Η κατάχρηση ουσιών αποτελεί φαινόμενο κοινωνικό που ξεκινάει χιλιάδες χρόνια πριν, με την ανακάλυψη της αιθυλικής αλκοόλης από τη ζύμωση των δημητριακών & άλλων ουσιών της φύσης που δημιουργούν αλλαγές στη συνείδηση (ψυχεδελικά) ή ευφορία (κοκαΐνη). Οι ουσίες αυτές που προυπάρχουν στη φύση & θα συνεχίσουν να υπάρχουν για πάντα, θα σχετίζονται με καταναγκαστική χρήση, κατάχρηση, εξάρτηση, ακόμη & εθισμό.
Αυτό έχει ως απαρχή τον αθλητισμό. Πολλοί νέοι, άνδρες & γυναίκες, αθλητές & μη, προκειμένου να βελτιώσουν τις αθλητικές τους επιδόσεις ή την εξωτερική τους εμφάνιση, προσφεύγουν στη χρήση αναβολικών, γι΄αυτό άλλωστε σε κάθε άθλημα (στίβος, μπάσκετ, άρση βαρών κ.α.) υπάρχουν & τα anti-doping control. Η χρήση όμως αναβολικών σκευασμάτων για αθλητικούς ή αισθητικούς σκοπούς, αποτελεί κατάχρηση γιατί δε συνδέεται με τις αποδεκτές θεραπευτικές ενδείξεις & οι δόσεις που καταναλώνονται υπερβαίνουν κατά πολύ τις αναγκαίες δόσεις των ιατρικών ενδείξεων. Τα αναβολικά στεροειδή είναι χημικές ουσίες που σχετίζονται & δρουν με παρόμοιο τρόπο αυτού της ορμόνης τεστοστερόνης!
Τα αναβολικά έχουν αρρενοποιητικές ιδιότητες, ιδιότητες μυικής αύξησης & ενίσχυσης της σωματικής δύναμης, προσφέρουν αντοχή, μειώνουν τη κόπωση & εξασφαλίζουν καλύτερη προπόνηση, ενώ παράλληλα προκαλούν επιθετικότητα ( οργή των στεροειδών) & τέλος δημιουργούν ήπιου βαθμού ευφορία. Τεκμηριωμένα πλέον, η παράνομη χρήση αυτών, σχετίζεται με κινδύνους για την υγεία αλλά προς όφελος των ιδίων εξασφαλίζει ένα “άδικο” προβάδισμα στον ανταγωνιστικό αθλητισμό. Το μεγαλύτερο πρόβλημα βρίσκεται εντός γυμναστηρίων & τόπων άθλησης, όπου η αύξηση μυικής μάζας είναι εμφανής ακόμη & στα μάτια του πιο άπειρου! Έτσι, ενώ αυτά τα φάρμακα βλάπτουν το χρήστη, ύπουλα προτρέπουν άλλα άτομα να κάνουν χρήση (πρότυπα αρνητικά), ενώ επίσης λόγω της βίαιης συμπεριφοράς που μπορεί να παρουσιαστεί υπο την επήρεια αυτών, θέτουν σε κίνδυνο δικά τους πρόσωπα (π.χ. γονείς, αδέλφια, σύντροφοι, φίλοι κ.α.)
Τα αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή αναστέλλουν τη φυσιολογική διαδικασία ρύθμισης της τεστοστερόνης & της ανδρικής γονιμότητας & διακόπτουν τη διαδικασία σπερματογένεσης. Κάποια απο τα απαγορευμένα είναι τα παρακάτω: Νανδρολόνη, Στανοζολόλη, Μπολυτενόνη, DHEA, Ανδροστενεδιόλη κ.α. (κοινόχρηστη ονομασία: Δροστανολόνη, Μεθανανδιενόνη, Μεθενολόνη, Τεστοστερόνη, Οξανδρολόνη κ.α. ).
ΘΕΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ ΑΝΔΡΟΓΟΝΩΝ ΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ
Κάποια συνθετικά αναβολικά ανδρογόνα στεροειδή έχουν πάρει έγκριση στις ΗΠΑ & χρησιμοποιούνται για:
- τη θεραπεία του ανδρικού υπογοναδισμού
- συγκεκριμένες αναιμίες & τη θεραπεία σοβαρής μυικής απώλειας μετά απο τραυματισμό
- την HIV λοίμωξη
- την αιμοκάθαρση
- την ενδομητρίωση & την ινοκυστική μαστοπάθεια στις γυναίκες
- στα χειρουργία
- τη παροδική αύξηση του μεγέθους & της ισχύος των μυών
- τη θεραπεία καταβολικών καταστάσεων (όταν η χρήση ενέργειας υπερβαίνει τη διαθεσιμότητα ενέργειας απο τη διατροφή, το σώμα χρησιμοποιεί την αποθηκευμένη ενέργειά του για τη κάλυψη των αναγκών του)
- στη κτηνιατρική
ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ
Άνω του φυσιολογικού δόσεις τεστοστερόνης, με ή χωρίς άσκηση για αύξηση ισχύος, αυξάνουν την ελεύθερη λίπους μάζα, το μέγεθος των μυών & την ισχύ σε φυσιολογικούς άνδρες. Ο συνδυασμός τεστοστερόνης & άσκησης έχει αθροιστική δράση. Βελτιώνονται οι επιδόσεις στις αθλητικές δραστηριότητες που απαιτούν μέγεθος & ισχύ, όμως έχουν αρνητική επίδραση στην αερόβια επίδοση.
ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΑΝΑΒΟΛΙΚΩΝ ΑΝΔΡΟΓΟΝΩΝ ΣΤΕΡΟΕΙΔΩΝ
Καρδιαγγειακές: – αύξηση παραγόντων κινδύνου για τη καρδιά
- υπερταση
- αλλοίωση των κλασμάτων λιποπρωτεϊνών
- αύξηση της αναλογίας LDL(κακή χοληστερόλη) /HDL(καλή χοληστερόλη)
- εγκεφαλικά επεισόδια/εμφράγματα του μυοκαρδίου
Ηπατικές δράσεις με τις απο του στόματος χορηγούμενες ουσίες:
- αύξηση ηπατικών ενζύμων
- ηπατίτιδα πελίωσης (άνω των 6 μηνών χρήση)
- όγκοι ήπατος [καλοήθεις/κακοήθεις(άνω των 24 μηνών χρήση)]
Αναπαραγωγικό σύστημα: ΑΝΔΡΕΣ:
- μείωση παραγωγής τεστοστερόνης (μείωση της libido)
- ανώμαλη σπερματογένεση
- παροδική στειρότητα (ανικανότητα)
- ατροφία όρχεων
(αυτές οι επιδράσεις είναι συνήθως αναστρέψιμες εντός ολίγων μηνών μετά τη διακοπή χρήσης της ουσίας)
ΓΥΝΑΙΚΕΣ:
- μεταβολές του εμμηνορυσιακού κύκλου
- μειωμένη λειτουργία θυροειδούς
- μείωση ανοσοσφαιρινών IgM/IgA/IgC
- πρόωρη σύγκλειση των κέντρων ανάπτυξης των οστών
- ατροφία τενόντων (αυξημένος κίνδυνος διάρρηξης τενόντων)
Αισθητικές: ΑΝΔΡΕΣ:
- γυναικομαστία
- ατροφία όρχεων
- ακμή
- επιτάχυνση της εμφάνισης ανδρικής φαλάκρας
ΓΥΝΑΙΚΕΣ:
- μεγέθυνση κλειτορίδας
- ακμή
- αυξημένη τριχοφυϊα προσώπου/σώματος
- τραχύτητα δέρματος
- φαλάκρα ανδρικού τύπου
- βραχνή φωνή
Ψυχολογικές:
- κίνδυνος εθισμού (σωματική εξάρτηση με στερητικά συμπτώματα απο υψηλές δόσεις αναβολικών όπως κατάθλιψη, αϋπνία, ανησυχία, κόπωση, απώλεια όρεξης, μειωμένη libido, κεφαλαλγίες κ.α.)
- σοβαρές μεταπτώσεις της διάθεσης (σοβαρή μεταβολή της προσωπικότητας απο απλές μεταπτώσεις διάθεσης μέχρι ψύχωση που απαιτεί νοσηλεία, αλλά αναστρέψιμες όταν διακόπτονται τα στεροειδή αναβολικά)
- επιθετικές τάσεις (ανταγωνιστικότητα, επιθετικότητα, εχθρική διάθεση)
- ψυχωσικά επεισόδια
- κατάθλιψη
- αναφορές αυτοκτονιών
Τα αναβολικά στεροειδή που χορηγούνται σε συχνή & υψηλή δόση είναι χημικές ουσίες που μεταβάλλουν τη διάθεση όμως, έχοντας καθυστερημένη έναρξη δράσης με αποτέλεσμα πολλές απο τις αρνητικές τους επιπτώσεις να μη γίνονται αντιληπτές ως προκαλούμενες απο την ουσία αυτή! Η χρήση αναβολικών έχει συνδεθεί & με άλλες συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, ενώ σε συνδιασμό με αλκοόλη & κοκαϊνη έχουν κατακόρυφη αύξηση της επιθετικότητας.
Η διακοπή τους σχετίζεται με ποικίλλουσα & μερικές φορές μερική αποκατάσταση των επηρεασμένων λειτουργιών. Απαιτείται αποχή απο τα φάρμακα, αντιμετώπιση των συμπτωμάτων στέρησης & συντήρηση της αποχής. Θεραπευτικά μέσα αποτελούν οι συμπεριφορικές & γνωσιακές προσεγγίσεις, υποστηρικτική θεραπεία, καθησυχασμός, εκπαίδευση & συμβουλευτική, ενώ για την αποκατάσταση των ορμονικών μεταβολών είναι απαραίτητη η παρακολούθηση απο ενδοκρινολόγο.
Αξίζει να σημειωθεί οτι εκτός απο τους αθλητές αυτοί που επιλέγουν τη χρήση αναβολικών μπορεί να είναι άτομα που πάσχουν απο διαταραχή σωματικής δυσμορφίας, που αντιμετωπίζουν δηλαδή, προβλήματα αντίληψης της σωματικής εικόνας του εαυτού τους & απαιτείται κλινική αντιμετώπιση της διαταραχής απο ειδικό (ψυχίατρο/ ψυχολόγο). Ωστόσο, σε αυτές τις ουσίες μπορεί να προσφύγουν & άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση ή άτομα που επιθυμούν ν΄αποκτήσουν τη μυώδη εικόνα του σώματος που προβάλουν τα μέσα & θεωρείται της μόδας. Σε αντίθεση με τους αθλητές που θα διακόψουν τη χρήση με το τέλος της ανταγωνιστικής περιόδου, τα άτομα με ευάλωτο “ΕΓΩ”, μόλις διακόψουν τη χρήση θα δουν την απότομη πτώση μυικής δύναμης & όγκου, με αποτέλεσμα να παρουσιάσουν απότομη πτώση στη ψυχολογία τους (αφού η εξωτερική εικόνα είναι πολύ σημαντική γι’ αυτούς) & κατ’ επέκταση να επιστρέψουν στη χρήση αναβολικών για να συντηρήσουν το αισθητικό αποτέλεσμα φτάνοντας σε νοσηρές καταστάσεις όπως ανορεξία, βουλιμία & πάλι χρήση αναβολικών στεροειδών (φαύλος κύκλος).
Συνεπώς, η επιτυχής παρέμβαση θα πρέπει να υπερβαίνει την εκπαίδευση, τη συμβουλευτική, την επιβολή νόμων & τη εξέταση για ουσίες & να στοχεύει στη δομή της κοινωνίας που ύπουλα ενθαρρύνει τη κατάχρηση ουσιών & η οποία μπορεί να χρειάζεται να αλλάξει! Η παιδεία δεν είναι επαρκής γύρω απο τη κατάχρηση των διαφόρων ουσιών & τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους, με αποτέλεσμα αυτή να κάνει την εμφάνισή της απο νωρίς (εφηβεία), με σκοπό ν αλλάξει η “προβληματική” εικόνα του εαυτού. Απο το οικογενειακό περιβάλλον θα πρέπει να ξεκινά όχι μόνο η ενημέρωση αλλά & η ενίσχυση του “ΕΓΩ” του κάθε παιδιού με τον όποιο δυνατό τρόπο ταιριάζει στη κάθε οικογένεια. Πρέπει να προέχει η υγεία του σώματος & η ομοιόμορφη ανάπτυξη του & οχι η γρήγορη αύξηση μυικής δύναμης & όγκου με συνέπειες στο μεταβολισμό, τη δυσμορφία μυών, τις ψυχολογικές μεταπτώσεις, τη νευρικότητα ΄κ.α.
Θα πρέπει να ενισχύεται η παιδεία στα γυμναστήρια & τους διάφορους τόπους εκγύμνασης ώστε μέσω της σκληρής προπόνησης να κατακτάμε το στόχο μας, να μην απογοητευόμαστε, να μην τα παρατάμε αλλά & να μαθαίνουμε να αγαπάμε & να αποδεχόμαστε το σώμα μας με τα όποια ελαττώματά του.
“Πρωταθλητής είναι αυτός που σηκώνεται όταν δε μπορεί..Jack Dempsey, 1895-1983, Αμερικανός πρωτοπυγμάχος ”
Συγγραφή άρθρου:
Νεζερίτη Αγγελική, Ψυχολόγος
