Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 ο συνολικός μ ό ν ι μ ο ς πληθυσμός της Ευρυτανίας ανέρχεται στα 17.461 άτομα. Η μείωση πληθυσμού στο νομό μέσα στη δεκαετία είναι της τάξης του 13%. Ενδιαφέρον θα είχαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της απογραφής του πληθυσμού, κυρίως όσον αφορά τις ηλικίες και την εικόνα που παρουσιάζουν τα χωριά.
Πολλοί θα πουν ότι δεν αφορά μόνο την Ευρυτανία η αναζωογόνηση της υπαίθρου και ότι η πληθυσμιακή μείωση αφορά πολλές περιοχές της χώρας. Αυτό όμως είναι μοιρολατρικό και είναι λάθος. Πρέπει να αντιληφθούμε -ή να το εκλάβουμε- ότι η Ευρυτανία αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση στον ελλαδικό χώρο, με ιδιαίτερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά, που καθιστούν το πρόβλημά της έντονο και με επείγοντα χαρακτηριστικά, γιατί η πληθυσμιακή συρρίκνωση έχει εξαντλήσει κάθε όριο. Είναι ο μικρότερος και ο πιο αραιοκατοικημένος νομός του χερσαίου τμήματος της Ελλάδας, με ένα από τα μικρότερα κατακεφαλήν εισοδήματα στη χώρα και στην Ευρώπη.
Όλοι αναφέρονται σ’ αυτή την αναμφισβήτητη πληθυσμιακή κατάρρευση του νομού. Όμως δεν αρκούν οι διαπιστώσεις. Ακούσαμε στην τελευταία συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου στο Καρπενήσι ότι υλοποιείται ένα στρατηγικό σχέδιο από την Περιφέρεια, ακούσαμε για το Ειδικό Αναπτυξιακό των Αγράφων που εξάγγειλε ο πρωθυπουργός, το Τομεακό της Κτηνοτροφίας και το διαχειριστικό σχέδιο βόσκησης, το ΟΧΕ Ευρυτανίας, το Leader και άλλα πολλά. Ποιο στρατηγικό σχέδιο λοιπόν; και για να πάμε πού; Ή πάμε και όπου μας βγάλει;
Ένα σχέδιο για την αναστροφή της εικόνας της πληθυσμιακής συρρίκνωσης -ας αφήσουμε την «ανάπτυξη», ακούγεται πολύ αισιόδοξο- θέλει συγκεκριμένους στόχους. Απαιτεί συγκεκριμένη οργάνωση και στελέχωση. Πρέπει να είναι κοστολογημένο, με συγκεκριμένες πηγές χρηματοδότησης και συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για δράσεις άμεσες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες. Απαιτεί κίνητρα και τακτικούς ελέγχους για την πορεία των στόχων. Αν διαπιστωθεί ότι κάτι δεν προχωράει, κάτι δεν πάει καλά για διάφορους λόγους και δυσκολεύεται, αναθεωρούνται και αναπροσαρμόζονται οι στόχοι. Βασική προϋπόθεση για την πορεία των στόχων είναι η βελτίωση των δεικτών και των στοιχείων της οικονομίας και της κοινωνίας.
Το γεγονός ότι, από το 2018, στο αναθεωρημένο Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο Στερεάς Ελλάδας, η Ευρυτανία χαρακτηρίστηκε/ανακηρύχθηκε ως Περιφερειακό Πάρκο Ορεινής Αμιγούς Φύσης και Ορεινής Μεσογειακής Παραδοσιακής Κληρονομιάς δεν αξιολογήθηκε, δεν αξιοποιήθηκε και δεν απασχόλησε, όπως θα έπρεπε και όσο θα έπρεπε, τους δύο δήμους και την Περιφέρεια. Πέρασαν πέντε χρόνια και ενώ από το 2021 η Περιφέρεια έχει στα χέρια της την μελέτη/«Οδικό Χάρτη» του μελετητικού γραφείου, δεν έγινε ούτε ένα βήμα. Λογικά θα μπορούσε -και θα έπρεπε- αυτό μόνο να είναι η «ομπρέλα» όλων των δράσεων.
Η αναζωογόνηση της Ευρυτανίας και η αναστροφή της εικόνας της πληθυσμιακής συρρίκνωσης είναι μια δύσκολη και βασανιστική υπόθεση. Αλλά όχι ακατόρθωτη. Θα ήταν μεγάλη απογοήτευση, αν αυτό δεν ήταν εφικτό σ’ αυτή την μικρή κλίμακα. Θα μπορούσε να αποτελέσει νομό-πρότυπο σε μια τέτοια προσπάθεια και προοπτική για τα επόμενα δέκα χρόνια, αξιοποιώντας πλήρως την πρόβλεψη ως Περιφερειακού Πάρκου στο Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο Στερεάς, αν πράγματι οι διοικούντες το πίστευαν∙ και αυτό ανεξάρτητα από την -μεταγενέστερη (2020)- κατάργηση του θεσμού των Περιφερειακών Πάρκων. Αυτό θα την διαφοροποιούσε από πολλές άλλες ορεινές περιοχές της χώρας και θα της έδινε ένα πρόσθετο και σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα και προβάδισμα.
Το βασικό ερώτημα είναι: Γιατί ένας νέος σήμερα να μείνει σε ένα χωριό της Ευρυτανίας; Η απάντηση είναι δύσκολη. Πρέπει όμως παράλληλα να συμφωνήσουμε ότι η Ευρυτανία δεν είναι για όσους θέλουν να γίνουν πλούσιοι. Η Ευρυτανία είναι για όσους επιζητούν και επιδιώκουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής, ευζωία κοντά στη φύση με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Άρα πρωτεύον ζήτημα είναι η εξασφάλιση των βασικών στοιχείων που καθορίζουν μια ανεκτή ποιότητα ζωής, δηλαδή η εξασφάλιση των κοινωνικών αγαθών: Υγεία, παιδεία, αξιοπρεπές οδικό δίκτυο, νερό, ενέργεια, επικοινωνία, συγκοινωνία. Χωρίς αυτά είναι δύσκολο να πεισθεί ένας νέος σήμερα να φτιάξει τη ζωή του στις αντίξοες συνθήκες των χωριών μας.
Και επειδή αυτά δεν είναι στις προτεραιότητες και δεν απασχολούν όσο θα έπρεπε την κεντρική εξουσία, πρέπει να επαναφέρουμε στη συζήτηση διαρκώς την έννοια της αποκέντρωσης με πραγματική αυτοδιοίκηση. Διοικητική και οικονομική αποκέντρωση, αλλά και «Κοινωνική κινητικότητα» προσωρινής ή και μόνιμης εγκατάστασης απόρων και χρόνια ανέργων, στην περιφέρεια.
Λαμία, 15.5.2023
Στέφανος Σταμέλλος
