Με αφορμή την πρόσφατη πυρκαγιά στα Κύθηρα και τις εξαγγελίες του πρωθυπουργού για «πρόγραμμα στήριξης» στα πρότυπα της Βόρειας Εύβοιας, της Θεσσαλίας και του Έβρου [https://dasarxeio.com/2025/07/30/145469/], προκύπτει ένα εύλογο ερώτημα: Ποιο είναι αυτό το “μοντέλο”, ποιον εξυπηρετεί, και τι αφήνει πίσω του;
Η καταστροφή του περιβάλλοντος, είτε από φωτιά, είτε από πλημμύρα, θα μπορούσε να γίνει αφετηρία για μια νέα, συλλογική και οικολογική προσέγγιση. Αντίθετα όμως, βλέπουμε να εφαρμόζεται μια συνταγή, αυτή που αναλύει η Ναόμι Κλάιν στο βιβλίο της «Το Δόγμα του Σοκ, η Άνοδος του Καπιταλισμού της Καταστροφής» με το: όταν οι κοινωνίες βρίσκονται σε σοκ, οι ισχυροί περνούν μεταρρυθμίσεις που εξυπηρετούν τα δικά τους συμφέροντα. Οι κλίμακες είναι ανάλογες κάθε φορά∙ και μην μας ξενίζουν τα μεγέθη.
Το «μοντέλο» έχει ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά: Αποκλεισμός των τοπικών κοινωνιών από τον σχεδιασμό, γρήγορες αδειοδοτήσεις και fast track έργα, που συχνά αλλοιώνουν τον χαρακτήρα της περιοχής, ιδιωτικοποίηση φυσικών πόρων, π.χ. γης, υδάτων, και δημόσιων υποδομών. Και όλα αυτά με ένα πράσινο περιτύλιγμα, με αναφορές στην «ανθεκτικότητα» και την «πράσινη μετάβαση», που όμως μεταφράζεται σε εμπορευματοποίηση του περιβάλλοντος.
Στη Βόρεια Εύβοια ουσιαστικά προωθήθηκε η τουριστική αναδιάρθρωση, η «έξυπνη γεωργία» και τα επιχειρηματικά πάρκα, χωρίς αποκατάσταση των δασών και χωρίς προστασία του εδάφους. Στη Θεσσαλία, μετά τις πλημμύρες, οι εργολαβίες και τα φράγματα μπήκαν πάνω από την αποκατάσταση της φυσικής ροής των ποταμών και την ανθεκτικότητα των οικισμών. Στον Έβρο, μετά τις φωτιές του 2023, το κράτος δεν ενίσχυσε τα χωριά και τους κτηνοτρόφους, αλλά ετοίμασε «αναπτυξιακό σχέδιο» για τοπική επιχειρηματικότητα και τουριστική αξιοποίηση. Τώρα έρχονται τα Κύθηρα, και ακούγεται ξανά το ίδιο: «θα εφαρμοστεί το επιτυχημένο μοντέλο». Ένα μοντέλο που όμως αφήνει πίσω του: την απώλεια φυσικής κληρονομιάς, την υποβάθμιση του αγροτικού τοπίου, τον συγκεντρωτισμό εξουσίας και πόρων και στο τέλος την απογοήτευση των κατοίκων.
Λογικό είναι να αναρωτιέται κανείς τι θα μπορούσε ή τι χρειάζεται πραγματικά να γίνει. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις των φυσικών καταστροφών πιστεύω ότι, αντί για «μοντέλα ανασυγκρότησης» από τα πάνω, θα μπορούσε να προχωρήσει η οικολογική αποκατάσταση με βάση τα επιστημονικά δεδομένα∙ να στηριχθούν οι τοπικές κοινωνίες και όχι οι «επενδυτές», με διαφάνεια και συμμετοχικό σχεδιασμό και με σεβασμό στη φύση και στην τοπική ιστορία. Όχι επιβολή «έξυπνων λύσεων» από γραφεία συμβούλων της Αθήνας.
Η αντιμετώπιση της οικολογικής καταστροφής δεν μπορεί να είναι αφορμή για την επιβολή μιας νέας κανονικότητας, που μετατρέπει τη φύση σε εμπόρευμα και την κοινωνία σε θεατή.
Υ. Γ Συμπληρωματικά θέλω να πω, ότι από το 2003 είχαμε ξεκινήσει μια προσπάθεια για την προστασία της γνωστής Παραλίας στο Καλαδί των Κυθήρων, μια από τις ομορφότερες παραλίες της Ευρώπης, που απειλούνταν από φερόμενους επενδυτές. Κάναμε συναντήσεις στην Αθήνα, ενεργοποιήσαμε φίλους και γνωστούς των Κυθήρων, συγκεντρώσαμε υπογραφές και κάναμε το blog https://kaladi-beach.blogspot.com/ για την ενημέρωση. Ειλικρινά δεν ξέρω τι απέγινε όλη αυτή η υπόθεση, γιατί κάποια στιγμή σταμάτησα να ασχολούμαι. Από αυτό θυμάμαι βέβαια είναι ότι στα Κύθηρα, η δημόσια περιουσία, γνωστή και ως Εγχώρια Περιουσία, διαχειρίζεται από την Επιτροπή Εγχωρίου Περιουσίας Κυθήρων και Αντικυθήρων. Αυτή η περιουσία, αντίθετα με την υπόλοιπη Ελλάδα, δεν ανήκει στο Δημόσιο, αλλά χαρακτηρίζεται ως κοινή και διακοινοτική, και ανήκει στην κοινότητα και τον λαό.
Στέφανος Σταμέλλος
https://www.facebook.com/stefanos.stamellos
Και στην Χίο τα ίδια