηκε την παρουσίαση του ναού, η Αγία Σοφία της Υπάτης αποτελεί ιδιαίτερο τοπόσημο, το οποίο συνδιαλέγεται με την τοπική συλλογή μνήμη και συγκροτεί ένα βιωματικό αφήγημα για τον επισκέπτη…
Όσο και αν μας πληγώνει η σημερινή εικόνα της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη που πια δεν αποτελεί τον μεγαλοπρεπή Ορθόδοξο ναό που ήταν κάποτε, για πάντα θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα ορόσημα του Χριστιανισμού και της πίστης μας. Έτσι, το Λεύκωμα με τους τριανταεπτά εμβληματικούς ναούς που είναι αφιερωμένοι στην του Θεού Σοφία, αποτελεί κληροδότημα και ασφαλή παρακαταθήκη για τη διαφύλαξη των μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Είναι ιδιαίτερη τιμή για τον Δήμο Λαμιέων και την κοινότητα της Υπάτης, που μία από αυτές τις κληρονομιές φιλοξενείται στον τόπο μας. Δεν έκρυψαν την ικανοποίηση αλλά και την συγκίνηση τους στις δηλώσεις τους στο LamiaNow, ο Μητροπολίτης Φθιώτιδας κκ Συμεών, ο βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ και μέλος της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας Γιάννης Σαρακιώτης και ο Δήμαρχος Λαμιέων Θύμιος Καραϊσκος. 
Συγκίνηση όχι μόνο για την παρουσίαση της Αγίας Σοφίας της Υπάτης σε μια έκδοση που κυκλοφορεί πια στα πέρατα του κόσμου αλλά και για όλες αυτές τις εικόνες των νεαρών και των μικρών παιδιών που βρέθηκαν σήμερα στον Ιερό ναό, γνώρισαν καλύτερα τον τόπο τους και τα μνημεία του και θα διατηρήσουν ζωντανή την πίστη και την ιστορία μας!
Δείτε εικόνες
