Ένα τραγούδι με σαφές πολιτικό μήνυμα αναδείχθηκε ως νικητήριο της φετινής Eurovision, η οποία από όλες τις απόψεις διέφερε σε μεγάλο βαθμό από τους διαγωνισμούς των προηγούμενων ετών.
Η «μάχη» του μουσικού διαγωνισμού κρίθηκε στα… σημεία και όπως φάνηκε, το κομμάτι της Τζαμάλα δεν πέρασε αδιάφορο από κριτές και κοινό, καθώς την τελευταία στιγμή, αναδείχθηκε πρώτο, αφήνοντας στη δεύτερη θέση την Αυστραλία και στην τρίτη τη Ρωσία.
Σε μία εποχή, όπου η ρωσο-ουκρανική κρίση είναι επίκαιρη όσο ποτέ, με τις σχέσεις Μόσχας – Κιέβου να παραμένουν οξυμένες, το μόνο σίγουρο είναι πως το τραγούδι «1944» άφησε το στίγμα του στην ιστορία του διαγωνισμού
«Όταν έρχονται οι ξένοι. Έρχονται στο σπίτι σου, σε σκοτώνουν και σου λένε ”Δεν είμαστε ένοχοι. Όχι ένοχοι”» ήταν οι πρώτοι στίχοι του «1944».
Σε μία εποχή, όπου η ρωσο-ουκρανική κρίση είναι επίκαιρη όσο ποτέ, με τις σχέσεις Μόσχας- Κιέβου να παραμένουν οξυμένες, το μόνο σίγουρο είναι πως το τραγούδι «1944» άφησε το στίγμα του στην ιστορία του διαγωνισμού.
Και μπορεί μπροστά από τα φώτα, οι λαμπερές παρουσίες και το φαντασμαγορικό θέαμα να παραπέμπουν σε μια γιορτή τραγουδιού, όπου η μουσική ενώνει τους λαούς, ωστόσο για τους «σκεπτικιστές», ο θεσμός αποτελεί ακόμη ένα εργαλείο, μέσω του οποίου -έστω και έμμεσα- ασκείται πολιτική προπαγάνδα.
Το πολιτικό στίγμα του διαγωνισμού ήταν εμφανές ακόμη και στη διαδικασία των βαθμολογιών. Το τραγούδι της Ουκρανίας – το μοναδικό στον διαγωνισμό που είχε σαφές πολιτικό μήνυμα- έλαβε υψηλότατη βαθμολογία (κατατάχθηκε στη δεύτερη θέση με τη Ρωσία να καταλαμβάνει την πέμπτη) από την ψηφοφορία των κριτών. Όσο για την ψηφοφορία-θρίλερ του κοινού, το ουκρανικό τραγούδι ήλθε δεύτερο, μετά το ρωσικό!
Το επίμαχο τραγούδι και οι διαφορετικές ερμηνείες
Η Τζαμάλα, με πατέρα Τατάρο της Κριμαίας και μητέρα Αρμένισα, συνέθεσε τη μουσική και έγραψε τους στίχους για τα γεγονότα του 1944 και τον ξεριζωμό των Τατάρων από την Κριμαία, με εντολή του Ιωσήφ Στάλιν.
«Εκείνη η τρομερή χρονιά άλλαξε για πάντα τη ζωή μίας εύθραυστης γυναίκας, της προγαγιάς μου, της Ναζιλκάν. Θα προτιμούσα να μην είχαν συμβεί όλα αυτά τα τρομερά πράγματα σε εκείνη και θα προτιμούσα αυτό το τραγούδι να μην υπήρχε», δήλωσε η ίδια στη συνέντευξη Τύπου μετά από τη νίκη της.
Η νίκη του συμβολικού αυτού τραγουδιού, επενδεδυμένου με λυρικά στοιχεία (τόσο στον στίχο όσο και στη μουσική), αποτέλεσε μήλον της έριδος για σχολιαστές του διαγωνισμού, με μία μερίδα εξ αυτών να «πλέκουν δαφνοστέφανα» για τη Τζαμάλα και το νικητήριο τραγούδι της και άλλους να κατηγορούν την Ουκρανία και την εκπρόσωπό της ότι προέβησαν σε κατάφωρη καταπάτηση των κανονισμών του διαγωνισμού.
Στους κανονισμούς του διαγωνισμού απαγορεύεται ρητά να δίνεται πολιτική χροιά στα διαγωνιζόμενα τραγούδια «κάτι που η αρμόδια Επιτροπή του Διαγωνισμού της Eurovision, παρέβλεψε κρίνοντας πως ούτε ο τίτλος του ουκρανικού τραγουδιού αλλά ούτε και οι στίχοι είχαν πολιτική χροιά» γράφει το RT. Κατά το ρωσικό δίκτυο «το τραγούδι θα έπρεπε να έχει απορριφθεί».
Στον αντίποδα, οι υποστηρικτές του τραγουδιού αντιτείνουν πως πρόκειται για ένα κομμάτι αφηγηματικού τύπου, με ιστορικές αναφορές σε έναν αγώνα επιβίωσης. Σύμφωνα με τους ίδιους, οι εν λόγω αναφορές δεν «αγγίζουν» την πολιτική του παρόντος.
Ο ξεριζωμός του 1944
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Κριμαία υπήρξε ένα από τα πλέον αιματοβαμμένα πεδία μαχών. Οι ναζί στρατηγοί ανυπομονούσαν να κατακτήσουν και να αποικίσουν τη γόνιμη χερσόνησο ως τμήμα της πολιτικής τους για επανεγκατάσταση των Γερμανών στην Ανατολική Ευρώπη, εις βάρος των Σλάβων. Οι Γερμανοί κατέλαβαν μετά τη μάχη της Χερσονήσου του Κερτς σχεδόν ολοκληρωτικά την Κριμαία εκτός από τη Σεβαστούπολη. Η Σεβαστούπολη κράτησε από τον Οκτώβριο του 1941 έως τις 4 Ιουλίου 1942 όταν τελικά την κατέλαβαν οι Γερμανοί.
Από την 1η Σεπτεμβρίου 1942, η χερσόνησος διοικείτο ως γενική περιφέρεια της Κριμαίας και υποπεριφέρεια της Ταυρικής (Taurien) από τον Ναζί γενικό κομμισάριο Άλφρεντ Έντουαρτ Φράουνενφελντ υπό την εποπτεία των τριών διαδοχικών κομμισάριων του Ράιχ για ολόκληρη την Ουκρανία.
Το 1944, η Σεβαστούπολη περιήλθε υπό τον έλεγχο στρατευμάτων της ΕΣΣΔ. Η αποκαλούμενη «Πόλη της Ρωσικής Δόξας», άλλοτε γνωστή για την όμορφη αρχιτεκτονική της, είχε καταστραφεί εντελώς. Εξαιτίας της μεγάλης σημασίας και του συμβολικού της νοήματος για τους Ρώσους, έγινε προτεραιότητα για τον Στάλιν και τη σοβιετική κυβέρνηση.
Στις 18 Μαΐου 1944 ο πληθυσμός των Τατάρων της Κριμαίας σχεδόν στο σύνολό του εκτοπίστηκε στην εξορία κυρίως στην κεντρική Ασία από τη σοβιετική κυβέρνηση του Στάλιν ως μορφή συλλογικής τιμωρίας, με την κατηγορία της συνεργασίας με τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής. Περίπου το 46% των εκτοπισμένων πέθανε από την πείνα και τις ασθένειες. Στις 26 Ιουνίου του ίδιου έτους αρμενικοί, βουλγαρικοί και ελληνικοί πληθυσμοί εκτοπίστηκαν επίσης στην κεντρική Ασία. Το 1967, οι Τάταροι της Κριμαίας παλινόστησαν, αλλά παρέμειναν αποκλεισμένοι από τη νόμιμη επιστροφή στην πατρική τους γη έως τις τελευταίες ημέρες της Σοβιετικής Ένωσης.
Μουσική εκδήλωση ή πολιτική προπαγάνδα;
Στον κανονισμό της Eurovision αναφέρεται ρητά: «Οι στίχοι, οι λόγοι και οι κινήσεις που θα απηχούν πολιτική η παρόμοιου είδους φύση δεν επιτρέπονται στην διεξαγωγή του διαγωνισμού τραγουδιού της European Broadcasting Union (EBU).
Θυμίζουμε πως πριν μερικά χρόνια, τραγούδι της Γεωργίας που έθιγε την «επιθετική ενέργεια εναντίον της Ν. Οσετίας είχε απαγορευθεί «επειδή αποτελούσε διαμαρτυρία εναντίον της ρωσικής πολιτικής», άλλες εποχές τότε.
Παραβιάζοντας το θέσφατο ότι ο μουσικός διαγωνισμός μένει μακριά από την πολιτική, όχι μόνο πέρασε στο αγωνιστικό κομμάτι, αλλά βραβεύθηκε κιόλας
Τώρα, ο πόλεμος προπαγάνδας εναντίον της Ρωσίας, κατέκτησε και τον διεθνή (ευρωπαϊκός λέγεται αλλά ξεπερνά τον ευρωπαϊκό χώρο με τη συμμετοχή πολλών άλλων κρατών όπως π.χ. του Ισραήλ ή της Αυστραλίας) διαγωνισμό τραγουδιού.
Έτσι, παραβιάζοντας το θέσφατο ότι ο μουσικός διαγωνισμός μένει μακριά από την πολιτική, όχι μόνο πέρασε στο αγωνιστικό κομμάτι, αλλά βραβεύθηκε κιόλας. Η συμμετοχή της Ουκρανίας με ένα κομμάτι που είχε τίτλο «1944» και αναφερόταν στην υποχρεωτική εκτόπιση 240.000 Ταρτάρων της Κριμαίας από τον τότε σοβιετικό ηγέτη Στάλιν.
Όσοι ψήφισαν το τραγούδι, ακόμη και με πολιτική παρότρυνση, δεν έδωσαν σημασία στο ότι ο Στάλιν δεν ήταν ηγέτης της Ρωσίας, αλλά της Ένωσης Σοσιαλιστικών Σοβιετικών Δημοκρατιών, στην οποία συμμετείχε και η Δημοκρατία της Ουκρανίας. Κάτι ακόμη: Ο Στάλιν, δεν ήταν Ρώσος, αλλά Γεωργιανός. Και φυσικά, αγνοούν ότι οι Τάρταροι είχαν «τιμωρηθεί» για την συνεργασία τους με τους ναζί εισβολείς στην ΕΣΣΔ.
Το βραβευμένο τραγούδι αρχίζει με τους συμβολικούς στίχους: «Όταν έρχονται οι ξένοι, εισβάλουν στο σπίτι σου, σας σκοτώνουν όλους και λένε δεν είμαστε ένοχοι…» τους οποίους ερμηνεύει στα όρια του λυγμού η Ουκρανή τραγουδίστρια Jamala ή Susana Jamaladinova, γόνος μικτής οικογένειας από Αρμένιους και Τάρταρους.
Το τραγούδι που επιλέχτηκε ως «πανευρωπαϊκό» απέχει πολύ από την φιλοσοφία του διαγωνισμού τραγουδιού της Eurovision που περιέγραφε κάποτε το ολλανδικό «Ding-a-dong», δηλαδή «Δεν υπάρχει λύπη όταν τραγουδάς το αύριο».
Επειδή με πρόφαση το 1944 η ουκρανική πολιτική θέλησε να υπενθυμίσει ότι η Κριμαία, έχει προσαρτηθεί πλέον στη Ρωσία και ότι στα ΝΑ της οι Ρώσοι κάτοικοί της (αποκαλούνται «Ρωσόφιλοι» από τη Δύση) έχουν εξεγερθεί εναντίον των ακραιφνών ακροδεξιών εθνικιστών γόνων των φιλοναζί του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.
Nεαροί φαν, ούτε καν έχουν προσέξει τον τρόπο που ψηφίζουν «με πολιτική στόχευση» πάντα οι Σκανδιναβοί ή οι κάτοικοι της Βαλτικής. Ή ακόμη ότι η Ελλάδα παραδοσιακά επί σειρά ετών, έδινε τους δώδεκα βαθμούς στην Κύπρο και τούμπαλιν.
Και μιας και κάνουμε λόγο για την Κριμαία, μην ξεχνάμε τι είχε δηλώσει ο Πούτιν όταν τον είχαν επισκεφθεί για τα ζήτημά τους οι Τάρταροι: «Για την Κριμαία όλοι οφείλουμε πολλά στους Έλληνες που τη δημιούργησαν».
Αλλά όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα. Γεγονός είναι πως τώρα θα πρέπει να περιμένουμε μια απάντηση στον επόμενο διαγωνισμό. Γιατί όχι από τους Σέρβους, που με ένα τραγούδι τους να αναφέρονται στη σφαγή που υπέστησαν από τους Ουστάσι στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ή γιατί όχι εναντίον των ΝΑΤΟϊκών βομβαρδισμών στη Γιουγκοσλαβία το 1999… Ή τους Ρώσους να θρηνήσουν για τα πεντέμισι εκατομμύρια νεκρούς τους Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου για να μην ξεχάσουμε τους νεκρούς από την εισβολή του Ναπολέοντα στη Ρωσία.
Όλα αυτά προς τραγουδιστική δόξα της ευρωπαϊκής ενοποίησης…
