Οι θύμησες από τα σχολικά χρόνια λίγο πολύ ίδιες, κοινές για όλους, ο μαθητής κι απέναντι στην έδρα ο εκπαιδευτικός. Κάποιες φορές να στέκεται στην έδρα επιβλητικός, άλλες πάλι με χαμόγελο να επιχειρεί να μεταδώσει τη γνώση του στα παιδιά. Η μεταξύ τους σχέση όσο κι αν έχει βελτιωθεί με το πέρασμα των χρόνων, στη γενική εικόνα περιορίζεται στο ρήμα εκπαιδεύω χωρίς να περικλείει το ρήμα ανατρέφω.
Το ρήμα βρήκε την απόλυτη έκφραση του στο πρόσωπο της κορυφαίας δασκάλας του κόσμου, Άντρια Ζαφειράκου. Ο λόγος που την κατέστησε ξεχωριστή είναι πως δεν αρκείται στο μάθημα στην τάξη αλλά στο ότι έρχεται κοντά στους μαθητές, ανακαλύπτει τον εσωτερικό τους κόσμο, επισκέπτεται τα σπίτια τους, γνωρίζει την οικογένεια τους ώστε να προσεγγίσει το κάθε παιδί ξεχωριστά.
Αυτοί είναι και οι λόγοι για τους οποίους η ελληνοκυπριακής καταγωγής εκπαιδευτικός διακρίθηκε ανάμεσα σε 30.000 υποψηφίους συναδέλφους της και στις 19 Μαρτίου το ίδρυμα Varkey Foundation της απένειμε το διεθνές βραβείο του καλύτερου δασκάλου της χρονιάς μαζί με ένα χρηματικό έπαθλο αξίας ενός εκατομμυρίου δολαρίων.
“Νιώθω υπέροχα και είναι πραγματικά τιμή για μένα αυτό το βραβείο, καθότι οι συνυποψήφιοι μου είναι καταπληκτικοί δάσκαλοι. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρω γιατί οι κριτές επέλεξαν εμένα. Κατά τη γνώμη μου, διδασκαλία είναι πάνω απ’ όλα οικοδόμηση σχέσεων. Αντί να ανησυχείς για το αν τηρείς κατά γράμμα το σχολικό πρόγραμμα ή το αν διασφαλίζεις την ηρεμία στη τάξη, εστίασε στο πώς θα φτιάξεις τη σχέση με τους μαθητές σου. Επικοινώνησε μαζί τους και ανακάλυψε τι είναι αυτό που τους ενδιαφέρει. Χτίσε μια σχέση και κέρδισε την εμπιστοσύνη τους. Και όλα τα άλλα μετά απλά έρχονται”, δηλώνει η ίδια γεμάτη χαρά στο News 24/7. Τί είναι αυτό, όμως, που κάνει μια δασκάλα καλλιτεχνικών να ξεχωρίζει στην εκπαιδευτική κοινότητα;
Η Ζαφειράκου διδάσκει στο κοινοτικό σχολείο Alperton, στο προάστιο Brent, από τις φτωχότερες και πολυπολιτισμικές περιοχές της Αγγλίας. Με το 85% των μαθητών της να μην έχουν τα αγγλικά ως μητρική γλώσσα, έμαθε τις βασικές φράσεις σε 35 γλώσσες συμπεριλαμβανομένων των Γκουτζαράτι, Χίντι και Ταμίλ ώστε να βελτιώσει την επικοινωνία με τα παιδιά και τις οικογένειες τους.
“Η πλειονότητα των παιδιών φθάνει στο σχολείο με περιορισμένες γλωσσικές δεξιότητες και αισθάνεται απομονωμένη. Η χαμηλή αυτοεκτίμησή τους και ο αντίκτυπος της πίεσης από τους συνομήλικους, σε συνδυασμό με τις συνθήκες στο σπίτι τους, μπορούν να αποτελέσουν εμπόδια στην απόδοση τους. Το να τους μιλάω, λοιπόν, στη γλώσσα τους, μου επιτρέπει να χτίζω πιο προσωπική σχέση μαζί τους αλλά και να έχω πιο στενή επαφή με τους γονείς τους. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η αυτοπεποίθηση τους να ‘φθάνει στα ύψη’ και να νιώθουν στη συνέχεια πως βρίσκονται σε ένα πολύ καλύτερο μέρος, που θα τους κάνει να αξιοποιήσουν όλες τους τις δυνατότητες”, λέει με ενθουσιασμό η κα Ζαφειράκου. Δεν είναι λίγες οι φορές, μάλιστα, που επισκέπτεται τις οικογένειες των μαθητών στο σπίτι προκειμένου να πετύχει την καλύτερη ενσωμάτωση τους στο σχολικό περιβάλλον.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η καλύτερη δασκάλα του κόσμου σπούδασε “Διοίκηση επιχειρήσεων μόδας και κλωστοϋφαντουργίας” στο Πανεπιστήμιο πριν αποφασίσει να μπει στο χώρο της εκπαίδευσης όπου διαπρέπει. “Εξειδικεύτηκα στη σχεδίαση υφαντών, εμπνευσμένων από τη γιαγιά μου στην Κύπρο, που ήταν υφάντρα μεταξιού. Παρόλα αυτά, από μικρή ηλικία ήξερα ότι η διδασκαλία ήταν κάτι που μου άρεσε και αυτό που πάντα ήθελα ήταν να διδάξω καλλιτεχνικά”, μας εξηγεί. Μάλιστα, η επαγγελματική της εμπειρία στη βιομηχανία της μόδας και της κλωστοϋφαντουργίας δεν πήγε χαμένη, αντιθέτως, την βοήθησε να αποκτήσει την κατάλληλη εμπειρία και γνώση για το πως η τέχνη και ο σχεδιασμός υφασμάτων μπορεί να ενταχθεί στο σχολικό πρόγραμμα. “Στο μάθημα προσπαθώ να το ‘μεταφέρω’ αυτό στα παιδιά, έτσι ώστε να μπορούν να καταλάβουν πώς είναι να εργάζεσαι σε αυτόν τον τομέα. Ξέρουν ότι η δασκάλα τους έχει εμπειρία και αυτός είναι ένας τρόπος για να κατανοούν πιο εύκολα κάποια πράγματα”.
Αφού αντιλήφθηκε ότι η μέθοδος της είχε απήχηση στους μαθητές, πρότεινε η διδασκαλία ορισμένων θεωρητικών μαθημάτων να αποκτήσει πιο πρακτική μορφή. “Οι συνάδελφοι μου αγκάλιασαν την ιδέα αυτή και, έτσι, όλοι μαζί εργαστήκαμε για να επανασχεδιάσουμε το πρόγραμμα σπουδών κατά τέτοιο τρόπο ώστε να καταστεί σχετικό με τη ζωή και τις εμπειρίες των μαθητών”. Μάλιστα, δημιουργήθηκε ένα εναλλακτικό σχολικό χρονοδιάγραμμα, που επέτρεπε τη συμμετοχή κοριτσιών σε αθλητικά δρώμενα με τόπου συμβατό στις πολιτισμικές και θρησκευτικές ιδιαιτερότητες τους. Η πρωτοβουλία επιβραβεύθηκε όταν η ομάδα κρίκετ των κοριτσιών κέρδισε το διάσημο κύπελλο McKenzie.
Η κυρία Ζαφειράκου δεν περιορίστηκε στην αναπροσαρμογή του προγράμματος.
Γνωρίζοντας ότι πολλοί από τους μαθητές της δεν έχουν χώρο να μελετήσουν και αναγκάζονται να καταφύγουν ακόμα και στο μπάνιο για να διαβάσουν -καθώς κατοικούν σε σπίτια που μοιράζονται με πολλές οικογένειες-, δημιούργησε ειδικό χώρο μελέτης ανοιχτό ακόμα και τα σαββατοκύριακα. Η φροντίδα και η αφοσίωση της Ζαφειράκου, όμως, δεν περιορίζεται εντός των τειχών του σχολείου. Μετά το πέρας των μαθημάτων, συνοδεύει τα παιδιά μέχρι τη στάση του λεωφορείου καθώς, όπως λέει, “πολλοί από τους μαθητές εκτίθενται στη βία των συμμοριών της περιοχής και πρέπει να σιγουρευτούμε ότι θα προστατεύσουμε τους μαθητές μας με κάθε κόστος”. Το ενδιαφέρον που δείχνει για τους μαθητές της, οι προσπάθειες και οι αγωνίες της γι΄ αυτούς δικαιολογούν στο ακέραιο την φράση της ότι αισθάνεται λες και “είμαι μαμά 1.400 παιδιών”.
“Η τέχνη πρέπει να καταλάβει περισσότερο χώρο στην εκπαίδευση”
Η μέθοδος της κας Ζαφειράκου αποδεικνύει ότι τα καλλιτεχνικά δεν πρέπει να έχουν δευτερεύοντα ρόλο στο εκπαιδευτικό σύστημα. Άλλωστε, η εξέλιξη των μαθητών της επιβεβαιώνει ότι η τέχνη κινητοποιεί τη φαντασία, τον ψυχισμό και τις δεξιότητες του παιδιού ενώ του επιτρέπει να ξεπερνά τα γλωσσικά εμπόδια και να αναπτύσσει την κοινωνικότητα του.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο πιστεύει πως στα καλλιτεχνικά “πρέπει να δοθεί περισσότερος χρόνος και χώρος στην εκπαίδευση. Η δημιουργική σκέψη των μαθητών καλλιεργείται όταν διερευνούμε νέες τεχνικές, επιλέγουμε υλικά, και ούτω καθεξής. Όταν τους εισάγω σε ό,τι γίνεται στον ευρύτερο κόσμο μέσω καλλιτεχνών, σχεδιαστών και κινημάτων, ξεκινούν ένα ταξίδι για να εξερευνήσουν τις δικές τους καινοτομίες. Ο ρόλος των διαφόρων μέσων και των πόρων βοηθά στην διέγερση της σχεδιαστικής τους καινοτομίας καθώς μεταμορφώνουν τα αντικείμενα. Η ανάληψη ρίσκων ώστε να επεκτείνουν κάποιο έργο που θεωρούν ότι είναι ολοκληρωμένο αλλά μπορεί να μεταλλαχθεί, συνιστά μια σημαντική επιρροή καθημερινά στη τάξη”. Στόχος της, όπως λέει, είναι να παροτρύνει τους μαθητές της να επιλέγουν και να καταρτίζονται στον τομέα της βιομηχανίας της τέχνης και του σχεδίου.
Σε ερώτηση μας για το τί θα κάνει με το χρηματικό έπαθλο, δηλώνει: “δεν έχω ακόμα αποφασίσει αλλά σίγουρα η επιλογή μου θα σχετίζεται με την συμβολής της τέχνης στην εκπαίδευση, καθώς πιστεύω πολύ στον θετικό αντίκτυπο που μπορεί να έχει στην επιτυχία των μαθητών και τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους” και συμπληρώνει: “απλά κοιτάξτε την επιρροή που άσκησε στους μαθητές μου στο Alperton”.
Σήμερα, το συγκεκριμένο κοινοτικό σχολείο κατατάσσεται στο 5% των σχολείων της Αγγλίας με την καλύτερη απόδοση μαθητών ενώ είναι και από τα ελάχιστα σχολεία που κέρδισαν το βραβείο Quality Mark Platinum Award.
Η καλύτερη δασκάλα του κόσμου Άντρια Ζαφειράκου, συνεχίζει το έργο της με φιλοδοξία όπως λέει ή ίδια “να εξασφαλίσω ότι τα παιδιά θα αναγνωρίζουν στο μέλλον ότι μονοπάτια που θεωρούν σήμερα ακατόρθωτα είναι πραγματικά επιτεύξιμα. Να κάνουν τα κατάλληλα βήματα ώστε να ανοίξουν πόρτες, διότι το ταλέντο τους είναι απεριόριστο”.
