Τον Μάρτιο του 2024, ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε προσκαλέσει στο Μέγαρο Μαξίμου μια σειρά σημαντικών και διακεκριμένων επιστημόνων, αναθέτοντάς τους το καθήκον της εκπόνησης μιας εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη της βίας και την αντιμετώπιση της παραβατικότητας των ανηλίκων.
Το protothema.gr παρουσιάζει τις βασικές ενότητες αυτής της έκθεσης, που εκτείνεται σε 150 σελίδες. Το αναλυτικό κείμενο, ιδωμένο από την οπτική των δικαιωμάτων των παιδιών, περιλαμβάνει μια σειρά διαπιστώσεων, δεικτών, αλλά και προτάσεων προς την Πολιτεία. Το έργο της Επιτροπής υπό την καθηγήτρια Βάσω Αρτινοπούλου συντόνισε ο υπουργός Επικρατείας Ακης Σκέρτσος μαζί με συνεργάτες του στην Προεδρία της κυβέρνησης.
Βία σε πέντε επίπεδα
Τα βασικά αδικήματα που καταγράφονται είναι οι κλοπές, η σωματική βλάβη, οι ληστείες, η επικίνδυνη σωματική βλάβη και πολύ λιγότερο οι βιασμοί. Παράλληλα, αυξάνονται τα νούμερα της ενδοοικογενειακής βίας, καθώς το πρώτο εννιάμηνο του 2024 είχαμε διπλασιασμό των αριθμών με θύματα τόσο αγόρια όσο και κορίτσια σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023. Ειδικά για την ενδοσχολική βία και τον εκφοβισμό τεκμαίρεται μείωση της έκτασης και της συχνότητας του φαινομένου από το 2010-2022. Ομως, ως προς τη διαδικτυακή βία παρατηρείται αύξηση των κινδύνων του Διαδικτύου που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, περιλαμβανομένου του διαδικτυακού εκφοβισμού και της παρενόχλησης.
Η νεανική παραβατικότητα παρουσιάζει έντονα αυξητική τάση τόσο το 2023 όσο και το 2024, ενώ αυξάνονται και τα σοβαρά περιστατικά βίας. Η νεανική παραβατικότητα αποκτά οργανωμένα χαρακτηριστικά, ενώ μειώνεται και ο μέσος όρος ηλικίας των παραβατικών νέων. Παρατηρείται επίσης συχνότερη εμπλοκή των κοριτσιών σε περιστατικά νεανικής παραβατικότητας, αλλά και επαναληπτικότητα στη συμπεριφορά των δραστών.
Προτάσεις για τα σχολεία
Οι επιστήμονες της Επιτροπής ανατέμνουν παράλληλα μια σειρά πολιτικών που δρομολογήθηκαν τα τελευταία χρόνια, όπως οι πολιτικές για να μείνουν τα κινητά εκτός σχολικής τάξης, οι αλλαγές στο νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και οι πλατφόρμες του SafeYouth και του Panic Button που εφαρμόζει η ΕΛ.ΑΣ. Τούτων δοθέντων συμπεραίνουν ότι υπάρχουν αρκετά μέτρα ακόμα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν.
Ξεκινώντας από την ενδοσχολική βία, οι επιστήμονες επιμένουν στην εκπαίδευση των μαθητών στην ειρηνική επίλυση των διαφορών, ενώ προτείνουν την υποχρεωτική κοινωνική εργασία στο σχολείο για μαθητές που εκφοβίζουν. Παράλληλα, ζητούν ενίσχυση του ρόλου των συμβούλων εκπαίδευσης με καθιέρωση της υποχρεωτικής παρουσίας στις σχολικές μονάδες της δικαιοδοσίας τους τρεις φορές την εβδομάδα.
Μάλιστα, τα μέλη της Εθνικής Επιτροπής προτείνουν τη δημιουργία Τεχνικών Γυμνασίων, κατά τα πρότυπα των ΕΠΑΛ, κρίνοντας ότι μαθητές που δεν αποδίδουν καλά από το Γυμνάσιο, τείνουν να έχουν ροπή σε παραβατικές συμπεριφορές. Συνιστούν την πιλοτική λειτουργία δέκα τεχνικών γυμνασίων σε επιλεγμένες περιοχές της χώρας.
Ως προς την ενδοοικογενειακή βία, εστιάζουν ιδιαίτερα στον ρόλο των γονέων, με ανάπτυξη προγραμμάτων εκπαίδευσης, πρόληψης και υποστήριξης γονέων/ασκούντων επιμέλεια/φροντιστριών-ών και υποψήφιων γονέων στη «θετική γονεϊκότητα». Παράλληλα, όμως, εστιάζουν και στην πλήρη και ταχεία διερεύνηση των αναφορών για κακοποίηση, με σύσταση και λειτουργία Κοινωνικών Υπηρεσιών στα Πρωτοδικεία της χώρας. Επίσης, οι επιστήμονες συνιστούν τη λειτουργία ξενώνων επείγουσας φιλοξενίας για παιδιά-θύματα κακοποίησης.
Ψηφιακή ενηλικίωση στα 15
Με δεδομένη την όξυνση του προβλήματος λόγω της διάδοσης του Διαδικτύου, οι επιστήμονες της Εθνικής Επιτροπής προτείνουν τη θεσμοθέτηση της ψηφιακής ενηλικίωσης στα 15 έτη και μηχανισμών ελέγχου και ηλικιακής ταυτοποίησης των χρηστών. Ενα εργαλείο εξ αυτών, το Kids Wallet, παρουσιάζεται σε λίγες μέρες από τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης Δημήτρη Παπαστεργίου.
Βεβαίως, από το Διαδίκτυο η βία επεκτείνεται και στην κοινότητα, με τους επιστήμονες να στέκονται ιδιαίτερα στον ρόλο των ΜΜΕ για την ενίσχυση του αισθήματος κοινωνικής υπευθυνότητας των παιδιών και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Προτείνουν την εμπλοκή δημοφιλών προσώπων από τον χώρο του Διαδικτύου (influencers, youtubers), του αθλητισμού και της τέχνης στις εκστρατείες κατά της βίας κ.ο.κ.
Οι επιστήμονες στέκονται ιδιαίτερα στην αποκαταστατική δικαιοσύνη και όχι στις τιμωρητικές διατάξεις του νόμου. Μιλούν ιδιαίτερα για την εμπλοκή επαγγελματιών σε φιλικές προς τα παιδιά επανορθωτικές διαδικασίες. Επίσης, υποστηρίζουν την αναδιαμόρφωση και τον εκσυγχρονισμό του αναμορφωτικού μέτρου της ανάθεσης της υπεύθυνης επιμέλειας του ανηλίκου στους γονείς ή επιτρόπους του με υποχρεωτική παρακολούθηση προγράμματος οικογενειακής συμβουλευτικής (κοινές συνεδρίες του ανήλικου με τους γονείς ή επιτρόπους του). Ακόμα, τη δημιουργία θεραπευτικών δομών ψυχιατρικής εκτίμησης, θεραπευτικής παρέμβασης και διαμονής για ανηλίκους που χρήζουν ιδιαίτερης μεταχείρισης, αλλά και τη δημιουργία δομών φιλοξενίας για ανήλικους παραβάτες που στερούνται κατάλληλου οικογενειακού περιβάλλοντος και εμφανίζουν ήπια και μεσαία παραβατική συμπεριφορά.
Παρεμβάσεις στην κράτηση
Ως προς την κράτηση, ζητούν την προσθήκη διατάξεων στη σωφρονιστική νομοθεσία για τη χωριστή κράτηση της ηλικιακής ομάδας 15-18 ετών. Επίσης, τη μετεγκατάσταση των ανήλικων κρατουμένων του Ειδικού Αγροτικού Σωφρονιστικού Καταστήματος Νέων Κασσαβέτειας και των Ειδικών Σωφρονιστικών Καταστημάτων Νέων Βόλου και Αυλώνα σε κατάλληλες δομές. Ακόμα, τον διαχωρισμό στην κράτηση ανηλίκων με βάση το φύλο, το αναπτυξιακό στάδιο και τις ιδιαίτερες ανάγκες τους, όπως απεξάρτηση και ψυχιατρική παρακολούθηση. Τέλος, την παροχή υπηρεσιών σωματικής, ψυχικής υγείας και απεξάρτησης, εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης, δραστηριοτήτων και ψυχαγωγίας, επικοινωνίας και κοινωνικής ένταξης.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στο σχέδιο επανένταξης όσων εκτίουν την ποινή τους, με ενίσχυση του φορέα «ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΝΠΙΔ» (υπό την εποπτεία του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη) και ίδρυση Παραρτημάτων σε Βόλο, Θεσσαλονίκη και Πάτρα. Παράλληλα, προτείνουν την εκπόνηση ατομικού σχεδίου κοινωνικής επανένταξης από το στάδιο της κράτησης.
protothema.gr
