Φθιώτιδα: Η εκκλησιά του Αη Δημήτρη που έχτισαν τα Μυλωνόπουλα / Η συγκλονιστική ιστορία του πανέμορφου Ναού (φώτο)

Με τα χρήματα που κέρδιζαν τα Μυλωνόπουλα δεν έχτισαν πύργους. Έχτισαν την Εκκλησία του χωριού, τον ΑΓΙΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ, έτει ΑΨΚΗ (1728), έκτισαν επίσης βρύσες, γεγφύρια και καλντερίμια. Πλήρωναν τους μαστόρους και τους αγιογράφους και το όνομά τους χαράκτηκε στις κτητορικές επιγραφές που σώζονται αυτούσιες μέσα στην εκκλησία. Πύργος γι’ αυτούς ήτανε η πίστη τους.

-Advertisement-

Το πανέμορφο Μαυρίλο

Η έκπαγλη, ορεινή φύση, από την άλλη μεριά κι ο περικαλλέστατος και ιστορικός ναός του Αη-Δημήτρη ανεβάζουν το Μαυρίλο πολύ ψηλά στης δόξας, στης τέχνης και της ομορφιάς τα ψηλώματα. Έτσι που το Μαυρίλο είναι μιά ξεχωριστή γωνιά της Ρούμελης.

Απέχει 65 περίπου χιλιόμετρα από την Λαμία και 25 περίπου πρίν από το Καρπενήσι. Τα γραφικά , σχεδόν όλα ανανεωμένα ή καινούργια σπίτια του χωριού, σκεπασμένα με κεραμίδι προβάλλουν ζωηρά σε μιά ομαλή κατηφοριά, ανάμεσα σε καταπράσινα περιβόλια, όπου θάλλουν πελώριες καρυδιές, καστανιές, μηλιές, κερασιές, βυσινιές και απλώνονται καλλιέργειες με φασολιές, κολοκυθιές κι άλλα κηπευτικά.

Στον πάτο του χωριού απλώνεται η ευρύθχωρη πλατεία με την παλαιά εκκλησία του Αη-Δημήτρη, στην άκρη, με τα δύο θεόρατα υπεραιωνόβια πλατάνια και την όμορφη βρύση από άσπρη πελεκητή πέτρα, με τις τρεις “κούπες” που χύνουν αέναα τα πλούσια κατακάθαρα κρουσταλιένια νερά από την πηγή της Γκούρας της πιο απόμακρης πηγής του Σπερχειού.

Ας πάρουμε όμως την ιστορία του Αη-Δημήτρη στο Μαυρίλο από την αρχή, όπως την περιγράφει ο Μαυριλιώτης Δημήτριος Σακελλάρης στη σελίδα teelamia.tee.gr

Τό χωριό προϋπήρχε του 18ου αιώνα (1700). Δεσπόζουσα δραστηριότητα ο Μύλος του χωριού. Ο ιδιοκτήτης,  με  επώνυμο το επάγγελμά του, Μυλωνάς. Μνημείο οι δωρεές εικόνων στην προυπάρχουσα εκκλησία, της Αγίας Παρασκευής (επιγραφή πάνω στις εικόνες “δωρεά Αλένδρου Μυλωνά 1628 και 1662″) . Οι απόγονοί του ο κυρ Χρίστος, ο κυρ Αλεξανδρίς και ο Ιωάννης (τα τρία Μυλωνόπουλα) προχωρούν  και κτίζουν νέα εκκλησία τον Άγιο Δημήτριο. Το ένα από τα Μυλωνόπουλα, ο Ιωάννης, είναι ιερέας με τον τίτλο του Σακελάριου. Το τίτλο αυτόν τον έλαβε αφού επισκέφτηκε την Πόλη,το Πατριαρχείο, απ’ όπου ονομάστηκε και διορίστηκε Σακελάριος ( Σακελλάριος-Από το βυζαντινό Εκκλησιαστικό τίτλο σακελάριος <λατ. sacellarius> -ο βαλαντιοφύλακας, θησαυροφύλακας).

Στην Πόλη τα Μυλωνόπουλα απέκτησαν την πολύτιμη συνταγή της μπαρούτης. Γύρισαν με φορτωμένα τα μουλάρια τους την πρώτη ύλη (κιρκιζιλές) και στο μυαλό τους καλά κρυμένη την συνταγή και την εικόνα των μπαρουτόμυλων. Ύστερα απ’ αυτό, τα Μυλωνόπουλα με την πείρα που διέθεταν και τα  μυστικά της υδροδυναμικής κατασκεύασαν μόνοι τους τον πρώτο Μπαρουτόμυλο. Η ανάπτυξη δεν άργησε να έρθει. Το Μαυρίλο αναδεικνύεται κέντρο της βιοτεχνικής αυτής δραστηριότητας, μακριά από την επιρροή των Τούρκων. Οι συναλλαγές γιά την μπαρούτι γινόταν με χρήματα και όχι με ξάϊα όπως στο σιτάρι και στο καλαμπόκι

Με τα χρήματα που κέρδιζαν τα Μυλωνόπουλα δεν έχτισαν πύργους. Έχτισαν την Εκκλησία του χωριού, τον ΑΓΙΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ, έτει ΑΨΚΗ (1728), έκτισαν επίσης βρύσες, γεγφύρια και καλντερίμια. Πλήρωναν τους μαστόρους και τους αγιογράφους και το όνομά τους χαράκτηκε στις κτητορικές επιγραφές που σώζονται αυτούσιες μέσα στην εκκλησία. Πύργος γι’ αυτούς ήτανε η πίστη τους.

Οι Τούρκοι όμως δεν άργησαν να το μάθουν και εκστρατεύουν με σκοπό την δήμευση των πολυτίμων αυτών εργαστηρίων και την εκμετάλλευση γιά λογαριασμό τους. Μπροστά στον κίνδυνο  όλα να χαθούν τα Μυλωνόπουλα δωρίζουν την περιουσία τους στην Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου. Τα κτήματά τους ονομάζονται “Βακούφια” (βακούφιο = δωρισμένο στην εκκλησία γιά να αποφευχθεί η δήμευση) . Ο γυιός του ιερέα Ιωάννη, ο Χρίστος Σακελλάρης, γίνεται και αυτός ιερέας και δάσκαλος του χωριού, και μας χαρίζει την δέησή του στην εικόνα της Βαϊοφόρου (“δέησις του δούλου του Θεού Παπαχρήστου Σακελλάρη 1792). Η ενέργεια αυτή (δωρισμός στην εκκλησία)  έσωσε την βιοτεχνία της μπαρούτης και το χωριό.

Οι Τούρκοι ήλεγξαν την παραγωγή της μπαρούτης γιά κάμποσο διάστημα, αλλά  οι ντόπιοι μυλωνάδες σκοπίμως απρόθυμοι οδήγησαν την παραγωγή σε απαξίωση μέχρι που οι Τούρκοι έφυγαν νομίζοντας ότι εξάλειψαν τον κίνδυνο. Στο τέλος του αιώνα (1780) το χωριό κατακλύθηκε από νέους κατοίκους φερμένους κυρίως από το Σούλι, το μαρτυρούν τα δισύλαβα ονόματά τους. Οι κάτοικοι αυτοί εδραιώθηκαν γερά στο χωριό και το υπερασπίστηκαν  οπότε  άνθησε και πάλι η δραστηριότητα της μπαρούτης εν όψει μάλιστα και του μεγάλου Ελληνικού ξεσηκωμού του 21. Οι Τούρκοι δεν ήταν εύκολο να ξανάρθουν. Ο παπα – Χρίστος Σακελλάρης ζεί μέχρι το 1820 δουλεύοντας τον μύλο της Εκκλησίας γιά λογαριασμό της (τον Βακούφικο τον μύλο).

Ύστερα απ’ την Επανάσταση ο μύλος αυτός μετατράπηκε σε αλευρόμυλο και λειτούργησε ανακαινιζόμενος μέχρι το 1970. Τελευταία ανακαίνιση έγινε το 1953 με έξοδα της Βασιλικής Πρόνοιας από τον κατευθείαν απόγονο των Μυλωνόπουλων αρχιμάστορα Δημήτριο Σακελλάρη (Γιατσομήτρο), παππού μου, που με περισσό μεράκι δούλεψε τον μύλο και στα τελευταία χρόνια της ζωής του (1968 -1970) και μου δίδαξε τα πρωτόγονα μυστικά της Υδροδυναμικής, τα αυτοσχέδια εκείνα εργαλεία εκκίνησης, σταματημού και  ρύθμισης στροφών του υδροστροβίλλου, το πάτημα του μυλολιθαριού στην “χελιδόνα”, την ρύθμιση του διακένου αλέσεως των σπόρων με τις περίεργες σφήνες και το πελέκημα των λιθαριών με το “μαντζακόνι“. Ακολουθούσε η συντήρηση του βαενιού,  το σιφώνι και οι απολαΐστρες. Σήμερα ο μύλος αυτός είναι σωριασμένος μέσα στα βάτα του Βακούφικου κτήματος στην είσοδο του χωριού, στα “Ισιώματα”, κινδυνεύει να καταπατηθεί, αλλά περιμένει να αναδειχθεί η ιστορία του.

Όταν η λογοτεχνική πένα αποθεώνει ένα κομψοτέχνημα της Ρούμελης…

Το θαύμα της βυζαντινής τέχνης, ο ναός Άγιος Δημήτριος στο Μαυρίλο, κατά τον λογοτέχνη Ι. Μακρή, Εφημερίδα της Λαμίας «ΕΠΑΡΧΙΑ»,  5.7.1958 :

Όταν κανείς βρεθεί εις την πλατείαν του χωριού αντικρύζει εις την ανατολικήν πλευράν της ένα ταπεινό και παλαιό σπιτάκι, χωρίς κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Δεν ημπορείς να φαντασθείς ότι εκεί μέσα υπάρχουν μεγίστης αξίας, βυζαντινής τέχνης, θησαυροί. Το φτωχικό αυτό σπιτάκι είναι η εκκλησία του Μαυρίλου, μία εκ των τριών γνησίων βυζαντινών εκκλησιών που υπάρχουν στο Νομόν μας, ρυθμού Βασιλικού.

Μόλις όμως δρασκελίσεις το κατώφλι και βρεθείς μέσα, ερωτάσαι αν ονειρεύεσαι ή όχι. Από παντού δέχεσαι ένα αισθητικό καταιγισμό, ο οποίος σ’ αφήνει εμβρόντητο. Ολόκληρο το εσωτερικό του ναού είναι ένας αισθητικός παράδεισος, εις τον οποίον ρουφάς με βουλημίαν καλλιτεχνικήν αμβροσίαν και νοιώθεις αισθητικήν χαράν. Το τέμπλον είναι ένα κομψοτέχνημα. Ολόκληρο σκαλιστό με απαράμιλλον τέχνην αποτελεί ένα πραγματικό καλλιτεχνικό θαύμα.

Τέλειο εις όλα τα σημεία του, σκορπά αισθητικήν απόλαυσιν. Το δεσποτικόν, σε στυλ Βυζαντινού αυτοκρατορικού θρόνου, είναι ονειρώδους τέχνης. Ολόκληρον κι αυτό σκαλιστό και επιχρυσωμένο με λεπτό γούστο και καλλι- τεχνική δεξιότητα, αφήνει έκθαμβο τον παρατηρητή. Εδώ ζης σε όνειρο και η φαντασία σου αχαλίνωτη πετά σε περασμένους χρόνους και βλέπεις τη βυζαντινή λαμπρότητα και χλιδή. Βλέπεις τον Πατριάρχη με την ολόχρυση στολή του να κάθεται επιβλητικός στο μεγαλόπρεπο αυτό θρόνο και να δέεται δια την σωτηρίαν των πιστών. Το προσκυνητάρι, δίπλα στην είσοδο, είναι και αυτό ένα δημιούργημα ανωτέρας συλλήψεως και αριστοτεχνικής εκτελέσεως έργο. Ολόκληρο κι αυτό σκαλιστό. Ακριβώς απέναντι και εις ύψος 2 μέτρων εκ του δαπέδου, στηριγμένος επί μιας κολώνας, είναι ο άμβωνας. Σκαλιστός και αυτός καθ’ όλην την επιφάνειαν, αποτελεί ένα καλλιτεχνικό δημιούργημα μεγάλης αξίας.

Εκείνο όμως το οποίον σ’ αφήνει εμβρόντητο και απολιθωμένο είναι ο Χορός των Αποστόλων. Ένα κανονικό δωδεκάγωνο, με ισάριθμες τραπεζοειδείς πλάκες σπανίας τέχνης, που κρέμεται από το κέντρον της οροφής με χρυσές αλυσίδες. Οι πλάκες αυτές είναι σκαλιστές και επί της εξωτερικής επιφανείας των απεικονίζεται ανά ένας Απόστολος, εις κάθε μία εξ αυτών. Η καλλιτεχνική τους αξία είναι ανυπολόγιστος και η τέχνη τους απαράμιλλος.

Τα ψαλτήρια είναι στολισμένα με ωραία πολύχρωμα ψηφιδωτά. Όλες οι πλευρές τής εκκλησίας είναι στολισμένες με ωραιότατες τοιχογραφίας από την ζωήν τού Χριστού και των Αγίων. Εδώ ο ζωγράφος ή μάλλον οι ζωγράφοι, διότι φαίνεται κάποια διαφορά στα πρόσωπα και τα χρώματα, διέθεσαν όλο τους το καλλιτεχνικό ταλέντο και εδημιούργησαν ένα αισθητικό Παράδεισο, χάρμα αρμονίας και ομορφιάς. Οι χρωματισμοί είναι θαυμάσιοι και οι μορφές των προσώπων ζωντανές.

Άνωθι της εισόδου είναι μία επιγραφή εις βυζαντινήν γραφήν η οποία αναφέρει το έτος ανεγέρσεως της εκκλησίας. Μέσα εις το Ιερόν και εις ειδικό σκευοφυλάκιο φυλάσσονται τα ιερά λείψανα των Αγίων και εν εκ των πρώτων γραφέντων Ευαγγελίων…».

πηγή : Χ. Παπαγεωργίου : Στις πλαγιές του Τυμφρηστού 1962″