Σήμερα, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, μόλις λίγες μέρες μετά το καταστροφικό ναυάγιο στην Πύλο, η «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA) επέλεξε να δημοσιοποιήσει την ιστορία ενός επιζήσαντα άλλου επικείμενου ναυαγίου, πριν από δύο χρόνια, ο οποίος διασώθηκε επίσης στην Καλαμάτα μαζί με τα δύο ανήλικα παιδιά του.
Ο N.S. είναι πρόσφυγας από τη Συρία, ο οποίος έφτασε με τα δυο παιδιά του στις 3/5/2021 στην Καλαμάτα, μετά τη διάσωσή τους από ένα επικείμενο ναυάγιο. Στις 6/5/2021 ο N.S. συνελήφθη για λόγους που ποτέ δεν κατανόησε, ως κατηγορούμενος για συνέργεια στη μεταφορά προσώπων στην Ελλάδα, και κρίθηκε προφυλακιστέος ως συνέπεια μιας προβληματικής και συνοπτικής προδικασίας, στο πλαίσιο της οποίας αμφισβητήθηκε ακόμη και η γονεϊκή του ιδιότητα. Κρατήθηκε, δε, για ένα έτος, μέχρι την αποφυλάκισή του στις 19 Μαΐου 2022, κατόπιν της έκδοσης αθωωτικής απόφασης. Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) ανέλαβε τη νομική υποστήριξή του από την αρχή, ενώ στη συνέχεια του παρείχε επίσης κοινωνική συνδρομή και ανθρωπιστική βοήθεια.
Διασώθηκαν από επικείμενο ναυάγιο
Έναν ολόκληρο χρόνο μετά την αθώωση του, ο μονογονέας πατέρας N.S. κατάφερε πλέον τώρα να συνενωθεί με τα δύο ανήλικα παιδιά του. Η ιστορία του, όμως, αναδεικνύει τις παθογένειες και τις ανεπάρκειες των συστημάτων υποδοχής, ένταξης, πρόνοιας και παιδικής προστασίας στην Ελλάδα.
Αρχικά, η αθωωτική απόφαση για τον ίδιο και έναν ακόμη Σύρο πρόσφυγα κατέδειξε τις δραματικές συνέπειες της ποινικοποίησης των προσφύγων που εισέρχονται στο έδαφος της ΕΕ, ενώ η ακροαματική διαδικασία ανέδειξε τις σημαντικές παρατυπίες, τα σοβαρά κενά, τις παραλείψεις και τα σφάλματα της προδικαστικής και ανακριτικής διαδικασίας με αποτέλεσμα την άσκηση ποινικής δίωξης και την άδικη προφυλάκιση του.
το μεταξύ, τα δύο ανήλικα παιδιά του (8 και 9 ετών) τέθηκαν υπό την προσωρινή επιτροπεία της αρμόδιας Εισαγγελέως Πρωτοδικών Καλαμάτας και τοποθετήθηκαν σε «ανάδοχη» οικογένεια. Ήταν η πρώτη φορά που τα παιδιά αποχωρίστηκαν τον πατέρα τους μετά την τραγική απώλεια της μητέρας τους το 2015. Στον χρόνο που μεσολάβησε, τα παιδιά του αναγνωρίσθηκαν ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, ενώ ο ίδιος παρέμεινε τότε ως αιτών άσυλο στην Ελλάδα.
Τα παιδιά αποχωρίστηκαν τον πατέρα τους
Κατά την αποφυλάκισή του ο N.S. ήρθε καταρχήν αντιμέτωπος με τα κενά και τις ανεπάρκειες του συστήματος υποδοχής: δεν του χορηγήθηκε αμέσως δελτίο αιτούντος διεθνή προστασία, ούτε έλαβε οποιαδήποτε ενημέρωση. Δεν του χορηγήθηκαν συνθήκες υποδοχής και δη, στέγαση ως δικαιούχος αιτών άσυλο, ο οποίος μάλιστα είχε μόλις αποφυλακισθεί, δεν είχε χρήματα, ούτε και γνώση για το αν και πού θα μπορούσε να ζητήσει συνδρομή. Το μόνο νομιμοποιητικό έγγραφο που διέθετε ήταν το έγγραφο αποφυλάκισης μέχρι την, κατόπιν αίτησης μέσω των δικηγόρων του, παραλαβή του δελτίου αιτούντος άσυλο. Αυτό δυσχέραινε εξαιρετικά την ανεύρεση έστω και προσωρινής στέγης αλλά και την πρόσβαση σε βασικά αγαθά – εργασία, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη κ.ά.
Στη συνέχεια, ο N.S. αντιμετώπισε ένα δαιδαλώδες πλαίσιο προκειμένου να διασφαλίσει τα αυτονόητα: τη συνένωσή του με τα ανήλικα παιδιά του, τα οποία είχε άδικα αποχωρισθεί, και τη χορήγηση των δικαιωμάτων του ως αιτών αλλά και στη συνέχεια ως αναγνωρισμένος δικαιούχος διεθνούς προστασίας. Ενδεικτικά, δεν απαντήθηκε ποτέ από τις αρχές το αίτημά του για παροχή συνθηκών υποδοχής, δεν μπορούσε να ενταχθεί στο πρόγραμμα στέγασης HELIOS ως αναγνωρισμένος πρόσφυγας επειδή λόγω της προφυλάκισης του δεν διέμενε προηγουμένως σε κάποιο Κέντρο Υποδοχής (ΚΥΤ), δεν μπορούσε να αιτηθεί για επίδομα κοινωνικής αλληλεγγύης, ενοικίου και τέκνων, καθώς δε διέθετε ταξιδιωτικά έγγραφα – και άρα τραπεζικό λογαριασμό.
Το μόνο που είχε ήταν το έγγραφο αποφυλάκισης
Παρά την αθώωση του, η οικογενειακή επανένωση του N.S. με τα παιδιά του δεν ήταν ούτε άμεση ούτε αυτονόητη. Αντίθετα, χρειάστηκε να περάσει ακόμα ένας ολόκληρος χρόνος, κατά τον οποίο βρέθηκε αντιμέτωπος με προαπαιτούμενα τα οποία ήταν ευθύνη και υποχρέωση των ελληνικών αρχών αλλά και την προβληματική συμπεριφορά, τις αυθαίρετες αιτιάσεις, ακόμα και την αμφισβήτηση του πατρικού–γονικού του ρόλου από τους ορισμένους ως «αναδόχους», λόγω καταγωγής, νομικής και οικονομικής κατάστασης, φύλου και θρησκεύματός του. Κύριο εμπόδιο στάθηκε η απουσία αποτελεσματικών θεσμικών μηχανισμών προστασίας αυτού και των παιδιών του έναντι αυτών των προβληματικών αλλά και επικίνδυνων καταστάσεων. Όντας ο ίδιος σε επισφαλείς συνθήκες όφειλε να αναζητήσει οικονομικούς πόρους και κατοικία για τον εαυτό του σε μια χώρα όπου ήταν ξένος και ταυτόχρονα να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις και τις κατάλληλες συνθήκες στέγασης ώστε να μπορέσει να πάρει πίσω τα παιδιά του.
Αγώνας για να πάρει πίσω τα παιδιά του
Ο N.S., με την ολιστική, νομική και κοινωνική, υποστήριξη της οργάνωσης «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA), κατάφερε να ξεπεράσει τα εμπόδια. Πλέον σήμερα έχει κατορθώσει να δημιουργήσει ένα όμορφο περιβάλλον στο σπίτι του μέσα από την προσωπική του εργασία, χρήματα και προσοχή, έχει αναγνωριστεί ως πρόσφυγας, επανενώθηκε και ζει μαζί με τα 2 παιδιά του, εργάζεται συστηματικά, ανταποκρίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις υποχρεώσεις του ως πατέρας, ενώ τα παιδιά του πηγαίνουν στο σχολείο και είναι πλήρως ενταγμένα στην ελληνική κοινωνία.
Ο N.S. ήταν ένα τυπικό θύμα της εφαρμογής των πολιτικών αποτροπής της ΕΕ. Αποτελεί όμως ταυτόχρονα, μια απάντηση υπέρβασης του εχθρικού πλαισίου, ανθεκτικότητας και αντοχής στις αντιξοότητες, ελπίδας και οράματος για μια ισότιμη ζωή μέσα στην κοινωνία μας. Η αλληλεγγύη και η υποστήριξη λειτούργησε θετικά στον N.S. και είναι χωρίς αμφιβολία το μέσον που οφείλουμε σε κάθε άνθρωπο που αντιμετωπίζει αποκλεισμό, διάκριση και βιώνει την αδικία.
*Η ιστορία του N.S. δημοσιεύτηκε όπως την αφηγείται η «Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο» (RSA).
