Άμφισσα: H ρομαντική πόλη του Κωνσταντή με τις γοητευτικές ρετρό πινελιές της – ΕΙΚΟΝΕΣ

Άμφισσα.  Μια πόλη αμετανόητα ρομαντική, κάτι που δεν φαντάζεται κανείς μέχρι να την περπατήσει και να γνωρίσει τους ανθρώπους της.

-Advertisement-

Ιδιαίτερα τις ημέρες του Τριωδίου, που ο μύθος ζωντανεύει και το στοιχειό του Κωνσταντή ξυπνάει, ξεσηκώνοντας ντόπιους κι επισκέπτες σ’ ένα μοναδικό αποκριάτικο έθιμο.

Κατοικείται από την αρχαιότητα, όπως δείχνουν τα τείχη της ακρόπολής της, πάνω στα οποία χτίστηκε αργότερα το Κάστρο της Ωριάς. Ο μύθος θέλει την Άμφισσα ερωμένη του Απόλλωνα – είναι λογικό, αν σκεφτεί κανείς ότι απέχει μισή ώρα από τους Δελφούς, που στην αρχαιότητα ταυτίστηκαν με τον θεό του φωτός. Από το Γαλαξίδι τη χωρίζουν 25 λεπτά, γεγονός που επίσης την κάνει μια καλή στάση για κάθε ταξιδιώτη της ευρύτερης περιοχής. Ως προορισμός τραβά την προσοχή του περιηγητή που τρέφει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ιστορία και την εξέλιξη των παραδόσεων. Γιατί στην πρωτεύουσα της Φωκίδας οι παραδόσεις αφθονούν.  Όπως επισημαίνει ο ιδιοκτήτης του Μικρού Καφέ της πλατείας Κεχαγιά, Θύμιος Κουφάλης, η Άμφισσα είναι «η Ελλάδα που αντιστέκεται, η Ελλάδα που επιμένει…».

ΡΕΤΡΟ ΠΙΝΕΛΙΕΣ 

Λεγόταν Γυαλί Καφενέ όταν ο Αγγελόπουλος γύριζε εκεί τον «Θίασο». Είναι ένα διατηρητέο καφενείο–θέατρο, στη σκηνή του οποίου έχουν παίξει ο Μακρής και ο Αυλωνίτης, μεταξύ πολλών άλλων. 

«Είναι τιμή μου να δουλεύω στο Μεγάλο Καφενείο 1929», λέει για το διατηρητέο καφενείο-θέατρο της Άμφισσας ο Γιώργος Κοκολόγος. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

-Advertisement-

Το ανακαινισμένο πλέον «Μεγάλο Καφενείο 1929» λειτουργεί εκ νέου, παίζει jazz και funky ήχους σε ήπια ένταση από το πρωί έως αργά το βράδυ και κατά διαστήματα φιλοξενεί βραδιές stand up comedy και άλλες παραστάσεις.
Είναι πολλές οι ρετρό εμμονές της Άμφισσας που την κάνουν ξεχωριστή. Ειδικά στο κέντρο της, σαν να έχει γίνει μια άτυπη συμφωνία μεταξύ των κατοίκων της να διατηρήσουν ζωντανό ό,τι αντιστάθηκε στο πέρασμα του χρόνου και της εγκατάλειψης.

Στο Κουρείον του Πατρινόπουλου έρχονται για ξύρισμα από τους Δελφούς, την Αράχωβα, ακόμα και από την Αθήνα. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Δίπλα στο Κουρείον του Πατρινόπουλου, που άνοιξε πριν από το 1907 και λειτουργεί αδιάλειπτα από τότε, ο επαναπατρισθείς Μάρκος Θερμογιάννης έστησε πρόπερσι ένα μικρό μαγαζάκι με όσπρια, ξηρούς καρπούς, μπαχάρια και άλλα καλούδια, το «Χύμα και τσουβαλάτα». Το χειροποίητο και η καλλιτεχνική φλέβα διατρέχουν την Άμφισσα, από το κατάστημα ρούχων και αξεσουάρ της Μαρίας Βαρότση ως το εργαστήριο του καθηγητή της ΑΣΚΤ Γιώργου Σκυλογιάννη στην Χάρμαινα και τα έργα του επίσης Αμφισσιώτη εικαστικού Δημήτρη Κανέλλου που θα δείτε στου Φασίτσα.

Για τους μερακλήδες, ο Φασίτσας –το ψηλοτάβανο παλιό τσιπουράδικο της πλατείας Λαού– έχει αναμμένη την ξυλόσομπα, πάνω στην οποία άλλοτε αχνίζει μια κατσαρόλα με νερό κι άλλοτε ψήνονται λουκάνικα. Μαζί με τον ελληνικό καφέ έρχεται η ερώτηση «Θες τσιγαροθήκη;», θυμίζοντάς μας ελληνικές λέξεις που τείνουν να χαθούν. Μπαίνοντας στο παλιό καπνοπωλείο του Φαρόπουλου, που πλέον λειτουργεί ως Οινομαγειρείον, ο πάντα κεφάτος ιδιοκτήτης τραβάει ένα σχοινί και χτυπάνε οι κουδούνες συνοδεύοντας τη φωνή του: «Καλώς τα κορίτσια!». Το μαγαζί είναι γεμάτο παλιές διαφημίσεις, γραμμόφωνα και βαλσαμωμένες κεφαλές ζώων, ευτυχώς κάπου ψηλά για όσους τις φοβόμαστε, όπως όταν ήμασταν παιδιά.

Η Ιστορική Οικία Πανουργιά, όπως φαίνεται από την αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Τη νοσταλγική πτυχή του κέντρου της Άμφισσας συμπληρώνουν οι ιστορικές οικίες πρωταγωνιστών της Επανάστασης, όπως του Πανουργιά που πρόκειται να στεγάσει νέο Εθνολογικό Μουσείο, και άλλες με ωραίες ξύλινες εξώπορτες. Αυτό που πραγματικά όμως σε κερδίζει είναι η πραότητα των κατοίκων της και η ευγένειά τους.

Η ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ

Ταυτόχρονα, η Άμφισσα, έδρα του Δήμου Δελφών, είναι μια σύγχρονη μικρή πόλη. Οι πραγματικοί της κάτοικοι είναι λίγο περισσότεροι από τους 7.000 καταγεγραμμένους ως μονίμους. Ανθρώπινη, με κήπους, πορτοκαλιές και νεραντζιές, χωρίς πολλούς θορύβους αυτοκινήτων, είναι μία από τις ελάχιστες ελληνικές πόλεις που είναι ολόκληρη χαρακτηρισμένη αρχαιολογική ζώνη, διατηρώντας χαμηλό συντελεστή δόμησης.
 Μια πόλη που το μεσημέρι ησυχάζει και το απόγευμα ζωντανεύει ξανά, μέσα στα πάσης φύσεως εργαστήρια για μικρούς και μεγάλους: θεάτρου, λογοτεχνίας, μουσικής και φυσικά το εικαστικό, που αυτή την εποχή σε κανονικές και προ πανδημίας συνθήκες,  βρίσκεται σε πυρετώδεις ρυθμούς προετοιμασίας για τις Απόκριες.

Πυρετώδεις προετοιμασίες για τις Απόκριες στο Εικαστικό Εργαστήρι. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

=Advertisement=

Τις τέσσερις κεντρικές πλατείες –Κεχαγιά, Λαού, Ησαΐα και Αντιστάσεως– συνδέουν δρόμοι ήπιας κυκλοφορίας, όπου θα βρείτε πάσης φύσεως καταστήματα και καφέ, όπως το Μπρίκι στη συμβολή των οδών Γάτου και Ν. Γιαγτζή.

Το πρώτο βράδυ εύκολα θα ξεγελαστεί κανείς και θα νομίζει πως έφτασε σε μια έρημη πόλη, αν και η Άμφισσα διαθέτει συνολικά 55 (!) καταστήματα καφεστίασης. Αρκετά από αυτά είναι συγκεντρωμένα στην οδό Ν. Κορδώνη, όπως το Stavedo, που απευθύνεται κυρίως στον νεαρόκοσμο, το Cactus, το Nord, που προσπαθεί να μυήσει τους ντόπιους στη λογική του wine bar, το ιταλικό εστιατόριο Flame, κ.ά. Φυσικά, όταν μιλάμε για φαγητό στην Άμφισσα, τον πρώτο λόγο έχουν συνήθως οι ταβέρνες και τα οβελιστήρια, καθότι «στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά και στο Χρισσό κριάρια».

ΒΟΛΤΑ ΣΤΗ ΧΑΡΜΑΙΝΑ

Μισοερειπωμένη πλέον, η Χάρμαινα (www.harmaina.gr) είναι η γειτονιά των Ταμπάκηδων ή Ταμπακαριών. Η τέχνη της βυρσοδεψίας εμφανίστηκε στην Άμφισσα πριν από το 1600 και υπήρξε βασική πηγή πλούτου για την πόλη μέχρι τον Μεσοπόλεμο. Τα Ταμπάκικά της ήταν ξακουστά για τη φυτική επεξεργασία που έδινε εξαιρετικής ποιότητας δέρματα και περγαμηνές, μεγάλος μέρος των οποίων εξάγονταν στη Ρώμη και σε άλλες πόλεις του εξωτερικού, κάνοντας την Άμφισσα σημαντικό εμπορικό κέντρο της προβιομηχανικής εποχής στην Ελλάδα. 
Το 1989, σαράντα δύο κτίρια από τα παλιά Ταμπάκικα χαρακτηρίστηκαν διατηρητέα και το 2011 η περιοχή πήρε το ευρωπαϊκό βραβείο αριστείας Eden 2011.
Σήμερα, τα απαλά φωτισμένα σοκάκια της διατηρούν μια ιδιαίτερη και πολύ δική τους γοητεία, ενώ την περιοχή ζωντανεύει το ομώνυμο καφενείο-ταβέρνα και η Δημοτική Πινακοθήκη «Σπύρος Παπαλουκάς». Ο μικρός ξενώνας Ωμόπλινθος αποτελεί υπόδειγμα για την ανάπλαση και την τουριστική αξιοποίηση που θα μπορούσε να γνωρίσει η Χάρμαινα.

ΠΑΤΡΟΠΑΡΑΔΟΤΗ ΤΕΧΝΗ

Ο 33χρονος Σπύρος Μερινόπουλος δυσκολεύεται να θυμηθεί πόσων χρόνων ήταν όταν άρχισε να μυείται στην τέχνη της βυρσοδεψίας. Κρατάει ζωντανό το μοναδικό σήμερα εν λειτουργία βυρσοδεψείο της Χάρμαινας και συνεχίζει να επεξεργάζεται το δέρμα αποκλειστικά με φυτικές μεθόδους.

Ο Σπύρος Μερινόπουλος στο μοναδικό εν λειτουργία βυρσοδεψείο της Άμφισσας. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Πελάτες του είναι σαγματοποιεία (σ.σ. εργαστήρια κατασκευής σαμαριών) από όλη την Ελλάδα και οι σημαντικότεροι βιβλιοδέτες των Αθηνών, όπως ο Μπάμπης Λέγας, ο Γιάννης Μαντζάκος, ο Γιώργος Μπαλογιάννης και άλλοι. Όσο πιο γνήσια επεξεργασμένο είναι το δέρμα, τόσο πιο κατάλληλο για χρυσοτυπία και άλλες απαιτήσεις της βιβλιοδεσίας.
Πόσο μοναδικός νιώθει ο ίδιος; «Δεν είμαι μόνο εγώ εδώ στη Χάρμαινα. Παντού υπάρχουν άνθρωποι που αγαπούν τη δουλειά τους. Αν δεν είσαι ρομαντικός και δεν αγαπάς αυτό που κάνεις, καλύτερα να το αφήσεις», λέει καθώς στέκεται ανάμεσα στις βακέτες, τα δέρματα που κατεργάζεται. Κι αν θέλει να συνεχίσει ο τρίχρονος γιος του Κωνσταντίνος το επάγγελμα; «Από τη μια θα είναι μεγάλη η ευχαρίστησή μου, από την άλλη θα προβληματιστώ γιατί θα διαλέξει έναν δρόμο που είναι πολύ δύσκολος».

ΕΝΑΣ ΜΟΙΡΑΙΟΣ ΕΡΩΤΑΣ

Η Χάρμαινα έχει επίσης ταυτιστεί με τον μοιραίο έρωτα του Κωνσταντή και της Λενιώς, που έληξε βίαια όταν εκείνη τη χτύπησε κεραυνός στην Πηγή της Χάρμαινας. Ο νεαρός βυρσοδέψης Κωνσταντής δεν άντεξε τον άδικο χαμό της και την επόμενη μέρα τον βρήκαν νεκρό κάτω από το Κάστρο.  Έκτοτε ο Κωνσταντής κυκλοφορεί σαν στοιχειό γύρω από την Πηγή της Χάρμαινας.

Η σημερινή εικόνα στα σοκάκια της μισοερειπωμένης και διατηρητέας Χάρμαινας. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

Στη ρομαντική αυτή ιστορία στηρίζεται το αποκριάτικο έθιμο που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τη συνοικία και πέρυσι προσέλκυσε περίπου 4.000 επισκέπτες. Οι Αμφισσιώτες μυούνται από μικρά παιδιά και μεταμφιέζονται σε προβατάκια, νεραϊδούλες και ξωτικά. Ένα από τα παιδιά που μεγάλωσαν συμμετέχοντας σε αυτό είναι και ο Παναγιώτης Μερινόπουλος, πρωτεργάτης πλέον στην αναβίωσή του. Είναι γνωστός και ως Κωνσταντής, καθώς έχει πάρει τρεις φορές μέχρι τώρα τον ρόλο του στοιχειού. Το δρώμενο ξεκινάει από τη Χάρμαινα την Παρασκευή (του τελευταίου Σαββατοκύριακου του Τριωδίου) με το «Ξύπνημα και κάλεσμα του Κωνσταντή». Συνεχίζεται το Σάββατο με τη «Νύχτα των Στοιχειών» και μια τεράστια πομπή που καταλήγει στην πλατεία Κεχαγιά. Κάθε χρόνο συμμετέχουν σε αυτήν τουλάχιστον 3.000 μεταμφιεσμένοι, φορώντας δέρματα, κουδούνες και σχοινιά, τα τρία στοιχεία από τα παραδοσιακά επαγγέλματα.  Την Κυριακή της Αποκριάς (προ κορωνοϊού) ακολουθεί καρναβάλι, ενώ την Καθαρά Δευτέρα όποιος δεν έχει χορτάσει ξεφάντωμα κατευθύνεται προς το Γαλαξίδι για τα Αλευρομουντζουρώματα.

ΚΟΥΔΟΥΝΑΔΕΣ ΚΑΙ ΣΧΟΙΝΟΠΟΙΕΙΑ   

Εκτός από τη βυρσοδεψία, τα άλλα δύο παραδοσιακά επαγγέλματα της Άμφισσας ήταν η σχοινοποιία, που έχει εκλείψει πια, και η κουδουνοποιία. Ο Χρήστος Παπαδήμας, ο μοναδικός εναπομείνας κουδουνοποιός της Άμφισσας, έχει πελάτες μέχρι και στα Βαλκάνια, και διατηρεί το εργαστήριό του σε έναν μικρό χώρο στην Ακροποταμιά

(Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

• Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας Στο ισόγειο θα δείτε σημαντικά ευρήματα από ολόκληρο τον νομό Φωκίδας. Στον 1ο όροφο εκτίθενται αντικείμενα από την αρχαία πόλη που βρισκόταν ακριβώς κάτω από τη σύγχρονη πόλη της Άμφισσας, ανάμεσά τους και η νομισματική συλλογή. Για τις μέρες και τις ώρες λειτουργίας επικοινωνήστε στο τηλ. 22650-23344.
• Κάστρο Στο σημείο όπου βρισκόταν η αρχαία ακρόπολη το έχτισαν αργότερα οι Φράγκοι και οι Καταλανοί. Στο εσωτερικό διακρίνονται ερείπια των διαφορετικών περιόδων ανοικοδόμησής του. Ταυτόχρονα είναι ένας από τους πιο όμορφους περιπάτους της Άμφισσας με πανοραμική θέα. Θα φτάσετε οδικώς ή ακολουθώντας τη σήμανση των διαδρομών Κ1 και Κ2 από το κέντρο της πόλης.
• Μεταμόρφωση του Σωτήρος Βυζαντινό μνημείο του 11ου αιώνα κοντά στο Κάστρο.

Εκτός από τις αγιογραφίες, μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα σχέδια του Παπαλουκά στη Μητρόπολη. (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

• Μητρόπολη (Ευαγγελίστρια) (Αγαθονίκου Καρούζου 9). Ξεχωρίζει για την αγιογράφηση του Σπύρου Παπαλουκά. Σύντομα θα κλείσει για εργασίες συντήρησης και αποκατάστασης. Δίπλα του βρίσκεται το αρχαίο Βαπτιστήριο της Άμφισσας με το ενδιαφέρον ψηφιδωτό.

Ο Δημήτρης Καλλίας θα σας ξεναγήσει στη Δημοτική Πινακοθήκη «Σπύρος Παπαλουκάς». (Φωτογραφία: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ)

• Δημοτική Πινακοθήκη «Σπύρος Παπαλουκάς» (Ταμπάκικα Άμφισσας, τηλ. 22650-23344, καθημερινά 10.00-14.00, είσοδος δωρεάν). Φιλοξενεί τα «ανθίβολα», όπως ονομάζονται τα προσχέδια με κάρβουνο που έκανε ο Σπύρος Παπαλουκάς για την αγιογράφηση της Μητρόπολης.
• Για περισσότερες πληροφορίες: www.visitdelphi.gr

με πληροφορίες από kathimerini.gr