Για δεκαετίες, οι Ρώσοι ολιγάρχες έχουν μεταφέρει δισεκατομμύρια δολάρια από παράνομα έσοδα στο εξωτερικό για να είναι εξαιρετικά δύσκολο να εντοπιστούν. Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, χώρες σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν κυρώσεις και νέους νόμους για να προσπαθήσουν να βρουν το “μαύρο χρήμα”, ελπίζοντας να βλάψουν τους ολιγάρχες που βρίσκονται κοντά στον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Πόσο ρωσικό “μαύρο χρήμα” υπάρχει σε όλο τον κόσμο;
Όπως γράφει το BBC, το Atlantic Council υποστηρίζει ότι οι Ρώσοι έχουν περίπου 1 τρις δολάρια (750 δισεκατομμύρια λίρες) από αυτό που αποκαλείται “μαύρο χρήμα” κρυμμένο στο εξωτερικό.
Η έκθεσή του αμερικανικού think tank για το 2020 υπολόγιζε ότι το ένα τέταρτο αυτού του ποσού ελέγχεται από τον Ρώσο Πρόεδρο και τους στενούς του συνεργάτες, τους πλούσιους Ρώσους γνωστούς ως “ολιγάρχες”.
“Αυτά τα χρήματα μπορούν να εκμεταλλευτούν και να κατευθύνονται από το Κρεμλίνο για κατασκοπεία, τρομοκρατία, βιομηχανική κατασκοπεία, δωροδοκία, πολιτική χειραγώγηση, παραπληροφόρηση και πολλούς άλλους άθλιους σκοπούς”, ανέφερε η έκθεση.
Πώς προέκυψε το ρωσικό “μαύρο χρήμα”
Μια άλλη ομάδα σκέψης των ΗΠΑ, το National Endowment for Democracy, αναφέρει ότι ο Πούτιν έχει ενθαρρύνει τους στενούς συνεργάτες του “να κλέβουν από τον κρατικό προϋπολογισμό, να αποσπούν με εκβιασμό χρήματα από ιδιωτικές επιχειρήσεις και ακόμη και να ενορχηστρώνουν την πλήρη κατάσχεση κερδοφόρων επιχειρήσεων”.
Σημειώνει ότι με αυτόν τον τρόπο, έχουν δημιουργήσει προσωπικές περιουσίες που αγγίζουν τα δεκάδες δισεκατομμύρια.
Οι ηγέτες της ρωσικής αντιπολίτευσης Μπόρις Νεμτσόφ και Βλαντιμίρ Μίλοφ ισχυρίστηκαν ότι μεταξύ 2004 και 2007, 60 δισεκατομμύρια δολάρια μεταφέρθηκαν από τα κεφάλαια του πετρελαϊκού γίγαντα Gazprom στους φίλους του Πούτιν.
Τα Pandora Papers, που κυκλοφόρησαν από τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων, σημειώνουν ότι οι κοντινοί του Πούτιν έχουν γίνει πολύ πλούσιοι και θα μπορούσαν να τον βοηθήσουν να μετακινήσει τον δικό του πλούτο.
Πού βρίσκονται τα χρήματα;
Σύμφωνα με το BBC, ιστορικά, μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων έχει πάει στην Κύπρο – λόγω ευνοϊκών φόρων. Σε κάποιους, το νησί έγινε γνωστό ως η “Μόσχα της Μεσογείου”.
Σύμφωνα με το Ατλαντικό Συμβούλιο, 36 δισεκατομμύρια δολάρια (27 δισεκατομμύρια λίρες) ρωσικά χρήματα πήγαν εκεί μόνο το 2013. Μεγάλο μέρος έφτασε μέσω εταιρειών-κελύφη, οι οποίες χρησιμοποιούνται για να κρύψουν τους πραγματικούς ιδιοκτήτες.
Το 2013, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έπεισε την Κύπρο να κλείσει δεκάδες χιλιάδες τραπεζικούς λογαριασμούς που κατείχαν εταιρείες κέλυφος.
Τα Βρετανικά Υπερπόντια Εδάφη, όπως οι Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι και τα Νησιά Κέιμαν, είναι επίσης αγαπημένοι προορισμοί. Μια έκθεση της Global Witness ανέφερε ότι το 2018, οι Ρώσοι ολιγάρχες εκτιμάται ότι είχαν 45,5 δισεκατομμύρια δολάρια (34 δισεκατομμύρια λίρες) σε αυτούς τους φορολογικούς παραδείσους.
Κάποια από αυτά τα χρήματα βρίσκουν τον δρόμο τους σε χρηματοοικονομικές πρωτεύουσες όπως η Νέα Υόρκη και το Λονδίνο, όπου μπορούν να επενδυθούν και να αποκομίσουν αποδόσεις.
Η οργάνωση κατά της διαφθοράς Transparency International ισχυρίζεται ότι τουλάχιστον 2 δισεκατομμύρια δολάρια (1,5 δισεκατομμύρια λίρες) περιουσίας του Ηνωμένου Βασιλείου ανήκουν σε Ρώσους που κατηγορούνται για οικονομικό έγκλημα ή για διασυνδέσεις με το Κρεμλίνο.
Το εύρος του ρωσικού ξεπλύματος βρώμικου χρήματος αποκαλύφθηκε περαιτέρω σε μια έκθεση του 2014 από το Σχέδιο Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς για το “Ρωσικό Πλυντήριο”. Ανέφερε ότι μεταξύ 2011 και 2014, 19 ρωσικές τράπεζες ξέπλυναν 20,8 δισεκατομμύρια δολάρια σε 5.140 εταιρείες σε 96 χώρες.
Πώς κρύβουν τα χρήματα
Ο συνήθης τρόπος με τον οποίο οι Ρώσοι ολιγάρχες κρύβουν τα “μαύρα χρήματά” τους στο εξωτερικό είναι μέσω εταιρειών-κελύφη. “Αυτοί οι ολιγάρχες προσλαμβάνουν τους καλύτερους δικηγόρους, ελεγκτές, τραπεζίτες και λομπίστες στον κόσμο για να αναπτύξουν νομικά μέσα για την απόκρυψη και το ξέπλυμα των κεφαλαίων τους”, λέει το Atlantic Council.
“Ένας σοβαρός ολιγάρχης έχει “στρώματα” ανώνυμων εταιρειών-κελύφη σε μια σειρά από υπεράκτιους λογαριασμούς και τα κεφάλαιά του κινούνται με αστραπιαία ταχύτητα μεταξύ τους”.
Το 2016, η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων δημοσίευσε τα Panama Papers, τα οποία έδειχναν ότι μόνο μία εταιρεία είχε δημιουργήσει 2.071 εταιρείες-κέλυφος για πλούσιους Ρώσους.
Τι μέτρα λαμβάνονται για να ξεθάψουν τα χρήματα των ολιγαρχών;
Μετά την εισβολή στην Ουκρανία, οι χώρες ανακοίνωσαν μια σειρά μέτρων για τον εντοπισμό των ρωσικών χρημάτων. Οι ΗΠΑ συγκροτούν μια νέα ειδική ομάδα “KleptoCapture” για να πατάξουν τα οικονομικά των ολιγαρχών της Ρωσίας. Θα διοικείται από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και αποσκοπεί στην κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων που αποκτήθηκαν μέσω παράνομης συμπεριφοράς.
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου έχει λάβει μέτρα για να αυξήσει τη χρήση των ανεξήγητων εντολών πλούτου (UWO), τα οποία υποχρεώνουν τους ανθρώπους να αποδείξουν πού βρήκαν τα μετρητά για να αγοράσουν περιουσιακά στοιχεία στο ΗΒ. Οι εντολές δέσμευσης λογαριασμών (AFO) επιτρέπουν στα δικαστήρια να δεσμεύουν κεφάλαια, εάν υποψιάζονται ότι τα χρήματα συνδέονται με εγκληματική δραστηριότητα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επίσης καταργήσει το “σύστημα χρυσής βίζας”, το οποίο έδινε δικαιώματα διαμονής σε πλούσιους αλλοδαπούς, εάν επένδυαν μεγάλα χρηματικά ποσά στη χώρα.
Η Μάλτα, ένα αγαπημένο καταφύγιο για τα ρωσικά χρήματα, έχει επίσης καταργήσει το σύστημα “χρυσού διαβατηρίου” που επέτρεπε στους ολιγάρχες να αγοράζουν υπηκοότητα. Η Κύπρος και η Βουλγαρία ακύρωσαν τα καθεστώτα χρυσών διαβατηρίων τους το 2020.
Η Κομισιόν παροτρύνει τα κράτη μέλη να καταργήσουν τα “χρυσά διαβατήρια”
Την ίδια στιγμή, σε σύσταση που εκδόθηκε σήμερα, η Επιτροπή προτρέπει τα κράτη μέλη να καταργήσουν αμέσως τυχόν υφιστάμενα συστήματα ιθαγένειας επενδυτών και να διασφαλίσουν ότι εφαρμόζονται αυστηροί έλεγχοι για την αντιμετώπιση των κινδύνων που ενέχουν τα συστήματα διαμονής επενδυτών. Η σημερινή σύσταση αποτελεί μέρος της ευρύτερης πολιτικής της Κομισιόν για την ανάληψη αποφασιστικής δράσης σε αυτά τα συστήματα. Το τρέχον πλαίσιο της ρωσικής επιθετικότητας κατά της Ουκρανίας υπογραμμίζει για άλλη μια φορά αυτούς τους κινδύνους.
Ορισμένοι Ρώσοι ή Λευκορώσοι υπήκοοι που υπόκεινται σε κυρώσεις ή υποστηρίζουν σημαντικά τον πόλεμο στην Ουκρανία ενδέχεται να έχουν αποκτήσει την ιθαγένεια της ΕΕ ή προνομιακή πρόσβαση στην ΕΕ, μεταξύ άλλων να ταξιδεύουν ελεύθερα στον χώρο Σένγκεν, στο πλαίσιο αυτών των συστημάτων. Για την αντιμετώπιση αυτών των άμεσων κινδύνων η Επιτροπή συνιστά επίσης σήμερα στα κράτη μέλη να αξιολογήσουν εάν η ιθαγένεια που χορηγείται στο πλαίσιο ενός συστήματος “χρυσού διαβατηρίου” σε Ρώσους ή Λευκορώσους υπηκόους που περιλαμβάνονται στον κατάλογο κυρώσεων της ΕΕ σε σχέση με τον πόλεμο στην Ουκρανία θα πρέπει να αποσυρθεί.
Οι άδειες παραμονής που χορηγούνται στο πλαίσιο ενός συστήματος διαμονής επενδυτών σε Ρώσους ή Λευκορώσους υπηκόους που υπόκεινται σε κυρώσεις θα πρέπει να ανακληθούν αμέσως, έπειτα από ατομική αξιολόγηση και σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, τα θεμελιώδη δικαιώματα και την εθνική νομοθεσία των κρατών μελών.
Πηγή: BBC, ΑΠΕ-ΜΠΕ
