Είμαστε στην ευχάριστη θέση να ζούμε σε μια περιοχή με μεγάλη αρχαιολογική σημασία. Δίπλα μας μάλιστα υπάρχει ένα χωριό που λίγοι γνωρίζουν την σημαντικότητα του ανά τους χρόνους. Ένα χωριό στο οποίο παλιότερα είχαμε σημαντικά ευρήματα και εκεί τοποθετούνται τα ορυχεία χαλκού του Αχιλλέα…
Πόσοι άραγε γνωρίζετε ότι το σημερινό Λιμογάρδι και παλιότερα Ναρθάκιον αποτέλεσε κοιτίδα του ελληνικού πολιτισμού;;;
Η οροσειρά της Όθρυος ήταν το γειτονικό µας όρος των αρχαίων πρωτο-Ελλήνων, Πελασγών και Μυρµηδόνων, µε το Ναρθάκιον, µια πολύ σηµαντική πόλη στην πλευρά της Φθιώτιδας. Από δύο επιγραφές που βρέθηκαν συνάγεται ότι το Ναρθάκιον βρισκόταν εκεί όπου είναι σήµερα το χωριό Λιµογάρδι. Αναφορές για το Ναρθάκιο κάνουν ο Ξενοφών, ο Στράβων και ο Πτολεµαίος.
To Nαρθάκιον…
Το Κυκλώπειο τείχος του κάστρου Λιμογαρδίου, που πρέπει να είναι η Ακρόπολη της Φθίας, έχει έκταση 46.000 τ.μ., ενώ η ακρόπολη των Μυκηνών 26.000 τ.μ., που αυτό και μόνο το γεγονός, αποδεικνύει ότι αποτελεί μνημείο ακροπόλεως μεγάλου αρχαίου βασιλείου.
Όπως αναφέρεται στο Αρ. Πρωτ. ΥΠ.ΠΟ./Γ.Υ./Κ.Ε./200/24/-4-2001 προς τη Βουλή των Ελλήνων, το κάστρο Λιμογαρδίου κατέχει επίκαιρη θέση στην απόληξη της Όθρυς, με πανοραμική θέα στην κοιλάδα του Σπερχειού και ότι σε πρόσφατες ανασκαφές που έγιναν έξω από το τείχος, έφεραν στο φως αξιόλογα ταφικά μνημεία. Στο εσωτερικό του τείχους υπάρχουν πολλά κυκλικά οικοδομικά λείψανα. Σε δύο που έχουν ανασκαφεί, στο ένα βρέθηκε μαρμάρινο λιοντάρι και χάλκινες αιχμές δόρατος κατά τις πληροφορίες μας, και το άλλο ήταν φούρνος επεξεργασίας χαλκού. Έχει δε επισημανθεί, μεγάλος λαξευτός τάφος, κατά πάσα πιθανότητα ασύλητος, ο οποίος θα πρέπει να είναι του Πηλέα ή του Αχιλλέα στο χώρο που εντοπίζεται.
Η κύρια επικράτεια του Αχιλλέα, σύμφωνα με τον Όμηρο (Ιλ. Β 681) είχε τις πόλεις: Πελασγικό Άργος, την Άλο, την Αλόπη, την Τραχίνα, την Φθία και την Ελλάδα. Κατά τον Αριστοτέλη όμως (Πολιτ. Γ 16.5) και το Στράβωνα (Θ.C. 432.7), η επικράτειά του ήταν ευρύτερη, με επικυριαρχία που διατηρούσε σε γειτονικές περιοχές, στις οποίες είχε παραχωρήσει εξουσίες σε τοπικούς αρχηγούς. Στο χάρτη της Φθιώτιδος, με κίτρινους κύκλους σημειώνονται οι έξι πόλεις του Αχιλλέα και με διακεκομμένες γραμμές η επικυριαρχία του.
Στην ακρόπολη του κάστρου Λιμογαρδίου, κατά πάσα βεβαιότητα βρισκόταν η “Φθία” σε υψόμετρο 860 μέτρων, στο στρατηγικότερο σημείο ελέγχου της κοιλάδας του Σπερχειού και από την ακρόπολη, που υπάρχουν απομεινάρια του ανακτόρου, φαίνονται όλες οι πόλεις της Επικράτειας του Αχιλλέα (Ιλ. Β 681), καθώς και οι περιοχές που παραχωρήθηκε η εξουσία σε τοπικούς αρχηγούς, πλην της Θαυμακίας.
Μετά την κατάληψη και την καταστροφή της Φθίας από τους Θεσσαλούς το 1100 π.Χ. (Θουκυδίδης Α 10), οι οποίοι έφθασαν μέχρι τη Βοιωτία, στην ίδια ακρόπολη κτίστηκε η πόλη Ναρθάκιον, την οποία αναφέρουν: ο Πτολεμαίος (ΙΙΙ 13-46), ο Ξενοφών (Αγησ. ΙΙ 2-7), ο Στράβωνας (Θ.C. 434.10) και ο Ι. Βουρτσέλας στο βιβλίο του “Φθιώτις” (σελ. 70-71).
Η σπουδαιότητα των δύο από τις έξι πόλεις της Επικράτειας του Αχιλλέα: η Φθία στο κάστρο Λιμογαρδίου και η Ελλάδα στο κάστρο Λαμίας, βεβαιώνεται από τον Όμηρο (Οδ. λ. 495-496), στην αναφορά που γίνεται σε συνομιλία του Αχιλλέα με τον Οδυσσέα, που τον ρωτάει αν τιμούν ακόμα οι Μυρμιδόνες τον πατέρα του – Πηλέα – στη Φθία και την Ελλάδα.
Το τοπογραφικό πρόβλημα που υπήρχε για την πόλη Ναρθάκιον καθώς και για τη Φθία “λύθηκε οριστικά”, όπως γράφει ο Γάλλος αρχαιολόγος B. Laticheff, της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής Αθηνών, στη μελέτη του για τις επιγραφές της πόλεως Ναρθάκιον, που βρέθηκαν το 1882 κοντά στο Λιμογάρδι (Δελτ. Ελληνικής Αλληλ. της Γαλ. Σχολής Αθηνών, VI 1882, σελ 356-387 και 580-586 Τ. Ο Γάλλος αρχαιολόγος B. Laticheff τονίζει ακόμη στη μελέτη του για τις επιγραφές που βρέθηκαν στο Λιμογάρδι, πως το Ναρθάκιον ήταν σπουδαία πόλη, διότι βρέθηκαν ονόματα 27 προξένων και πρεσβευτών που ήταν διαπιστευμένοι από Ελληνικές και Μικρασιατικές πόλεις, μεταξύ των οποίων και οι Δελφοί. Το ίδιο υποστηρίζει και ο Ι. Βουρτσέλας (Φθιώτις, σελ. 70-71).
Τη σπουδαιότητα του Ναρθακίου αποδίδουν, ο Γάλλος αρχαιολόγος και ο Ι. Βουρτσέλας(Φθιώτις σελ. 34) στα αρχαία μεταλλεία χαλκού που υπάρχουν στην περιοχή Λιμογαρδίου. Για πληρέστερη ενημέρωσή σας παραπέμπεστε στο βιβλίο του Ν. Καραγεώργου “Ελλάδα και Αχιλλέας”, όπου γίνεται συνοπτική αναδρομή στις κοσμοθεωρίες της δημιουργίας του Σύμπαντος, τις μυθολογίες, τις μεγάλες θρησκείες, την προϊστορία, την ιστορία και τους πολιτισμούς.
με πληροφορίες από narthakion.com
Τα μεταλλεία χαλκού του Αχιλλέα και το Λιμογάρδι…
Ο χαλκός είναι το πρώτο µέταλλο που χρησιµοποίησε ο άνθρωπος. Οι Έλληνες και οι Ρωµαίοι τον έπαιρναν από την Κύπρο, από την οποία πήρε και το όνοµά του (Cuprum). Από τα αρχαία χρόνια ο Αχιλλέας είχε διαπιστώσει ότι στην περιοχή μας υπάρχουν πλούσια κοιτάσματα χαλκού (ξεπερνούσαν το 3%) και είχε προβεί στην εκμετάλλευση τους.
Ιστορικά να σημειώσουμε πως το τσιφλίκι Λιμογάρδι από το τελευταίο κομμάτι της Τουρκοκρατίας ανήκε στον Τεφίκ µπέη, γιο του Χαλήλ µπέη, που ήταν βοεβόδας (διοικητής) στο Ζητούνι. Φεύγοντας οι Τούρκοι πούλησαν τα τσιφλίκια τους. Το τσιφλίκι Λιµογάρδι αγόρασαν ο Ζήσ. Τσέλιγκας και – πιθανά – ο ∆ήµος Λιούλιας.
Το 1836, έχουµε µια ακόµα µαρτυρία από τον Γερµανό περιηγητή Κάρολο Γουσταύο Φίντλερ, που πέρασε από τη Λαµία και µετά στη Στυλίδα. Εκεί ο Έλληνας ταγµατάρχης Τριανταφύλλου του έδωσε δείγµατα µεταλλεύµατος από καλά διατηρηµένα ιζήµατα χαλκού. Του είπε ότι αυτά βρέθηκαν στο βουνό βόρεια, σε τρεις ώρες δρόµο (σηµ. πιθανά εννοεί την Όθρυ). Στα δείγµατα αυτά υπήρχαν ψήγµατα χαλκού.
Το 1856, από χωρικούς του Λιµογαρδίου ανακαλύφθηκε τυχαία µια οπή, στην οποία εισήλθαν και βρέθηκαν σε υπόγειο χώρο, που είχε διάφορες διευθύνσεις. ∆εν τόλµησαν να προχωρήσουν πολύ, αλλά βρήκαν µέσα σκουριές από χαλκό και άλλα, ώστε να συµπεράνουν ότι ήταν µεταλλείο χαλκού. Το σχετικό δηµοσίευµα της εφηµερίδας πρότεινε στην κυβέρνηση να γίνει αρχαιολογική έρευνα από ειδήµονες σε όλο το µήκος της µεσηµβρινής πλευράς της Όθρυος.
Με Βασιλικό ∆ιάταγµα της 31ης Μαΐου 1868 παραχωρήθηκε στον Επαµεινώνδα ∆ηµολιούλια, γιο και εκ διαθήκης κληρονόµο του πατέρα του ∆ήµου Λούλια, ιδιοκτήτη του χωριού Λιµογάρδιου Λαµίας (σηµ. Ναρθάκι) το µεταλλείο χαλκού που προϋπήρχε στην περιοχή εκτάσεως 5.600 περίπου στρεµµάτων. Με το ίδιο Β.∆. και απόφαση της κυβερνήσεως, έγινε παραχώρηση του δικαιώµατος εκµετάλλευσης χαλκού στην περιφέρεια του χωριού Λιµογάρδι στην ίδια έκταση.
Ο κτηµατίας και δικηγόρος Επαµεινώνδας ∆ηµολιούλιας (1839-1902) άρχισε αµέσως τις µεταλλευτικές εργασίες. Έγιναν φρέατα και νέες µεταλλευτικές στοές, µέσα στις οποίες τοποθέτησε δίκτυα µεταθετών σιδηροτροχιών πλάτους 60cm (Decauville) για τις ανάγκες φόρτωσης και µεταφοράς των µεταλλευµάτων.
Οι τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα οδήγησαν πολλούς σε µεταλλευτικές δραστηριότητες, µε πρώτη κίνηση την εξασφάλιση της άδειας από την κυβέρνηση για κατοχύρωση του δικαιώµατος εκµετάλλευσης.
Πάντως, στις 21 ∆εκεµβρίου 1888 το µεταλλείο χαλκού στο Λιµογάρδι του Επαµ. ∆ηµολιούλια µεταβιβάστηκε (συµβόλαιο 12249/1888 του συµβολαιογράφου Λαυρίου Ν. Γεωργίου) στους Σπυρίδωνα ∆εσπόζιτο και Γουλιέλµο Κάρρ. Οι τελευταίοι ανακαίνισαν τις εγκαταστάσεις µε την ανέγερση νέων οικίσκων εργατών και αποθηκών και επέκτειναν το σιδηροδροµικό δίκτυο σε όλο το χώρο του µεταλλείου. 
Η οριστική µεταβίβαση του µεταλλείου από τον Επ. ∆ηµολούλια στους προαναφερθέντες πραγµατοποιήθηκε στις 7 Μαΐου 1891 (Συµβόλαιο 2842/1891 του συµβολαιογράφου Αθηνών Ηλία ∆. Τσοκά)11.
Το ίδιο έτος (24 Νοεµβρίου 1891) οι : Σπυρίδων ∆εσπόζιτος, Γουλιέλµος Κάρρ, Ιωάννης Κάρρ και Ιωάννης ∆ίξωνος ίδρυσαν την Ανώνυµη Μετοχική Εταιρεία «Μεταλλεία Χαλκού της Όθρυος» (έδρα Αθήνα) στην οποία µεταβίβασαν την έκταση, τις εγκαταστάσεις και τα σιδηροδροµικά δίκτυα του µεταλλείου (Καταστατικό αρ. 58461/1891 του συµβολαιογράφου Αθηνών Ηλία Γλυκοφρύδη)12. Το µετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας ορίστηκε στις 1.500.000 δρχ. διαιρηµένο σε 7.500 µετοχές αξίας 200 δρχ. εκάστης.
Η γραφή τούτη δεν θα είχε ξεκινήσει και γίνει ποτέ, αν δυο ερευνητές τυχαία δεν επισκέπτονταν την περιοχή αυτή. Συγκεκριµένα το ∆εκέµβριο του 2015, οι Κωνστ. Στασινός και Αλεξ. Τσεκούρας επισκέφθηκαν το Λιµογάρδι.
Κατά µήκος του ρέµατος µεταξύ των θέσεων Παλιοφτελιά και Περδικόραχη παρατήρησαν και σηµείωσαν 8 στοές. Οι στοές είναι κοντά στο ρέµα και από τις δυο όχθες του. Σ’ ένα τµήµα του ρέµατος παρατηρήθηκε αρχαίο τοιχίο µε ογκόλιθους, το οποίο πρέπει να συνδέεται µε την εξορυκτική δραστηριότητα των ανθρώπων εκείνης της εποχής. Το τοιχίο είναι πιθανό να σχηµάτιζε αυλάκι για το πλύσιµο των ορυκτών (πιθανή εκτίµηση). Συνολικά επισκέφθηκαν 5 στοές. Όλες οι στοές έχουν µια άριστη λάξευση των τοιχωµάτων.
με πληροφορίες από
ΛΑΜΙΑΚΟ ΤΥΠΟ-Κωνσταντίνο Αθαν. Μπαλωµένου Φυσικό
Βιβλιογραφία – Αναφορές
Ιστοσελίδες – Μαρτυρίες
• Β.∆. (31 Μαΐου 1868), ΦΕΚ 28/Α/18-6-1868.
• Β.∆. (19 Οκτωβρίου 1891), (ΦΕΚ 293/Α/21-10-1891).
• ΦΕΚ 27/Α/28-1-1892
• Ιωάν. Βορτσέλα : “ΦΘΙΩΤΙΣ”, εκδ, ΚΑΣΤΑΛΙΑ, 1973, Αθή-
ναι
• εφ. ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, φ. 2, 28-4-1856, Λαµία.
• Πέτρου Τζεφέρη, “Η αρχαία µεταλλουργία χαλκού στη Σέρι-
φο!”, ιστοσελίδα http://www.oryktosploutos.net/
• Ιστοσελίδα Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
(http://www.namuseum.gr)
• Κων. Α. Μανωλκίδης : “Ανόργανος Χηµεία”, 1959, Αθήναι
• Γιώργου ∆ηµητρίου : “Πόλεις, κωµοπόλεις, χωριά και οικι-
σµοί στη Φθιώτιδα (13ος-20ός αι.)”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2006, σ. 46, Λαµία.
• Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωµένου : “Κατασκευή και λειτουρ-
γία της σιδηροδροµικής γέφυρας Γοργοποτάµου”, εφ. ΛΑ-
ΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 19991 και 19992, σελ. 6, στις 24 &
25/11/2011, Λαµία.
• Μαρτυρία και φωτογραφικό υλικό από Κωνσταντίνο Στασι-
νό, βιολόγο.
• Βικιπαίδεια