Οι γιορτές συχνά δεν είναι εύκολες για τους πάσχοντες από άνοια και τους φροντιστές τους. Ευτυχώς, υπάρχουν τρόποι για να τις απολαύσετε χωρίς σοβαρά απρόοπτα.
Τα Χριστούγεννα μπορεί να είναι ιδιαίτερα απαιτητικά για τους πάσχοντες από άνοια και τις οικογένειές τους, που συχνά τα βιώνουν ως την πιο δύσκολη εποχή του χρόνου.
Η κυρία Όλγα Λυμπεροπούλου, γνωστική νευροψυχολόγος με ειδίκευση στην τρίτη ηλικία και τις άνοιες, έχει μερικές συμβουλές που μπορεί να σας βοηθήσουν να τα περάσετε πιο ανώδυνα.
Η πρώτη είναι να στολίσετε σταδιακά το σπίτι, ώστε ο ασθενής να προσαρμοστεί ομαλά στο νέο διάκοσμο. Τοποθετήστε αρχικά το δέντρο, έπειτα από λίγες ημέρες μερικά στολίδια κ.λπ.
Καλό, όμως, είναι να αποφύγετε τα φωτάκια που αναβοσβήνουν και τα διακοσμητικά με σχήμα τροφίμων. Και αυτό, διότι τα φώτα που αναβοσβήνουν μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση και εκνευρισμό σε έναν άνθρωπο με άνοια. Και τα στολίδια με σχήμα τροφίμων μπορεί να τον μπερδέψουν και να προσπαθήσει να τα φάει.
Άλλα πράγματα που μπορείτε να κάνετε είναι τα εξής:
Μην του υπενθυμίζετε συνεχώς το γιορτινό πρόγραμμα
Αποφύγετε να λέτε συνεχώς στον ασθενή ότι έρχονται τα Χριστούγεννα και να του επαναλαμβάνετε το πρόγραμμά σας. Με την τακτική αυτή δεν τον βοηθάτε να προετοιμαστεί καλύτερα για τις γιορτές.
Αντιθέτως, αν αντιλαμβάνεται ότι του λέτε τα ίδια πράγματα, μπορεί να εκνευριστεί. Και αν συνειδητοποιήσει ότι είναι σαν να τα ακούει για πρώτη φορά, θα αισθανθεί ντροπή και απογοήτευση.
Φτιάξτε ένα βασικό πλάνο και μερικά εναλλακτικά.
Διαμορφώστε το πρόγραμμα για τα Χριστούγεννα με τρόπο που να ταιριάζει στις ανάγκες και τις προτιμήσεις του ασθενούς.
Μην ανατρέψετε όλη του την καθημερινότητα, ελπίζοντας ότι «θα το πάρει καλά». Ούτε να κάνετε σχέδια που ελπίζετε ότι θα απολαύσει. Περιορισθείτε σε πράγματα που ξέρετε ότι τον ευχαριστούν.
Να είστε επίσης προετοιμασμένοι ψυχικά για τυχόν απρόοπτα και να έχετε σκεφτεί πως θα τα διαχειριστείτε. Μπορεί π.χ. να χρειασθεί να φύγετε νωρίς από ένα τραπέζι, επειδή π.χ. ήταν δυνατά η μουσική και ο ασθενής ένιωσε εκνευρισμό. Ή πάλι μπορεί να χρειασθεί να ζητήσετε από τους καλεσμένους σας να φύγουν νωρίτερα.
Προσαρμόστε το πρόγραμμά σας στα νέα δεδομένα.
Μπορεί π.χ. να συνηθίζατε να καλείτε στο σπίτι σας για το χριστουγεννιάτικο γεύμα τα μέλη της ευρύτερης οικογένειας. Τώρα, όμως, η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική. Ίσως λοιπόν είναι προτιμότερο να περιοριστείτε σε ένα γεύμα με τους πολύ κοντινούς σας ανθρώπους.
Αδιαφορήστε για τις προσδοκίες των υπολοίπων. Αυτό που έχει σημασία είναι να περάσετε ήρεμα και ευχάριστα τις γιορτές εσείς και ο άνθρωπος που φροντίζετε.
Ζητήστε τη βοήθεια των δικών σας ανθρώπων.
Πιθανότατα έχετε γύρω σας ανθρώπους που θα ήθελαν πολύ να σας βοηθήσουν. Ζητήστε τους βοήθεια, εξηγώντας τους τι ακριβώς χρειάζεστε. Μπορεί να είναι κάτι πρακτικό (π.χ. να σας βοηθήσουν στα ψώνια) ή υποστηρικτικό (π.χ. να προσέχουν τον ασθενή όσο εσείς θα στρώνετε το τραπέζι).
Εμπιστευτείτε το ένστικτό σας.
Επειδή έχετε βαθιά γνώση των αναγκών του ασθενούς, λογικά θα έχετε ένα προαίσθημα για το πως μπορεί να εξελιχθεί μια κατάσταση. Ακούστε το ένστικτό σας. Αν σας λέει π.χ. ότι ο ασθενής θα αντεπεξέλθει σε ένα γιορτινό τραπέζι, δεχτείτε την πρόσκληση. Ειδάλλως, αρνηθείτε ευγενικά.
Ενημερώστε συγγενείς και φίλους για την ασθένειά του.
Μερικές φορές βλέπουμε τα Χριστούγεννα αγαπημένα πρόσωπα με τα οποία δεν έχουμε συχνή επαφή. Είναι σημαντικό να τους ενημερώσετε εκ των προτέρων για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο ασθενής με άνοια, τις «παράξενες» συμπεριφορές που μπορεί να εκδηλώσει, αλλά και για τον κατάλληλο τρόπο να επικοινωνήσουν μαζί του όταν συναντηθούν.
Ενθαρρύνετε τον ασθενή με άνοια να συμμετάσχει στις προετοιμασίες.
Εάν βεβαίως το επιτρέπει το στάδιο της νόσου του. Αν είναι ακόμα λειτουργικός, δώστε του την ευκαιρία να αισθανθεί χρήσιμος και ανεξάρτητος. Μπορεί π.χ. να αναλάβει να στρώσει το τραπέζι, να σας βοηθήσει να διαλέξετε δώρα ή να διπλώσει τις χαρτοπετσέτες.
Το σημαντικό είναι να μην τον αγνοήσετε και μην τον αναγκάσετε να ασχοληθεί με κάτι, αν δεν θέλει. Προσπεράστε επίσης ευγενικά τυχόν λάθη και αστοχίες.
Δημιουργήστε νέες παραδόσεις με γνώμονα τις σημερινές ικανότητές του.
Αν δεν μπορεί πια να στολίσει το δέντρο ή να φτιάξει μελομακάρονα, δεν πειράζει. Δημιουργήστε νέες οικογενειακές παραδόσεις με βάση τα πράγματα που μπορεί ακόμα να κάνει καλά. Τραγουδήστε τα κάλαντα. Δείτε φωτογραφίες από Χριστούγεννα περασμένων ετών. Ενθαρρύνετε τα παιδιά της οικογένειας να τραγουδήσουν μαζί του. Είναι βέβαιο πως θα το κάνουν με μεγάλη χαρά!
Διατηρήστε τη ρουτίνα του.
Προσπαθήστε να μην ξεφύγετε πολύ ή συχνά από το πρόγραμμα φαγητού και ύπνου του ασθενούς. Οι αλλαγές στο πρόγραμμά του ενδέχεται να του δημιουργήσουν συναισθήματα άγχους και ανασφάλειας, τα οποία με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν στην εκδήλωση δύσκολων συμπεριφορών.
Προσπαθήστε επίσης να καλύψετε τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Αν π.χ. έχει συνηθίσει να τρώει μεσημεριανό στη 1 αλλά το χριστουγεννιάτικο γεύμα έχει προγραμματιστεί για τις 2:30’, δώστε του ένα σνακ στη 1 και μικρή ποσότητα φαγητού στις 2:30’.
Αποφύγετε τις διαμάχες σχετικά με τη φροντίδα του.
Σχεδόν πάντα υπάρχει ένα μέλος της οικογένειας που ξέρει καλύτερα από τους γιατρούς και από εσάς, και έχει γνώμη για όλα. Όσο κι αν αισθάνεστε την ανάγκη να αντικρούσετε όσα υποστηρίζει, μην το κάνετε στο γιορτινό τραπέζι.
Αν αρχίσει καυγάς, όχι μόνο θα χαλάσει η ευχάριστη ατμόσφαιρα, αλλά θα προσκληθεί σύγχυση και αναστάτωση στο άτομο που φροντίζετε.
Εντοπίστε εγκαίρως τα σημάδια της κόπωσης.
Αν ο ασθενής βρίσκεται στα μεσαία ή προχωρημένα στάδια της άνοιας και δεν μπορεί να εκφράσει με σαφήνεια ότι αισθάνεται δυσάρεστα, να είστε σε ετοιμότητα ώστε να αναγνωρίσετε τα «καμουφλαρισμένα» σημάδια της κόπωσης.
Ύποπτη είναι οποιαδήποτε μη αναμενόμενη συμπεριφορά, όπως ο αδικαιολόγητος θυμός, το να ζητά επίμονα να φύγετε ή το να είναι ασυνήθιστα σιωπηλός.
Βοηθήστε τον να παραμείνει ήρεμος.
Ο πολύς κόσμος, η γιορτινή μουσική, οι ζωηρές συζητήσεις, τα γέλια, μπορεί να είναι δύσκολα για τον ασθενή.
Αν νιώσετε ότι έχει κουραστεί από τα πολλά ερεθίσματα, προτείνετέ του να αποσυρθεί για λίγο σε ένα ήσυχο δωμάτιο του σπιτιού. Εκεί θα έχει τη δυνατότητα να χαλαρώσει ή ακόμα και να κοιμηθεί λίγο.
Διατηρήστε την ψυχραιμία σας.
Ακόμα κι αν κάτι πάει στραβά, διαχειριστείτε το με ψυχραιμία, όπως θα κάνατε αν ήσασταν μόνοι οι δυο σας.
Αν, π.χ., έχει ένα ξέσπασμα θυμού ή πάρει με το χέρι ένα κομμάτι κρέας απ’ την πιατέλα και το φάει, μην αντιδράσετε έντονα. Μια άβολη στιγμή δεν πρέπει να χαλάσει την ευχάριστη ατμόσφαιρα.
Φροντίστε τον εαυτό σας.
Βρείτε χρόνο για να φροντίσετε τον εαυτό σας και να φορτίσετε τις μπαταρίες σας. Ζητήστε από ένα άτομο εμπιστοσύνης να μείνει για λίγες ώρες με τον ασθενή, ώστε να κάνετε μια βόλτα, να πάτε στο κομμωτήριο ή απλά να χαλαρώσετε στον καναπέ σας. Θα σας κάνει πολύ καλό.
