Οι αλλαγές αναμένονται ριζικές και καθολικές, καθώς προβλέπονται ανατροπές τόσο ως προς τη δομή του νέου συστήματος, αφού η μεταρρύθμιση προβλέπει τη συγχώνευση των ταμείων κύριας ασφάλισης και πρόνοιας σε έναν φορέα-μαμούθ, με ταυτόχρονη ενοποίηση περιουσιών και ενιαίο τρόπο υπολογισμού εισφορών και παροχών σε βάθος τουλάχιστον δύο ετών.
Οι νέες κύριες συντάξεις θα υπολογίζονται ενιαία για όλους, θα αποτελούνται από το άθροισμα της εθνικής και ανταποδοτικής σύνταξης, με ποσοστά αναπλήρωσης χαμηλά, βάσει συντελεστών -υψηλότερων για τους χαμηλόμισθους και χαμηλότερων για τους υψηλόμισθους-, με αποτέλεσμα ο κάθε ασφαλισμένος να έχει τελικά το δικό του «προσωπικό ποσοστό αναπλήρωσης», που θα καθορίζεται από το ετήσιο εισόδημα του ασφαλισμένου καθ’ όλη τη διάρκεια του ασφαλιστικού του βίου (έτη ασφάλισης).
Νέος τύπος υπολογισμού θα ισχύσει για το εφάπαξ, ενώ για τις επικουρικές θα υπάρξει ένας κανόνας βιωσιμότητας που θα οδηγήσει σε μειώσεις. Μειώσεις θα έρθουν και για τα μερίσματα των δημοσίων υπαλλήλων.
Η «θυσία» των νέων συνταξιούχων προωθείται προκειμένου να σωθούν οι παλαιοί, ήδη συνταξιούχοι, καθώς η κυβέρνηση διαμηνύει σε όλους τους τόνους ότι αποτελεί εθνική κόκκινη γραμμή η διατήρηση των κύριων συντάξεων στο σημερινό τους ύψος.
Βέβαια, με στόχο την απεμπλοκή της από την υποχρέωση να εφαρμόσει την απόφαση του ΣτΕ, που έκρινε τις περικοπές συντάξεων οι οποίες επιβλήθηκαν από το 2012 έως το 2014 αντισυνταγματικές, η κυβέρνηση θα προχωρήσει εντός του 2016 σε επανυπολογισμό των συντάξεων, με βάση τους νέους κανόνες που θα ισχύσουν για τους σημερινούς ασφαλισμένους.
Μάλιστα, στο σχέδιο νόμου προβλέπεται ότι εάν προκύψουν αλλαγές από το σημερινό καταβαλλόμενο ποσό, αυτές θα διατηρούνται ως προσωπική διαφορά, ώστε όταν οι συντάξεις «ξεπαγώσουν» (διατηρούνται χωρίς αυξήσεις έως το 2021 βάσει μνημονιακής δέσμευσης), να χρησιμοποιηθεί ανάλογα. Για παράδειγμα, αν μια σύνταξη 1.100 ευρώ με τον επανυπολογισμό πέσει στα 1.000 ευρώ, τα 100 ευρώ είναι η προσωπική διαφορά που θα διατηρηθεί υπέρ του συνταξιούχου μέχρι να συμψηφιστούν, όταν θα ξεκινήσουν να δίνονται εκ νέου αυξήσεις στις συντάξεις.
Σήμερα τα πρώτα αποκαλυπτήρια
Το τελικό σχέδιο του υπουργείου Εργασίας αναμένεται να αποσταλεί σήμερα στους εκπροσώπους των θεσμών, χωρίς ακόμη να έχει οριστικοποιηθεί το ραντεβού του κουαρτέτου με τον υπουργό Εργασίας Γ. Κατρούγκαλο στην Αθήνα. Δεν αποκλείεται αυτό να πραγματοποιηθεί αργότερα από τις 8 Ιανουαρίου, καθώς κυβερνητικά στελέχη μεταξύ των οποίων και ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας σχεδιάζουν διεθνή εκστρατεία ενημέρωσης για το θέμα.
Ο κ. Κατρούγκαλος πάντως έχει προγραμματίσει για σήμερα συναντήσεις με τους πολιτικούς αρχηγούς και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, προκειμένου να τους παρουσιάσει το σχέδιο νόμου για το ασφαλιστικό, ενώ αναμένεται να τους ζητήσει και τις προτάσεις τους επ’ αυτού. Αναλυτικά, ο υπουργός Εργασίας θα συναντήσει κατά σειρά τον Γιάννη Πλακιωτάκη (11 π.μ.), τον Βασίλη Λεβέντη (12 μ.), τους κυρίους Μπαργιώτα και Αμυρά εκ μέρους του Ποταμιού, καθώς ο κ. Θεοδωράκης λείπει εκτός Αθήνας (12.30 π.μ.), τον Δημήτρη Κουτσούμπα (1 το μεσημέρι) και τη Φώφη Γεννηματά (2 το μεσημέρι).
Το απόγευμα ο Γ. Κατρούγκαλος θα συναντηθεί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο και αμέσως μετά θα στείλει το νομοσχέδιο στους εκπροσώπους των θεσμών, προκειμένου να ξεκινήσει η διαπραγμάτευση. Στόχος της κυβέρνησης είναι το νομοσχέδιο να κατατεθεί στη Βουλή έως το τέλος Ιανουαρίου.
Οι άξονες της μεταρρύθμισης
Η τελική κυβερνητική πρόταση είναι έτοιμη και σύμφωνα με πληροφορίες, περιλαμβάνει αλλαγές σε ορίζοντα τετραετίας. Το θέμα των κύριων συντάξεων παραμένει «κόκκινη γραμμή» για την κυβέρνηση, παρότι ο υπουργός Εργασίας Γ. Κατρούγκαλος σε συνέντευξή του στο Έθνος της Κυριακής παραδέχεται ότι οι θεσμοί έχουν εμμονή με τις περικοπές.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ακόμη και στο θέμα των επικουρικών συντάξεων, η κυβέρνηση θα επιμείνει στο να μην υπάρξουν μειώσεις και το έλλειμμα να καλυφθεί από την αύξηση των εισφορών κατά μία μονάδα για τους εργοδότες και μισή μονάδα για τους εργαζόμενους.
Σε περίπτωση που δεν γίνει αποδεκτή η πρόταση στο σύνολό της, παραμένει ο στόχος για διάσωση των επικουρικών συντάξεων κάτω των 170 ευρώ.
Αναλυτικά οι βασικοί άξονες της μεταρρύθμισης είναι:
• Νέος τρόπος υπολογισμού για την κύρια σύνταξη με βάση το μέσο εισόδημα για το σύνολο του ασφαλιστικού βίου και έναν συντελεστή μεταξύ 0,65% ή 0,80% και 1,5% με 1,8%. Όσο χαμηλότερο θα είναι το εισόδημα, τόσο υψηλότερος θα είναι ο συντελεστής. Το τελικό ποσοστό αναπλήρωσης θα διαμορφώνεται με την προσθήκη της Εθνικής Σύνταξης.
Η Εθνική σύνταξη βάσει της πρόβλεψης στο σχέδιο νόμου θα δίνεται χωρίς εισοδηματικά κριτήρια για όσους έχουν τουλάχιστον 15 έτη ασφάλισης. Είναι πολύ πιθανό, στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης, η κυβέρνηση να αποδεχθεί ότι η Εθνική σύνταξη θα δίνεται με τη συμπλήρωση 20 ετών ασφάλισης, ενώ για όσους έχουν συμπληρώσει μεταξύ 15 και 19 χρόνια, να δίνεται αναλογικό ποσοστό, για παράδειγμα, 15/20 της Εθνικής σύνταξης. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται επίσης ότι το ύψος της Εθνικής Σύνταξης θα αναπροσαρμόζεται κατ’ έτος με υπουργική απόφαση, με βάση τον ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ.
• Οι ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις θα επανυπολογισθούν εντός του 2016, λαμβάνοντας υπόψη το νέο τρόπο υπολογισμού των συντάξεων. Με αυτόν τον τρόπο, η κυβέρνηση θα επιδιώξει να ξεπεράσει τον σκόπελο της απόφασης του ΣτΕ, εισάγοντας μάλιστα και την «προσωπική διαφορά» για να μη μειωθούν οι ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις. Το ποσοστό αυτό θα καλύπτει τη διαφορά μεταξύ της σύνταξης όπως θα υπολογιστεί εκ νέου και αυτής που εισπράττει σήμερα ο συνταξιούχος.
• Επιβολή ενός αυστηρότερου πλαφόν για πολύ υψηλά ποσά συντάξεων. Με τον τρόπο αυτό, θα επιβληθούν κάποιες συμβολικές μειώσεις στις συντάξεις, κύριες και επικουρικές, όσων λαμβάνουν ποσά άνω των 2.500 ευρώ. Σημειώνεται πως κάποιες λίγες χιλιάδες συνταξιούχων εξακολουθούν να λαμβάνουν συντάξεις άνω των 2.500 ευρώ τον μήνα. Σύμφωνα με πληροφορίες, το σχέδιο νόμου προβλέπει νέο πλαφόν για την κύρια σύνταξη στα 2.300 ευρώ, ενώ ανώτατο όριο 3.000 ευρώ προβλέπεται για το άθροισμα των συντάξεων που εισπράττει ο δικαιούχος από πολλαπλές πηγές (κύρια, επικουρική, μέρισμα κ.λπ.).
• Αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών κατά μιάμιση ποσοστιαία μονάδα. Μία μονάδα για τους εργοδότες και 0,5 για τους εργαζόμενους, ώστε να μη χρειαστεί μείωση συντάξεων. Σε περίπτωση που στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης, η κυβέρνηση αναγκαστεί να αποσύρει κατά ένα μέρος την πρότασή της, δεν αποκλείεται να μειωθεί κατά το ήμισυ η αύξηση για τους εργοδότες και σε αυτή την περίπτωση θα απαιτηθούν μειώσεις στις επικουρικές. Στο υπουργείο Εργασίας έχουν επεξεργαστεί διάφορα σενάρια μειώσεων, με πιθανότερο αυτό που προβλέπει «μαχαίρι» στα ποσά άνω των 170 ευρώ.
• Μείωση στους δικαιούχους του ΕΚΑΣ, με απώτερο στόχο, το 2019, το ΕΚΑΣ να έχει καταργηθεί. Η κυβέρνηση επιδιώκει να συμπληρώσει το εισόδημα των σημερινών δικαιούχων του επιδόματος με κάποιας μορφής ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα.
• Σαρωτικές είναι οι αλλαγές στο θέμα των εισφορών στους ελεύθερους επαγγελματίες, τους αυτοαπασχολούμενους και τους αγρότες. Οι αλλαγές για την πλειοψηφία των ασφαλισμένων σε ΟΑΕΕ και ΕΤΑΑ αναμένεται να εφαρμοστούν εντός του 2017 καθώς δεν είναι ακόμη έτοιμο το σχέδιο για πληρωμές εισφορών με βάση το συνολικό, πραγματικό φορολογητέο εισόδημα. Στην πλήρη εφαρμογή του, το σχέδιο προβλέπει μια ενιαία ασφαλιστική κατηγορία εισόδου, προκειμένου να πληρώνουν όσοι έχουν χαμηλά εισοδήματα.
Στον ιδιωτικό τομέα, το μοντέλο που θα ακολουθηθεί είναι «μοντέλο» ΙΚΑ και σύμφωνα με πληροφορίες, θα προβλέπεται περίοδος μετάβασης στο ενιαίο μοντέλο, έως το τέλος του 2018, για όλους τους μισθωτούς και για όσους υπάρχουν παρεκκλίσεις. Η περίοδος αυτή αφορά κυρίως σε ασφαλισμένους σε δημόσιο, ΔΕΚΟ και Τράπεζες. Μεγάλες είναι οι αλλαγές που έρχονται στο θέμα των εισφορών για τους αγρότες καθώς από φέτος και έως το 2018 οι εισφορές από 7% θα αυξηθούν στο 20%.
• Συγχωνεύσεις Ταμείων. Το σχέδιο νόμου προβλέπει τη δημιουργία ενός Εθνικού Φορέα Ασφάλισης για όλους, με συγχώνευση όλων των Ταμείων κύριας σύνταξης και πρόνοιας (εφάπαξ) και στόχο εντός των επόμενων ετών να εφαρμόζονται ενιαίοι κανόνες υπολογισμού των εισφορών και της παροχής σύνταξης. Βάσει του σχεδιασμού, το 2016 θα είναι έτος μεταβατικό, καθώς οι εντασσόμενοι φορείς θα λειτουργούν ως ξεχωριστές διευθύνσεις, ενώ ΟΓΑ και ΝΑΤ παραμένουν αυτοτελή νομικά πρόσωπα χωρίς ασφαλιστικές υπηρεσίες, μόνο για τις προνοιακές παροχές.
• Στο νέο σύστημα, σημαντικό βάρος θα πέσει στη δημιουργία ενός φορέα για την καλύτερη αξιοποίηση της περιουσίας των ταμείων, με την ίδρυση ειδικών εταιρειών διαχείρισης κινητής και ακίνητης περιουσίας, την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής και την αξιοποίηση νέων πόρων. Στόχος είναι να υπάρχει αξιοποίηση τμήματος των εσόδων από τις αποκρατικοποιήσεις (Ταμείο Αξιοποίησης Δημόσιας Περιουσίας), ενώ δεν αποκλείεται να κατατεθεί στη διαπραγμάτευση και η πρόταση για επιβολή ειδικού φόρου επί των τραπεζικών συναλλαγών.
