Το άγχος και η κατάθλιψη συνδέονται μεταξύ τους και αλληλοτροφοδοτούνται. Η κατάθλιψη θεωρείται το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα υγείας στον 21ο αιώνα. Οι άνδρες συνήθως είναι επιρρεπείς στην κατάθλιψη σε ποσοστό διπλάσιο από αυτό των γυναικών.
Ένας από τους βασικούς λόγους είναι ότι οι άνδρες έχουν μάθει να αγνοούν και να παγώνουν τα συναισθήματά τους και αυτό περιλαμβάνει και το αίσθημα κατάθλιψης.
Τα ευρήματα των νευροεπιστημών μας δείχνουν ότι υπάρχουν δύο βασικοί τρόποι με τους οποίους μπορεί να εκδηλώσουμε κατάθλιψη. Ο ένας είναι όταν έχουμε κατάθλιψη ως συνεχιζόμενο σύμπτωμα ενός άλλου προβλήματος, που μπορεί να είναι κάποια μορφή τραύματος που δεν έχει διαγνωστεί ή αντιμετωπιστεί θεραπευτικά.
Το τραύμα είναι ένα πολύπλοκο θέμα που έχει υποτιμηθεί και παρεξηγηθεί από την κοινωνία μέχρι πολύ πρόσφατα. Ο αντίκτυπος από ένα συνταρακτικό βίωμα για το νευρικό μας σύστημα, όπως ένα σοβαρό ατύχημα ή μια αισθητή επίδραση στη ζωή μας, μπορεί να μας αφήσει κάποιο τραύμα. Ομοίως, ένα συνεχιζόμενο βίωμα μιας οδυνηρής, ανασφαλούς, κακοποιητικής ή συνταρακτικής κατάστασης που δεν μπορεί να επιλυθεί, μπορεί επίσης να δημιουργήσει ένα υπόβαθρο τραύματος. Το ίδιο το τραύμα έχει ως συμπτώματα, άγχος ή/και κατάθλιψη ως δευτερογενές ζήτημα.
Στην κοινωνία μας οι άνδρες οφείλουν να είναι «σκληροί». Οι «αδύναμοι» απορρίπτονται, απολύονται, δέχονται εκφοβισμό, ετικέτες και χαρακτηρισμούς και θεωρούν ότι μπορεί να μπουν σε νέα προβλήματα, αν παραδεχτούν, ή μιλήσουν για τα προβλήματα που έχουν ή για τα συναισθήματα που έχουν γι’ αυτά τα προβλήματα.
Οι άνδρες ζουν σε σιωπηλή επαγρύπνηση και άγχος. Συγκρατούν, υποτιμούν, εκλογικεύουν, αντισταθμίζουν με αστεία και χιούμορ και αποσύρονται όταν τα πράγματα σοβαρεύουν αλλά δεν εκφράζονται. Πολλοί υποφέρουν σιωπηλά και εσωτερικεύουν τα συναισθήματά τους, σαν κάτι να μην πηγαίνει καλά με τον εαυτό τους, πέρα από το τραύμα ή την κατάθλιψή τους.
Πολλοί άνδρες αισθάνονται αδύναμοι, ένοχοι, αμήχανοι ή λιγότερο αρσενικοί αν δεν βρίσκονται στην κορυφή. Ένα μεγάλο ποσοστό είναι τελειομανείς που κλειδώνουν μέσα τους τόση αυτοκριτική, απογοήτευση, μίσος για τον εαυτό και οργή επειδή δεν πετυχαίνουν τους ανέφικτους στόχους τους, ώστε έχουν τον χειρότερο εχθρό συνεχώς μέσα στο κεφάλι τους.
Ο δεύτερος τρόπος που αναπτύσσεται η κατάθλιψη είναι ότι, κατά τα άλλα, υγιείς άνδρες και γυναίκες συνθλίβονται από τη ζωή που ζουν. Στην εποχή μας, ο καθένας μας «πρέπει να γίνει κάποιος», να εργαστούμε σκληρότερα, να γίνουμε πλουσιότεροι.
Για ένα διάστημα, εργαζόμαστε σκληρότερα και τρέχουμε περισσότερο σε αυτό το μαραθώνιο. Χρησιμοποιούμε περισσότερη ενέργεια, αλλά αρχίζουμε να αισθανόμαστε ότι παραμένουμε στο ίδιο σημείο.
Συνήθως το άγχος του να ζεις τρέχοντας όλο και περισσότερο χάριν της επιτυχίας και ενός καλού επιπέδου ζωής, έχει το τίμημά του. Χάνουμε ενέργεια για τα καθήκοντα που αναλαμβάνουμε αλλά μια νέα ξέφρενη ενέργεια εμφανίζεται στα κεφάλια μας με αγχώδεις και αναμασώμενες σκέψεις που είναι πάντα αρνητικές.
Στις σχέσεις, οι άνδρες αντιλαμβάνονται ότι πρέπει να είναι ισχυροί,να φέρνουν αποτέλεσμα, να είναι πιο οικείοι, να παίρνουν τον έλεγχο, να είναι ο βράχος για το άλλο πρόσωπο στη ζωή τους. Η κοινωνία θεωρεί ότι ένας άντρας πρέπει να ξέρει τι να κάνει σε κάθε περίσταση.
Σύντομα, η πίεση που συσσωρεύεται από τους άνδρες όταν εσωτερικεύουν σιωπηλά τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους αντί να τα εκφράσουν στις συντρόφους τους, οδηγεί σε κατάθλιψη. Αυτό δημιουργεί τεράστια πίεση στη σωματική και ψυχονοητική κατάσταση του άντρα.
Οι γυναίκες συνήθως έχουν πιο κοινωνικοποιημένες διεξόδους για να εκφράσουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους με άλλες γυναίκες, αφού γνωρίζουν πώς να σχετίζονται και να μοιράζονται τους προβληματισμούς τους καλύτερα από ό, τι οι άνδρες. Για τους περισσότερους άνδρες, η τέχνη της επικοινωνίας σκέψεων και συναισθημάτων είναι κάτι ξένο προς αυτούς.
Από κλινική άποψη, στη συμβουλευτική ζεύγους διαπιστώνουμε ότι τόσο ο άνδρας όσο και η γυναίκα σε ένα ζευγάρι, μπορούν να αποκτήσουν μεγάλη επίγνωση και νέους τρόπους να συνδεθούν μεταξύ τους, αν καθίσουν μαζί να το διερευνήσουν. Το μοίρασμα παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την πραγματικότητα και την κατάσταση όπου βρίσκεται ο καθένας και για να αποκτήσουν μια καλύτερη κατανόηση των αναγκών που ο καθένας τους έχει για να προχωρήσουν μαζί ως ένα ενιαίο και υποστηρικτικό ζευγάρι.
Μερικές φορές χρειάζεται μόνο εκπαίδευση, επίδειξη και εξάσκηση στους άνδρες για να αποκτήσουν νέες δεξιότητες που μειώνουν τη συσσώρευση των εσωτερικών πιέσεων, οι οποίες σε διαφορετική περίπτωση θα τους οδηγούσαν σε μια καθοδική τροχιά άγχους και κατάθλιψης. Σε μια καθοδική τροχιά, αρχίζουμε να συσπόμαστε, να βλέπουμε φόβο γύρω μας, πέφτει η θετικότητά μας και γινόμαστε πιο αρνητικοί, περισσότερο φοβισμένοι, καθώς έχουμε φτάσει στην κατάσταση του άγχους.
Ο δρόμος για την κατάθλιψη έχει συνήθως δύο ορόσημα. Το πρώτο είναι το στρες ή ένα τραυματικό γεγονός και το δεύτερο είναι το άγχος.
Όταν είμαστε αγχωμένοι, όλες αυτές οι ορμόνες και βιοχημικοί παράγοντες που παράγουμε στην κατάσταση «πάλης ή φυγής» και μας κρατούν σε επαγρύπνιση, υπερ-εγρήγορση, ένταση και ενεργητικότητα, αρχίζουν να επιταχύνουν το σύμπλεγμα συνεχούς σκέψης, ανησυχίας, στρες και αϋπνίας.
Ωστόσο, οι ίδιες αυτές χημικές ουσίες που μας προκαλούν βλάβη καθώς και οι αντίστοιχες θετικές χημικές ουσίες καλής υγείας που απενεργοποιούνται σε μας όταν είμαστε αγχωμένοι ή στρεσαρισμένοι, κάνουν κάποια πραγματική ζημιά τόσο στο μυαλό όσο και στο σώμα μας.
Εμείς έχουμε ένα είδος κανόνα «80 προς 20» στο σωματο-ψυχο-νοητικό μας σχεδιασμό ως άνθρωποι. Δηλαδή, είμαστε σχεδιασμένοι για να ζούμε το 80% του χρόνου μας σε χαλαρή κατάσταση ύπαρξης (γνωστή ως παρασυμπαθητική κατάσταση ή παρασυμπαθητικοτονία) και το 20% του χρόνου μας σε κατάσταση «πάλης ή φυγής» (γνωστή ως συμπαθητική κατάσταση ή συμπαθητικοτονία). Στη σύγχρονη εποχή μας όπου οι πραγματικές φυσικές απειλές είναι ανύπαρκτες, δεν υπάρχει κανένας λόγος για να μην ζούμε πραγματικά σε μια κατάσταση ύπαρξης «90 προς 10».
Ωστόσο, το στρες και στη συνέχεια το άγχος, μας βάζει σε έναν τρόπο ζωής όπου είμαστε αγχωμένοι ή στρεσαρισμένοι το 80% του χρόνου και μπορούμε να βρούμε ανακούφιση, παρηγοριά και χαλάρωση, συχνά μόνο μέσα από εθισμούς, φάρμακα, φαγητό και ποτό, το υπόλοιπο 20% του χρόνου.
Ο λόγος που υφίσταται η «ασθένεια» είναι επειδή νιώθουμε άβολαή αποσυνδεδεμένοι από την κατάσταση ηρεμίας, άνεσης και χαλάρωσης (παρασυμπαθητικοτονία) και γι’ αυτό αρρωσταίνουμε. Στο στάδιο άγχους μπορεί να αρρωστήσουμε στο σώμα καθώς δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει η σωματο-ψυχονοητική μας κατάσταση σε ένα μοτίβο «20 προς 80», ενώ είμαστε σχεδιασμένοι για να ζούμε σε μοτίβο «80 προς 20».
Υπάρχουν πολλά διαφορετικά συμπτώματα σε αυτό το στάδιο. Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, χρόνια κόπωση, ινομυαλγία, ημικρανίες, ρινίτιδα, βρογχίτιδα, λοιμώξεις, υπερ-θυροειδισμός, υπο-θυροειδισμός, υπο-μεταβολισμός, σύνδρομο κόπωσης των επινεφριδίων, τριγμός των οδόντων, διαταραχές ύπνου, Γενικευμένη Αγχώδης Διαταραχή, είναι μερικά απ’ αυτά. Το σώμα αρχίζει να παραιτείται.
Μερικοί άνθρωποι καταρρέουν σε αυτή τη φάση και ζητούν βοήθεια, καθώς δεν μπορούν πλέον να συνεχίσουν σ’ αυτούς τους ρυθμούς. Άλλοι είναι πιο ανθεκτικοί ή πιο πεισματάρηδες και συνεχίζουν αλλά σε κάποια φάση πέφτουν σε κατάθλιψη.
Η κατάθλιψη στην τυπική της μορφή είναι μια αίσθηση βάρους, ένας λήθαργος, μια κατάρρευση, μια βαριά νωθρότητα και «κόλλημα», χρωματισμένα με άγχος που ακόμα εκδραματίζει τα συμπτώματά του μέσα σε όλα τα νέα πράγματα που η κατάθλιψη φέρνει στην εμπειρία. Όταν έρχεται η κατάθλιψη, δεν υπάρχει πουθενά να τρέξεις και να κρυφτείς ή να παραμείνεις στην άρνηση.
Η κατάθλιψη είναι ένα απειλητικό για τη ζωή θέμα εάν δεν ελεγχθεί και δεν αντιμετωπιστεί θεραπευτικά μακροπρόθεσμα. Έχει σοβαρό αντίκτυπο στην σωματική και ψυχονοητική υγεία, στο νόημα και στην αξία της ζωής για το άτομο και στη σχέση του με άλλους ανθρώπους.
Η κατάθλιψη δεν πρέπει ποτέ να μένει απλά ως ένα θέμα από το οποίο πρέπει διαχωρίζεις τη θέση σου, να σκληρύνεις και να προσπαθήσεις να το ξεπεράσεις. Το στρες και το άγχος μας δείχνουν ξεκάθαρα τα μηνύματα για το πού μπορούμε να καταλήξουμε προσπαθώντας να τα αντέξουμε ή να τα συγκαλύψουμε με αλκοόλ, ναρκωτικά ή αποσπώντας την προσοχή μας μέσα από την εργασία.
Σίγουρα υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αναπτύξουμε ανθεκτικότητα στο στρες, στο άγχος και στην κατάθλιψη, που ο καθένας μας πρέπει να μάθει και να υιοθετήσει στη σύγχρονη κοινωνία μας. Ωστόσο, για τους πάσχοντες από τραύμα και κάποιους άλλους, αυτό δεν θα αποτρέψει την εμφάνιση ενός σημαντικού στρες, άγχους και επεισοδίου κατάθλιψης.
Η λήψη βοήθειας είναι ο μόνος τρόπος για να ξεπεράσεις αυτό το θέμα ζωής που ο καθένας από εμάς μπορεί να το αντιμετωπίσει κάποτε. Χρειάζεται να είμαστε ειλικρινείς και να έχουμε επίγνωση για το που πραγματικά βρισκόμαστε στη ζωή μας και να είμαστε έτοιμοι να ζητήσουμε βοήθεια αν καταλάβουμε ότι έχουμε συμπτώματα κατάθλιψης.
