«Καλή Παναγιά»! Μια φράση που λέγεται ως ευχή για τον Δεκαπενταύγουστο και έχει προκαλέσει πολλές συζητήσεις σχετικά με το αν είναι σωστή, αν συνάδει με τον Χριστιανισμό ή απλώς αν είναι σωστή η λάθος.
Ο Δεκαπενταύγουστος είναι αύριο Τρίτη, η γιορτή της Κοίμησης της Θεοτόκου, γνωστός και ως «το Πάσχα του καλοκαιριού». Αποτελεί την κορύφωση του καλοκαιριού και οι εορτασμοί είναι λαμπροί σε όλη την Ελλάδα, με την Τήνο – ίσως – να έχει τις κορυφαίες εκδηλώσεις στην εκκλησιά της Παναγιάς.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ακούγεται η φράση «Καλή Παναγιά», με πολύ κόσμο να σχολιάζει αν είναι σωστή ή όχι.
Κάτι που γνωρίζουμε και από το σχολείο είναι ότι οι φράσεις που επικρατούν στην αργκό ή στη ντοπιολαλιά δεν είναι απαραίτητο να είναι σωστές γραμματικά. Μπορεί να περιέχουν λάθη και πλεονασμούς, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη φράση «καλή επιτυχία».
Η Παναγιά της Τήνου
Η Ομότιμη Καθηγήτρια Γλωσσολογίας στο Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, Πηνελόπη Καμπάκη, εξηγεί σε ανάρτησή της στο Facebook τι ισχύει με τη φράση «Καλή Παναγιά»:
«Καταρχήν δεν υπάρχει πλεονασμός στις ευχές που έχουν το καλό/καλή/καλά στην αρχή τους και που, εκ πρώτης όψεως, μοιάζουν ταυτολογικές ή υπερβολικές. Αλλά και πλεονασμό να το θεωρήσουμε, πού το κακό; Ο πλεονασμός είναι πολύ συνήθης στην γλώσσα αρχαιόθεν.
Η Παναγιά Σουμελά
Αίφνης πλεονασμός υπάρχει και στην λέξη λυκόφως αφού η λέξη δεν προέρχεται από τον λύκο, όπως μάς δίνεται η εντύπωση, αλλά από κάποια λέξη λύκη που σήμαινε “πρωινό φως”, ομόρριζη με το το λατινικό lux = φως!
Για να επανέλθω στο θέμα, στην ευχή μας έχουμε δύο συνθετικά που σημαίνουν… φως! Είτε, λοπόν, λέμε «καλή επιτυχία», είτε «καλή λευτεριά», δεν εννοούμε πως θα μπορούσε κάποια επιτυχία να ήταν κακή, δηλαδή… αποτυχημένη, ή ότι μια γέννα θα μπορούσε, πόσο δε μάλλον ότι θα θέλαμε, να μην ήταν ανακουφιστική. Το «καλός», στις περιπτώσεις αυτές, σημαίνει «με το καλό να έρθει», «με το καλό να φτάσει» [η επιτυχία, η ημέρα της γέννας κ.ο.κ.]», «μακάρι να πάνε όλα κατ’ ευχήν», «γεροί να ’μαστε», «άμποτε».
Θα το καταλάβει ακόμη πιο εύκολα κάποιος με το εξής παράδειγμα: «Καλή πατρίδα, σύντροφε», ήτοι: «Με το καλό να επιστρέψεις [ή να επιστρέψουμε] στην πατρίδα μας [στην Ελλάδα], σύντροφε». Τα ίδια και με το (ακόμη πολύ παλιό: ο Παπαδιαμάντης το αντιγράφει κοντά ενάμιση αιώνα πίσω) «Καλό Παράδεισο», κουβέντα όμως που είναι στ’ αλήθεια παμπάλαια: ο θάνατος νοείται σαν η αρχή ενός ταξιδιού προς τον άλλο κόσμο, και οι ζωντανοί εύχονταν πάντα να ήταν εύδρομο το ταξίδι αυτό, και ο προορισμός του ο καλύτερος δυνατός: ο Παράδεισος.
Κατ’ αυτά, και το «Καλή Παναγιά» δεν έχει να κάνει με το καλός-κακός, ή με την καλή ή την… κακιά Παναγία. Δεν σημαίνει καν την ίδια την Παρθένο Μαρία — αλλά τη γιορτή της, την εορτή της Κοιμήσεως: «της Παναγιάς». Σημαίνει απλούστατα, «Με το καλό να φτάσει η μέρα του Δεκαπενταύγουστου, η γιορτή της Παναγίας, το πανηγύρι, το κατακαλόκαιρο».
Είναι μια απλή, κατανοητότατη, επίσης πολύ παλιά ευχή, που, πιθανόν, δεν την έλεγαν στο δικό μας τόπο αλλά σε κάμποσους άλλους κυρίως νησιωτικούς τόπους!
Μη διστάζετε λοιπόν να την πείτε, αν σας βγαίνει!».
