Μας δίνεται η ευκαιρία, με την πρόσφατη εγκύκλιο1 της Γενικής Γραμματείας Χωρικού Σχεδιασμού & Αστικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΝ με θέμα «Εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις», να μοιραστούμε ορισμένες σκέψεις γύρω από τα ΑΕΚΚ.
Η εγκύκλιος απαλλάσσει τις πολεοδομίες από την υποχρέωση εφαρμογής της ΚΥΑ2 του 2010 για τη διαχείριση των ΑΕΚΚ μέσω των οικοδομικών αδειών, γιατί ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός του 2011 δεν έκανε καμία τέτοια πρόβλεψη, αν και η ΚΥΑ προηγούνταν του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού(ΝΟΚ).
Θα μου πείτε, γίνονται αυτά στο ίδιο υπουργείο; Κι αν η Γενική Διεύθυνση Πολεοδομίας του ΥΠΕΝ νομίζει ότι είναι κράτος εν κράτει; Σιγά μην συσκέπτεται με τις υπόλοιπες υπηρεσίες του ΥΠΕΝ, που ασχολούνται με τόσα «ανούσια» περιβαλλοντικά θέματα και, ακόμα χειρότερα, με τα σκουπίδια, όταν θέλει να εκδώσει το ΝΟΚ ή τις εγκυκλίους της. Δεν συζητάμε για τον ΕΟΑΝ, ούτε καν θα τον έχουν ακούσει.
Το θέμα είναι γιατί συνεχίζεται αυτή η «παλαιάς κοπής» νοοτροπία με τα στεγανά, όπως δείχνει η πρόσφατη εγκύκλιος για την οποία δεν ρωτήθηκαν οι υπηρεσίες του ΥΠΕΝ που ασχολούνται με τα απόβλητα. Θεωρώ ότι αποκλειστικά υπεύθυνη είναι η αρμόδια Γενική Γραμματέας. Άραγε, ποιους έχει ως Γενικούς Διευθυντές και Διευθυντές στη Γενική Διεύθυνση Πολεοδομίας; Να είναι εκείνη η φουρνιά των πολεοδόμων, που όταν λένε «περιβάλλον» εννοούν μόνο το δομημένο περιβάλλον και θεωρούν εαυτούς αυθεντίες, ώστε τα υπόλοιπα που γίνονται στο ίδιο υπουργείο δεν τους απασχολούν; Αυτά, για να μπαίνουμε λίγο στο πνεύμα τους και στο πόσο αρτηριοσκληρωτικές υπηρεσίες είναι οι πολεοδομικές.
Τελικά όμως αν και τα πράγματα φαντάζουν απογοητευτικά για το θέμα των ΑΕΚΚ, διαβάζοντας παρακάτω την επίμαχη εγκύκλιο φαίνεται ότι οι πολεοδόμοι αρχίζουν επιτέλους να ξυπνάνε από την αυτάρεσκη εξάχρονη νάρκη τους. Ενημερώνουν τις πολεοδομίες ότι σε συνεργασία με τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΥΠΕΝ θα δοθεί λύση στο αδιέξοδο που δημιουργήθηκε με το ΝΟΚ και την ΚΥΑ. Βέβαια περιμένουμε ότι δεν θα είναι αυτή η μόνη παράλειψη του ΝΟΚ, αλλά μέχρι να καταργηθεί θα τον εναρμονίσουμε. Το θετικό όμως είναι ότι μπορεί να γίνει ένα σημαντικό βήμα μετά από έξι χρόνια, που η ΚΥΑ για τα ΑΕΚΚ είναι στο ψυγείο και να γίνει υποχρεωτική η διαχείριση των ΑΕΚΚ από οικοδομικές εργασίες.. Γιατί, αν δεν το λέει ο ΝΟΚ, δεν μπορείς να υποχρεώσεις τον πολίτη να το κάνει. Θα πάει την πολεοδομία στο δικαστήριο, γιατί του επιβάλλει όρους στην άδεια που δεν περιλαμβάνονται στο ΝΟΚ.
Θα περίμενε όμως κανείς από την πρώτη στιγμή της νέας κυβέρνησης οι κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΕΝ και οι σύμβουλοι του αναπληρωτή υπουργού να έχουν αναλάβει άμεσα δράση και να έχουν εξετάσει γιατί οι πολεοδομίες στις άδειες δεν εφαρμόζουν την ΚΥΑ για τα ΑΕΚΚ και να έχουν ήδη προτείνει λύση. Δεν ήταν ενημερωμένοι; Δεν είναι ενημερωμένοι ούτε για το ότι ακόμα και τώρα δεν εφαρμόζεται η ΚΥΑ στα δημόσια έργα;; Δεν γνωρίζουν ότι οι προϋπολογισμοί των δημόσιων έργων δεν περιλαμβάνουν άρθρο για διαχείριση ΑΕΚΚ μέσω συστήματος, ακόμη και των μεγάλων έργων που εντάσσονται στο ΕΣΠΑ γιατί ΔΕΝ ΑΠΑΙΤΕΙΤΑΙ;
Γνωρίζουν, για παράδειγμα, ότι το κοντινότερο σύστημα στη Φθιώτιδα είναι στη Βοιωτία, ενώ η ΚΥΑ έβαζε ως προθεσμία εφαρμογής την 1-1-2014, μετά την οποία όλη η χώρα έπρεπε να εξυπηρετείται από συστήματα διαχείρισης ΑΕΚΚ; Μέχρι τότε η εφαρμογή της ΚΥΑ δεν ήταν υποχρεωτική εάν δεν υπήρχε σύστημα στην περιοχή. Τι γίνεται όμως δυόμιση χρόνια μετά; Αρνούμαστε να πιστέψουμε τους ψιθύρους στους διαδρόμους του ΥΠΕΝ περί σιωπηρής παράτασης. Πιστεύουμε όμως ότι τα στελέχη του ΥΠΕΝ δεν αντιλαμβάνονται πλήρως την τραγική κατάσταση που επικρατεί στην επαρχία τώρα που έκλεισαν οι ΧΑΔΑ, που ήταν η «λύση» για τα ΑΕΚΚ. Δε λήφθηκε καμία πρόνοια και φάνηκε η απόλυτη γύμνια της διαχείρισης. Έξι χρόνια χαμένα από την έκδοση της ΚΥΑ, μην τυχόν και φρενάρουμε τα έργα του ΕΣΠΑ και ξαναβλέπουμε το ίδιο έργο με τα ρέματα και οι πλαγιές να γεμίζουν γρήγορα με μπάζα.
Καταλήγουμε ότι έτσι κι αλλιώς κράτος δεν υπάρχει∙ άλλωστε γι’ αυτό χρεοκόπησε. Το αν θα γίνει κράτος, είναι το ζητούμενο. Μήπως λοιπόν πρέπει να χαιρόμαστε με την Εγκύκλιο, γιατί μπορεί τώρα να γίνει κάτι; Στο απόλυτο σκοτάδι των ΑΕΚΚ που ζούμε, μια αχτίδα φωτός ότι κάτι αλλάζει; Οι πολεοδομίες μπορεί να γίνουν τελικά καταλύτες για να προχωρήσουν τα Συστήματα διαχείρισης σε κάθε νομό. Και να τεθούν τα θέματα των ΑΕΚΚ και για τα δημόσια έργα. Να επιβληθεί επιτέλους ειδικό άρθρο για τη διαχείριση των ΑΕΚΚ μέσω συστημάτων στον προϋπολογισμό των έργων. Ελπίζουμε μόνο να γίνει πριν ενταχθούν όλα τα έργα στο ΕΣΠΑ χωρίς το απαραίτητο ποσό και ψάχνουμε εκ των υστέρων να βρούμε τα κονδύλια για τα ΑΕΚΚ.
Θα μπορούσε βέβαια, ιδίως για τις περιοχές που δεν δραστηριοποιούνται οι ιδιώτες, να περάσει η διαχείριση των ΑΕΚΚ στα χέρια των δήμων, οι οποίοι τώρα δεν χρηματοδοτούνται για τέτοιες εγκαταστάσεις Προβλέπουμε όμως ότι οι ιδιωτικοί φορείς (βλέπε μεγάλες εταιρείες…) θα θελήσουν να έχουν την πίτα όλη δική τους μπροστά στο σίγουρο κέρδος της υποχρεωτικής διαχείρισης.
Ένα ακόμη σημαντικό θέμα στην ΚΥΑ που είχε τεθεί υπόψη της ευρωβουλής από το Χυσογελο3 είναι η προνομιακή μεταχείριση των ΑΕΚΚ δημόσιων έργων με την εξαίρεση της περίσσειας εκσκαφών από την υποχρέωση διαχείρισης μέσω συστήματος. Είχε εκδοθεί σχετική διευκρινιστική εγκύκλιος4 , που έλεγε ότι η περίσσεια εκσκαφών διαχειρίζονται σύμφωνα με τους περιβαλλοντικούς όρους του έργου.
Θα μπορούσε να πει κάποιος: ας φροντίσουμε για τα άλλα ΑΕΚΚ από κατασκευές, καθαιρέσεις ασφάλτου, πεζοδρομίων, που δεν εξαιρούνται από διαχείριση, και βλέπουμε για τα χώματα. Τι γίνεται όμως όταν οι ποσότητες είναι τεράστιες, όπως όταν διανοίγεται ένας μεγάλος δρόμος και όταν οι περιβαλλοντικοί όροι αποδεικνύονται ανεπαρκείς γιατί δεν γίνεται διαχείριση και καταλήγουν απλώς να τα πετάνε στα πρανή του δρόμου; Θα μπορούσαμε να έχουμε ντεπό χωμάτων αντί να φτιάχνουμε συνεχώς νέους δανειοθαλάμους για κάθε έργο. Τα χώματα και οι πέτρες βέβαια που σκάβονται από δημόσια έργα είναι περιουσία του δημοσίου, οπότε εφόσον προκύπτει οικονομικό αντικείμενο θα πρέπει να επιλυθεί το θέμα ποιος και πώς θα τα διαχειρίζεται.
Σε αντίθεση όμως με ότι αναφέρεται στην ερώτηση Χρυσόγελου, η ΚΥΑ δεν φαίνεται να ενσωματώνει την οδηγία πλαίσιο για τα απόβλητα, αλλά εφαρμόζει το νόμο 2939/2001 για την εναλλακτική διαχείριση όσον αφορά τα ΑΕΚΚ. Η μόνη αναφορά που κάνει στην οδηγία είναι η εξαίρεση της περίσσειας εκσκαφών από το στόχο του 70% για την αξιοποίηση των ΑΕΚΚ μέχρι 1-1-2020. Στην απάντηση που δόθηκε από τον Επίτροπο αναφέρεται ότι η οδηγία πλαίσιο μεταφέρθηκε στο ελληνικό δίκαιο με το ν. 4042/2012 που είναι μεταγενέστερος της ΚΥΑ του 2010. Άρα ο νόμος 4042/2012 και κατ’ επέκταση η οδηγία πλαίσιο, μαζί με τον ορισμό που εισάγει η οδηγία για το τι αποτελεί απόβλητο, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί για τα ΑΕΚΚ..
Είμαστε και πάλι μπροστά σε ένα νομοθετικό κενό που αφήνει χώρο για διάφορες ερμηνείες. Η ΚΥΑ του 2010 πρέπει να εναρμονιστεί με το νόμο 4042/2012, να αξιοποιηθεί η εμπειρία σε χώρες με υψηλό δείκτη αξιοποίησης ΑΕΚΚ και να φτάσουμε στη βέλτιστη λύση και το κυριότερο στην εφαρμογή της..
Το σημαντικό είναι να βρούμε για ποιο λόγο η ΚΥΑ του 2010 είναι στο ψυγείο έξι (6) χρόνια και δεν έχουμε καλύψει τη χώρα με ΣΣΕΔ ΑΕΚΚ; Γιατί αν δεν λύσουμε τα προβλήματα εφαρμογής μπορεί να βγάλουμε καλύτερη και καινούρια ΚΥΑ και να μείνει στο ψυγείο για 16 χρόνια!
1 Εγκύκλιος Αρ. Πρωτ.: 14996/21 / 6 / 2016 του ΥΠΕΝ
2 ΚΥΑ 36259/1757/Ε103/2010 – Μέτρα, όροι και προγράμματα για την εναλλακτική διαχείριση των αποβλήτων από εκσκαφές, κατασκευές και κατεδαφίσεις (ΑΕΚΚ)
- Εγκύκλιος Αρ. Πρωτ. οικ. 4834/2013 – Διαχείριση περίσσειας υλικών εκσκαφών που προέρχονται από δημόσια έργα – Διευκρινίσεις επί των απαιτήσεων της ΚΥΑ 36259/1757/Ε103/2010 (ΦΕΚ 1312 Β)
Φιλικά
Στέφανος Σταμέλλος
***Απόβλητα Εκσκαφών Κατασκευών & Κατεδαφίσεων (ΑEKK)
