Σε περίπτωση κρίσης της Ελλάδας με την Τουρκία, η Αμερική πρέπει να κάνει περισσότερα από το να είναι απλώς παρούσα, αναφέρει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο Αμερικανός συγγραφέας και αναλυτής.
Είτε η Ουάσιγκτον πάρει το μέρος της Ελλάδας είτε της Τουρκίας σε περίπτωση σύγκρουσης, οι συνέπειες θα είναι σοβαρότατες, τονίζει ο Ράιαν Τζιντζέρας, καθηγητής στο τμήμα Εθνικής Ασφαλείας στη Σχολή Ναυτικών Μεταπτυχιακών Σπουδών της Καλιφόρνιας. Ο κ. Τζιντζέρας εκτιμά ότι η ενισχυμένη αμερικανική παρουσία στη χώρα μας και ειδικότερα στην Αλεξανδρούπολη, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αποτρεπτικός παράγοντας για την Τουρκία. Ο Αμερικανός συγγραφέας και αναλυτής εξηγεί στην «Κ» τι θα μπορούσαν να κάνουν οι ΗΠΑ πριν, αλλά και ύστερα από μια ενδεχόμενη σύγκρουση.
– Στο πρόσφατο άρθρο σας, «Ενας έντιμος διαμεσολαβητής, όχι πια: οι ΗΠΑ ανάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα», περιγράφετε ορισμένα δεδομένα, τα οποία, όπως υποστηρίζετε, μπορεί να ωθήσουν την Τουρκία σε πόλεμο με την Ελλάδα στο προσεχές μέλλον. Πόσο πιθανό είναι αυτό το σενάριο;
– Θα έλεγα, συντηρητικά μιλώντας, πως ένα τέτοιο σενάριο δεν είναι απίθανο. Δεν ξέρω όμως και πόσο πιθανό είναι. Η σημερινή κρίση βασίζεται στη ρητορική και όχι σε πράξεις. Η ρητορική έχει κλιμακωθεί, αλλά δεν έχει συνοδευθεί από καμία ενέργεια. Δεν γνωρίζουμε αν ο Ερντογάν μείνει εκεί, είναι πιθανό να προβεί σε εχθρικές ενέργειες και να χρησιμοποιήσει ίσως στρατιωτικά μέσα. Δεν χρειάζεται πολύ χρόνο ή προετοιμασία για να το κάνει, μπορεί να το κάνει με πολλούς τρόπους και αρκετά γρήγορα. Ετσι, θα μπορούσαμε να βρεθούμε αντιμέτωποι με μια πολύ σοβαρή κρίση σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, χωρίς καμιά προειδοποίηση. Αυτό είναι ένα από τα δεδομένα που δυσκολεύει τις σχετικές προβλέψεις.
– Λέτε, μπορεί να το κάνει με πολλούς τρόπους και αρκετά γρήγορα. Στο απευκταίο αυτό σενάριο, τι θα μπορούσε δηλαδή να συμβεί;
– Θα προτιμούσα να μην κάνω εικασίες. Ομως, οι Τούρκοι σχολιαστές και ο ίδιος ο Ερντογάν έχουν περιγράψει αρκετά σενάρια. Ενδεχόμενος αποκλεισμός νησιών από το τουρκικό ναυτικό, είναι ένα. Η χρήση βαλλιστικών πυραύλων εναντίον ελληνικού εδάφους είναι ένα άλλο, διά στόματος Ερντογάν. Εννοεί την Αθήνα; Δεν γνωρίζω. Το γεγονός όμως ότι έχει αναφερθεί επανειλημμένα σε αυτό, το κάνει σοβαρό ως πιθανότητα. Η στρατιωτική κατάληψη κατοικημένων νησιών μοιάζει το λιγότερο πιθανό σενάριο, αφού κάτι τέτοιο θα απαιτούσε σημαντικά μέσα και μεγάλη προετοιμασία.
– Τι μπορούν να κάνουν οι ΗΠΑ σήμερα για να αποτρέψουν αυτά που περιγράψατε;
– Δεν είναι ξεκάθαρο τι λένε πίσω από κλειστές πόρτες οι Αμερικανοί στην Τουρκία ή στην Ελλάδα, ούτε πώς βλέπουν πραγματικά την κατάσταση και την κλιμάκωση. Πράγματι, στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ, όχι μόνο επιχειρεί στην Ελλάδα αλλά σταθμεύει και σε ελληνικό έδαφος. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, οι ΗΠΑ έχουν ρόλο στην ασφάλεια της Ελλάδας. Και θα πίστευε ή θα ήλπιζε κανείς ότι αυτό θα λειτουργούσε ως δυνητικός αποτρεπτικός παράγοντας – αλλά είναι έτσι; Δεν γνωρίζουμε πώς σκέφτεται ο Ερντογάν, πώς βλέπει πραγματικά τις ΗΠΑ και πώς αξιολογεί την πιθανή αντίδρασή τους. Χρειαζόμαστε μεγαλύτερη σαφήνεια σχετικά με το τι είναι πραγματικά διατεθειμένες να κάνουν οι ΗΠΑ σε περίπτωση κρίσης.
– Πιστεύετε όμως ότι, για παράδειγμα, περισσότερες ναυτικές ασκήσεις των ΗΠΑ στην περιοχή μας θα βοηθούσαν;
– Πριν σας απαντήσω θέλω να διευκρινίσω ότι αυτή είναι η άποψή μου και δεν εκφράζει την αμερικανική κυβέρνηση. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να διεξάγουν ασκήσεις ελεύθερης ναυσιπλοΐας (freedom of navigation exercises) στο Αιγαίο. Ομως, πρέπει να αντιληφθούν ότι για την Τουρκία πρόκειται για παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Είτε η Ελλάδα θα κερδίσει είτε η Τουρκία. Δεν υπάρχει μέση λύση. Σε περίπτωση κρίσης, οι ΗΠΑ θα πρέπει να κάνουν περισσότερα από το να είναι απλώς παρούσες. Υποθέτω ότι σε κάποιον σημαντικό βαθμό η παρουσία τους στην περιοχή και κυρίως στην Αλεξανδρούπολη, λόγω της Ουκρανίας, θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αποτρεπτικός παράγοντας για την Τουρκία.
Στρατιωτικό προσωπικό των ΗΠΑ σταθμεύει και σε ελληνικό έδαφος. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, οι ΗΠΑ έχουν ρόλο στην ασφάλεια της Ελλάδας.
– Είπατε ότι σε περίπτωση πραγματικής κρίσης οι ΗΠΑ πρέπει να κάνουν κάτι περισσότερο από το να είναι απλώς παρούσες. Τι ακριβώς;
– Οι ΗΠΑ σε περίπτωση σύγκρουσης δεν θα έχουν να αντιμετωπίσουν απλώς τις βραχυπρόθεσμες συνέπειες. Οι μεσοπρόθεσμες και οι μακροπρόθεσμες συνέπειες, καθώς επίσης και οι αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας της ίδιας της αμερικανικής κυβέρνησης, θα είναι δομικού χαρακτήρα. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, το διπλωματικό σώμα, ο στρατός και κάθε υπηρεσία που ασχολείται με την εξωτερική πολιτική, λειτουργούν σήμερα με το βασικό δεδομένο ότι η Τουρκία είναι σύμμαχος. Για να γίνει ένας σύμμαχος πιθανός αντίπαλος ή δυνητικός ανταγωνιστής, θα πρέπει να υπάρξουν σοβαρότατες διεργασίες σε κάθε δυνατό επίπεδο της κυβέρνησης των ΗΠΑ. Σε ένα τέτοιο σενάριο θα έπρεπε να υπάρξει επαναχάραξη της στρατηγικής στη Μέση Ανατολή, στην Ευρώπη, στην ανατολική Μεσόγειο, στη Μαύρη Θάλασσα. Επανατοποθέτηση των αμερικανικών δυνάμεων, επανεκτίμηση στις σχέσεις των ΗΠΑ διμερώς με κράτη της Ευρώπης, αλλά κυρίως εντός του ΝΑΤΟ.
– Αυτό που περιγράφετε θα συνέβαινε αν η Ουάσιγκτον αποφάσιζε υποθετικά να τηρήσει σκληρή στάση απέναντι στην Τουρκία. Το σενάριο να πιέσει την Ελλάδα να κάνει παραχωρήσεις;
– Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αναγκάσουν την Αθήνα να κάνει παραχωρήσεις σε θέματα κυριαρχίας στο Αιγαίο ή ίσως αλλού. Ή θα μπορούσαν να επανεξετάσουν τη Συμφωνία Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας με την Ελλάδα. Αυτές οι επιλογές δεν είναι πιθανές, αλλά είναι δυνατές. Θα είχαν όμως πολύ σοβαρές συνέπειες. Θα έπλητταν τις σχέσεις ΗΠΑ – Ελλάδας και βεβαίως τον ηγετικό ρόλο της Ουάσιγκτον στην περιοχή. Θα υπονόμευαν επίσης τον αμερικανικό ρόλο στην Ουκρανία, καθώς αυτός ο πόλεμος αφορά ουσιαστικά την κυριαρχία ενός κράτους. Είτε λοιπόν οι ΗΠΑ ενεργήσουν υπέρ είτε κατά της Ελλάδας, θα υπάρξουν σοβαρότατες συνέπειες. Η κατάσταση όμως εξαρτάται από τον Ερντογάν. Επομένως, μπορεί να μην έχει σημασία τι προσφέρουν, τι θέλουν ή τι είναι πρόθυμες να διαπραγματευθούν οι ΗΠΑ. Το θέμα είναι τι τελικά θέλει ο Ερντογάν.
– Τελικά, τι θέλει ο Ερντογάν;
– Γνωρίζουμε τι θέλει γενικά. Δεν είναι ξεκάθαρο τι θέλει ειδικά. Αυτό που θέλει γενικά είναι να έρθει η Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να παραχωρήσει στην Τουρκία τμήμα της κυριαρχίας της, σε σχέση με τα δικαιώματά της στον θαλάσσιο χώρο στο Αιγαίο και ίσως στην Aνατολική Μεσόγειο. Θέλει επίσης την πλήρη απομάκρυνση κάθε είδους στρατιωτικού εξοπλισμού από τα νησιά. Τι θέλει ειδικά, δεν είναι απολύτως σαφές. Δεν είναι απολύτως σαφές εάν κάποιος στην Αγκυρα βλέπει πράγματι μια στρατιωτική απειλή στα νησιά και έχει κάτι πολύ συγκεκριμένο στο μυαλό του, που θέλει να δει να απομακρύνεται. Αυτό που υποδεικνύουν τα πρόσφατα γεγονότα είναι ένα γενικότερο κλίμα εκνευρισμού στην Αγκυρα. Σαν να ήρθε η ώρα. Σαν να υπάρχει η πεποίθηση ότι ένας ολοκληρωτικός πόλεμος δεν είναι απαραίτητος –αυτό είναι μια υπόθεση– για να αναγκαστεί η Αθήνα να αναδιπλωθεί. Σαν να υπάρχει η πεποίθηση ότι αυξάνοντας την πίεση η Αθήνα θα κάνει πίσω. Η Ελλάδα στο μυαλό του Ερντογάν και των ανθρώπων που βρίσκονται στην εξουσία στην Αγκυρα είναι πιο αδύναμη, πιο μικρή, πιο φτωχή, είναι κατώτερη ως κράτος από την Τουρκία.
– Στο παρελθόν οι ΗΠΑ παρενέβησαν για να εκτονώσουν εντάσεις, τώρα υποστηρίζετε ότι η Τουρκία δεν βλέπει τις ΗΠΑ ως έντιμο μεσολαβητή. Πόσο επικίνδυνο είναι αυτό;
– Αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία για τις ΗΠΑ είναι η σταθερότητα και η αλληλεγγύη εντός του ΝΑΤΟ. Φαίνεται πως στην Αγκυρα επικρατεί η άποψη πως σε μια πραγματική κρίση, που θα πυροδοτήσουν οι ίδιοι, οι ΗΠΑ δεν θα ενεργήσουν απερίσκεπτα και θα προσπαθήσουν με κάποιον τρόπο να εκτονώσουν την κατάσταση. Ο,τι περίπου έκαναν το 1974, οπότε και δεν έγινε γνήσια προσπάθεια να εξαναγκαστεί η Τουρκία να αποσυρθεί από την Κύπρο. Δεν υπήρξε ουσιαστική τιμωρία. Ακόμη και το εμπάργκο όπλων του Κογκρέσου δεν υποστηρίχθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση. Πιστεύω, λοιπόν, ότι στην Αγκυρα έχουν κάποιον βαθμό βεβαιότητας, που πηγάζει από το παρελθόν, ότι αν συμβεί κάτι η Τουρκία θα έχει το πάνω χέρι.
– Πιστεύετε ότι η σημερινή κατάσταση έχει περισσότερες ομοιότητες με την περίοδο πριν από τα γεγονότα του 1964 ή του 1974;
– Μην ξεχνάτε τα γεγονότα του ’55. Είναι κάπως διαφορετικά τα πράγματα γιατί τα γεγονότα του ’55, του ’64 και του ’74 είχαν σχέση με την Κύπρο. Ακόμη κι αν μιλήσουμε για το ’96, το πλαίσιο και η αφετηρία της κρίσης είναι πολύ διαφορετικά. Σήμερα είναι ξεκάθαρα μια κρίση που έχει δημιουργήσει ο Ερντογάν, ο οποίος έχει φέρει την Τουρκία σε πολύ συγκεκριμένη τροχιά. Να εξαναγκάσει την Αθήνα να αποδεχθεί τις απαιτήσεις της. Το πραγματικό ερώτημα είναι πού ακριβώς είναι διατεθειμένος να φθάσει ο Ερντογάν.
kathimerini.gr
