Η «χειραγώγηση» του ανθρώπινου DNA, για παράδειγμα, με στόχο την «παραγωγή» συγκεκριμένων τύπων ανθρώπων, χωρίς βιολογικούς γονείς, ανάλογα με τις ανάγκες μιας φουτουριστικής κοινωνίας όπως αυτή έχει παρουσιαστεί στη μεγάλη οθόνη, ίσως δεν είναι κάτι τόσο μακρινό.
Την περασμένη εβδομάδα 150 επιστήμονες συζήτησαν κεκλεισμένων των θυρών στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός συνθετικού γονιδιώματος, δηλαδή τη χρήση χημικών ουσιών για να «κατασκευαστεί» DNA ανάλογο με αυτό που περιέχεται στα ανθρώπινα χρωμοσώματα.
Το εγχείρημα βρίσκεται ακόμη στη φάση της απλής, θεωρητικής ανταλλαγής ιδεών, ωστόσο η μυστικότητα με την οποία διεξήχθη η συνάντηση, μακριά από τις κάμερες και τα ΜΜΕ, προκάλεσε έντονο προβληματισμό και στους κόλπους της επιστημονικής κοινότητας.
Μέχρι σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της επιστήμης ήταν η αποκωδικοποίηση και χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος, το οποίο περιέχει περίπου 3 δισ. διαφορετικά «γράμματα». Οι ερευνητές είναι σε θέση να τροποποιήσουν το γενετικό υλικό προσθέτοντας ή αφαιρώντας γονίδια ή αλλάζοντας τα «γράμματα» σε υπάρχοντα γονίδια. Η τεχνική αυτή έχει φέρει πραγματική επανάσταση σε διάφορες θεραπείες, όπως για παράδειγμα για τον διαβήτη, ενώ έχει επιτρέψει τη δημιουργία γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών.
 |
Σύνθεση από την αρχή
Ωστόσο, το αντικείμενο συζήτησης στο Χάρβαρντ δεν ήταν η «ανάγνωση» του γονιδιώματος ή έστω η μερική τροποποίησή του, αλλά το να «γραφτεί» εξ ολοκλήρου ένα νέο γονιδίωμα που θα έχει κατασκευαστεί στο εργαστήριο. Αλλωστε, έχει διαπιστωθεί ότι είναι εξαιρετικά πολύπλοκη η γενετική τροποποίηση πολλών γονιδίων, όπως για παράδειγμα της μαγιάς, στην οποία προστίθενται αρκετά γονίδια για την παραγωγή αρωματικών και γευστικών ουσιών. Οπότε θα ήταν ενδεχομένως πιο απλή διαδικασία η σύνθεση του DNA από την αρχή.
Αυτομάτως, όμως, όταν μιλάμε για ανθρώπινο γονιδίωμα προκύπτουν τεράστια ηθικά διλήμματα και κυρίως το ερώτημα αν οι επιστήμονες μπορούν να γίνουν μικροί θεοί και να δημιουργήσουν ανθρώπους με συγκεκριμένα φυσικά χαρακτηριστικά. Θα μπορούσαν έτσι να «παράγονται» μαζικά στρατιώτες, εργάτες, υπεράνθρωποι ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να γεννήσει η φαντασία καθενός.
Οι διοργανωτές της συνάντησης αρνούνται ότι ο στόχος τους είναι η «κατασκευή» ανθρώπων και υποστηρίζουν ότι η συζήτηση αφορούσε τη σύνθεση DNA γενικότερα, που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε διάφορα ζώα, φυτά και μικρόβια. Ο καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ, Τζορτζ Τσερτς, υπογράμμισε ότι το αίτημα περί «διακριτικότητας» είχε να κάνει με την υποβολή της σχετικής έκθεσης σε επιστημονικό περιοδικό, που δεν επιτρέπεται να συζητηθεί δημόσια πριν από τη δημοσίευση. Παράλληλα, τόνισε ότι οι ηθικές διαστάσεις του ζητήματος αποτέλεσαν αντικείμενα εκτενούς συζήτησης.
Αυτήν τη στιγμή η σύνθεση DNA βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο και αντιμετωπίζει αρκετά προβλήματα. Οι υπάρχουσες τεχνικές επιτρέπουν τη δημιουργία «σειρών» με μόνο 200 ζεύγη βάσεων, δηλαδή χημικών ουσιών που περιέχονται στο γενετικό υλικό. Ενα και μόνο γονίδιο μπορεί να έχει μήκος εκατοντάδων ή και χιλιάδων ζευγών και για την κατασκευή του θα πρέπει να συνδυαστούν πολλαπλά κομμάτια των 200 ζευγών. Το κόστος, παρότι μειώνεται, είναι ακόμη εξαιρετικά υψηλό.
Το 2003 η σύνθεση ενός ζεύγους βάσης στοίχιζε 4 δολάρια, σήμερα μόλις τρία σεντς. Και πάλι, όμως, η σύνθεση ενός γονιδιώματος όπως το ανθρώπινο που έχει 3 δισ. «γράμματα», θα έφτανε τα 90 εκατομμύρια δολάρια. Σε είκοσι χρόνια, όμως, θα μπορούσε να είναι μόλις 100.000 δολάρια. Το εγχείρημα δεν έχει καταφέρει ακόμη να εξασφαλίσει χρηματοδότηση, παρότι έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από αρκετές εταιρείες και ιδρύματα.