Τα δυο τελευταία χρόνια το ΝΑΤΟ φαίνεται να επικεντρώνεται στην ιδέα του υβριδικού πολέμου, θέμα που βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας της επερχόμενης Συνόδου Κορυφής στη Βαρσοβία. Αλλά τι αποκαλύπτεται μέσα από το Ουκρανικό πρόβλημα για τον υβριδικό πόλεμο;
Μια συζήτηση με τον Alexander Lanoszka, μεταδιδακτορικό υπότροφο του Dartmouth College και του δημοσιογράφου Octavian Manea για το DefenceMatters.org.
Θεωρείτε ότι ο υβριδικός πόλεμος είναι άσκηση στρατηγικής ή απλώς ένα αποτελεσματικό μέσο για την εξυπηρέτηση πολιτικών σκοπών;
Ως προς τη στρατηγική πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν τους στόχους, τις δυνατότητες και την αναμενόμενη συμπεριφορά του αντιπάλου. Η προσθήκη αυτή είναι ιδιαίτερα σημαντική , καθώς μπορούμε να αντιληφθούμε καλύτερα την ιδέα του υβριδικού πολέμου ως μια στρατηγική που συνδυάζει μη συμβατικές τακτικές πολέμου με τις συμβατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις αποτροπής. Η έννοια αύτη ενσωματώνει την ιδέα ότι ένας στόχος πίσω από τη χρήση του αποκαλούμενου υβριδικού πολέμου είναι η προσπάθεια αποτροπής μια ανεπιθύμητης αντίδρασης από την πλευρά του στόχου και/ή από τους συμμάχους του.
Οι αντάρτικες τακτικές είναι χρήσιμες στο βαθμό που καθιστούν εφικτή την άρνηση από την πλευρά του επιτιθέμενου -κάτι που βέβαια μπορεί να ικανοποιεί τον αντίπαλο αν φοβάται ότι η στάση του μπορεί να προκαλέσει διεθνείς αντιδράσεις. Ο επιτιθέμενος μπορεί να ισχυριστεί ότι οι αντάρτικες πρακτικές του έχουν αυτόχθονες ρίζες, προκαλώντας έτσι σύγχυση στο διεθνές ακροατήριο, που δύναται διαφορετικά να παρέχει υποστήριξη στο στόχο έναντι του επιτιθέμενου.
Ωστόσο, το να έχει ένα κράτος συμβατική στρατιωτική αποτρεπτική ισχύ είναι επίσης σημαντικό γιατί ο κυρίως στόχος γνωρίζει ότι δεν είναι σε θέση να κερδίσει ένα παιχνίδι συνεχώς κλιμακούμενο έναντι του επιτιθέμενου. Ουσιαστικά, η σύγκρουση βρίσκεται υπό τον έλεγχο του επιτιθέμενου.
Μια βασική διάσταση του υβριδικού πολέμου, όπως την είδαμε στην Κριμαία είναι η αιφνίδια ανατροπή που έγινε σε βάρος του στόχου. Ποια είναι τα στοιχεία που συμπίπτουν με ότι έχουμε δει στο παρελθόν να χρησιμοποιείται στις αντάρτικές πρακτικές;
Το πραγματικό ερώτημα είναι εάν έχουμε ξαναδεί τον υβριδικό πόλεμο που διεξάχθηκε στην Κριμαία ή αν αποτελεί κάτι πρωτόγνωρο. Ένα μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας για τον υβριδικό πόλεμο φαίνεται να δίνει υπερβολικές διαστάσεις στην έννοια του: πρόκειται για ένα νέο φαινόμενο που προέκυψε πιθανόν λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης και της τηλεπικοινωνίας ή είναι ένα τόσο παλιό φαινόμενο που η ύπαρξη του χρονολογείται χιλιετίες πριν.
Εάν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε τον υβριδικό πόλεμο, αυτό που είναι σαφές, κατά τη γνώμη μου είναι το ότι ο επιτιθέμενος χειραγωγεί είτε εκμεταλλεύεται τοπικές, εθνικές, εθνικιστικές διαμάχες μεταξύ των μελών του κράτους – στόχου. Ο εθνικισμός και οι εθνικές ταυτότητες είναι πλέον ένα σύγχρονο φαινόμενο . Μέσα σε αυτό το πνεύμα λοιπόν, ο υβριδικός πόλεμος είναι προϊόν της νεωτερικότητας. Ένα ιστορικό παράδειγμα , στο οποίο είδαμε ένα κράτος επιτιθέμενο να προσπαθεί να τραβήξει την Κριμαία με το μέρος του ήταν το 1930. Η Ναζιστική Γερμανία υποστήριξε και εξόπλισε Γερμανούς αυτόχθονες στην Τσεχοσλοβακία έτσι ώστε ξεσηκωθούν και να προκαλέσουν την αντίδραση της Τσεχοσλοβακικής κυβέρνησης . Η αντίδραση αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει βάση για την επέμβαση της Ναζιστικής Γερμανίας στην Τσεχοσλοβακία, με σκοπό να προστατέψει αυτούς τους γηγενείς πληθυσμούς από τις διώξεις.
Με άλλα λόγια, έχουμε δει στο παρελθόν την εφαρμογή μιας τέτοιας στρατηγικής, όταν οι τηλεπικοινωνίες θεωρούνταν ξεπερασμένες. Πιστεύω είναι λάθος να ορίζουμε την τεχνολογία ως τη βασική διάσταση του υβριδικού πολέμου. Μάλλον, συσχετίζεται περισσότερο με τον αλυτρωτισμό και την έννοια της ταυτότητας , με όλα αυτά που συνήθως συσχετίζονται με τις εθνικές διεκδικήσεις και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μέσο για να ξεσπάσει ένταση.
Τι ρόλο παίζει η συμβατική στρατιωτική ισχύς στον υβριδικό πόλεμο;
Θεωρώ ότι ο ρόλος της ειναι σημαντικός. Υπενθυμίζω ότι βλέπω τον υβριδικό πόλεμο σαν ένα συνδυασμό των αντάρτικων τακτικών με τη συμβατική αποτρεπτική ισχύ. Οι αντάρτικες πρακτικές είναι ιδιαίτερα σημαντικές καθώς ο επιτιθέμενος μπορεί να επικαλεστεί ότι οι κινήσεις του απέναντι στο στόχο είναι αποτέλεσμα αυτοχθόνων πιέσεων. Η συμβατική στρατιωτική αποτροπή αποσκοπεί στην εξισορρόπηση ,καθώς ο στόχος μπορεί να υποπτευτεί την εμπλοκή του επιτιθέμενου. Παρόλα αυτά, αυτό δεν συντελεί στην ουσιαστική κλιμάκωση της κατάστασης ,καθώς ο στόχος γνωρίζει ότι θα έρθει αντιμέτωπος με μια ήττα.
Εδώ έγκειται το εξής παράδοξο: Οι αντάρτικές πρακτικές προσφέρουν ένα μέσο στον επιτιθέμενο ώστε να αποφύγει μια ευθεία σύγκρουση με το στόχο του ενώ οι συμβατικές αποτρεπτικές τακτικές είναι χρήσιμες μόνο όταν ο στόχος θεωρεί ότι ο επιτιθέμενος θα αξιοποιήσει τη στρατιωτική του ισχύ. Υποστηρίζω ότι , είναι εξαιρετικά πιθανό, ο στόχος να διακινδυνεύσει και να μπλοφάρει. Ένα άλλο ενδεχόμενο είναι ο επιτιθέμενος να προσπαθήσει να προκαλέσει σύγχυση τα διεθνή ακροατήρια, ώστε να αποτρέψει μια επέμβαση από την πλευρά του κράτους στόχου.
Ποιες είναι οι πρώτες ύλες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τη διεξαγωγή ενός (Ρωσικού) υβριδικού πολέμου;
Αν κρίνουμε από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, μπορούμε να περιγράψουμε σε γενικές γραμμές τις συνθήκες που καθιστούν το κράτος στόχο ευάλωτο έναντι του επιτιθέμενου, που επιδιώκει τον υβριδικό πόλεμο. Ένας ιδανικός στόχος έναντι του οποίου ο επιτιθέμενος θα έμπαινε στον πειρασμό να διεξαγάγει υβριδικό πόλεμο έχει τα ακόλουθα χαρακτηριστικά : είναι στρατιωτικά ασθενέστερος, υπάρχουν στο εσωτερικό του εθνοτικές ομάδες που ασκούν πίεση στην πολιτική ηγεσία και υπάρχουν εθνικοί ή γλωσσικοί δεσμοί με το επιτιθέμενο-κράτος, επομένως του δίνεται η δυνατότητα να αναμειχθεί στα εσωτερικά του κράτους –στόχου.
Οι καταστάσεις αυτές σπάνια παρατηρούνται στη διεθνή πολιτική : Οι σχέσεις της Κίνας με κράτη της Νοτιοανατολικής Ασίας παρουσιάζουν μάλλον αυτά τα χαρακτηριστικά. Ωστόσο, δεν θελω να υπερβάλλω για την αδυναμία των κρατών του ΝΑΤΟ ως προς τον υβριδικό πόλεμο. Νομίζω ότι βλέπουμε τέτοιου είδους αδυναμίες στην πρώην ΕΣΣΔ, όπου υπάρχει εθνοτική ανομοιογένεια, οι τοπικές κοινωνίες είναι αδύναμες και οι στρατιωτικές δυνάμεις ασθενέστερες σε σχέση με της Ρωσίας.
Τα τελευταία χρόνια η Ρωσία έχει επενδύσει μαζικά στη δυνατότητα άρνησης. Η Ρωσία μπορεί να διακόψει την πρόσβαση στη Βαλτική, στην πολωνική περιοχή Suwalki. Είναι αυτό ένα επιπλέον κίνητρο για τη ρεβιζιονιστική δύναμη , που αποσκοπεί να διεξαγάγει με χαμηλό κόστος μια ασυνήθιστη στρατιωτική επιχείρηση , κάτω από τη στρατηγική A2\AD ώστε να αποτρέψει μια αντίδραση του ΝΑΤΟ ενώ διευρύνει τις ικανότητες της;
Το να εκμεταλλευτεί το Suwalki (Suwalki gap) είναι μια πολιτική με μεγάλο ρίσκο για τη Ρωσια καθώς αυτόματα θα εμπλακεί η Πολωνία. Υπάρχουν αμφιβολίες κατά πόσο οι ΗΠΑ και οι δυτικοί σύμμαχοι θέλουν ένα πόλεμο για τη Βαλτική, αν και ως μέλη του ΝΑΤΟ δεσμεύονται από το άρθρο 5 . Νομίζω ότι δεν υπάρχουν αμφιβολίες ότι η παραβίαση της Πολωνικής κυριαρχίας στην περιοχή θα πυροδοτήσει την άμεση ανταπόκριση των συμμάχων, καθώς η Πολωνία συνορεύει με τη Γερμανία. Η Ρωσία φαίνεται να γνωρίζει, φαντάζομαι ότι κάθε κίνηση εναντίον των 3 χωρών της Βαλτικής πρέπει να περιοριστεί μόνο σε αυτές. Αυτό σημαίνει, ότι για τη Ρωσία θα ήταν προτιμότερο να κινηθεί προς τις Βαλτικές χώρες ενισχύοντας τη στρατιωτική της παρουσία και αποκτώντας στρατηγικό πλεονέκτημα εκεί .
Παρόλα αυτά , θεωρώ ότι το ΝΑΤΟ δεν αντιμετωπίζει κάποια σοβαρή απειλή ακόμα και αν η Ρωσία δεν εκμεταλλευτεί το Suwalki. Είναι πιθανόν η Ρωσία να στείλει 60,000 στρατεύματα εντός μερικών ημερών. Οι βιαστικές της επιχειρήσεις είναι απόδειξη ότι μπορεί να αναπτύξει γρήγορα και απροσδόκητα τις ένοπλες δυνάμεις της. Αν αυτό αληθεύει, τότε η Ρωσία μπορεί να κρατήσει το ΝΑΤΟ έξω από τις Βαλτικές χώρες. Αυτό δεν είναι ψυχολογικός πόλεμος καθώς διαφαίνεται η πρακτική σκέψη της στο πως το ΝΑΤΟ μπορεί να υπερασπιστεί κάποιες χώρες όταν έχει περιορισμένη ισχύ αποτροπής.
Πως βρίσκετε την επιλογή των αρκετά εκτεθειμένων συμμάχων από την Ανατολή που επενδύουν σε ένα είδος υπο-συμβατικής αποτροπής και ετοιμάζονται για παρατεταμένο πόλεμο; Με αυτή την έννοια ,μέσω της άρνησης αναπτύσσεται η στρατηγική της αποτροπής, οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ από την Ανατολή μπορούν να εκμεταλλευτούν τον εκνευρισμό της Ρωσίας λόγω της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών , κάτι που δεν είχε προβλεφθεί.
Νομίζω ότι αυτό είναι σωστό .Αν πρόκειται να αποτρέψουμε τη Ρωσία από τους στρατηγικούς της στόχους όσον αφορά το Ανατολικό τμήμα του ΝΑΤΟ, η συμμαχία και τα μέλη πρέπει να εξετάσουν όλα τα πιθανά σενάρια για το πως μπορεί να επιτεθεί η Ρωσία. Δυστυχώς, περιλαμβάνει όχι μόνο τον συμβατικό και υπο-συμβατικό πόλεμο αλλά και πρακτικές που δεν τις έχουν καν σκεφτεί: ένα είδος ελεγχόμενου πυρηνικού πολέμου. Πιστεύω ότι το ΝΑΤΟ έχει αντιληφθεί το ζήτημα και προσπαθεί να προσαρμοστεί στην ιδέα .Ακόμα, κάποιοι κύκλοι εστιάζουν κυρίως σε στρατιωτικές λύσεις, σαν να πρόκειται για μια συνηθισμένη κρίση. Προτείνεται η μετατόπιση κάποιων στρατιωτικών θέσεων του ΝΑΤΟ στη Δυτική Ευρώπη – από την Ανατολική που είναι αρκετές, όπως γνωρίζετε. Προφανώς πολλά μπορούν να γίνουν, αλλά όπως είπα και πριν, πρέπει να αναλογιστούμε πως θα αντιδρούσε ο αντίπαλος.
Αν πρόκειται να επικεντρωθούμε στην εφαρμογή αυτών των μέτρων για την αποτροπή της σύγκρουσης σε υψηλά επίπεδα βίας, τότε κινδυνεύουμε να κάνουμε χρήση βίας σε χαμηλότερα επίπεδα, σε βάρος της αποτροπής. Η έννοια της αποτροπής πρέπει να γίνει κατανοητή. Αυτό μας θυμίζει το παράδειγμα της σταθερότητας και της αστάθειας. Ο αντίπαλος μπορεί να νιώσει σίγουρος, όταν δεν κλιμακώνεις τη βία , έτσι σε προκαλεί σε χαμηλότερα επίπεδα βίας.
Δυστυχώς, οι χώρες της Βαλτικής χρειάζονται αρκετό χρόνο για να αναπτύξουν μεθόδους αποτροπής μέσω της άρνησης. Οι στρατιωτικές τους δυνάμεις είναι κατώτερες από της Ρωσίας, κάτι που προβληματίζει το ΝΑΤΟ ως προς την ενίσχυση τους σε περίπτωση επίθεσης .
Θα ήθελα να προσθέσω ότι δεν πρέπει να μεγαλοποιούμε την αδυναμία του ΝΑΤΟ ως προς τον υβριδικό πόλεμο, τουλάχιστον πρέπει να αναλογιστούμε τον ορισμό του.
Αν και δεν είναι σύμμαχος του ΝΑΤΟ, η Μολδαβία κινδυνεύει να αποτελέσει θύμα υβριδικού πολέμου, αν το αποφασίσει η Ρωσία. Πολλοί Ρώσοι ομοεθνείς ζουν στην Ανατολική Μολδαβία κοντα στην Υπερδνειστερία της οποίας η κυβέρνηση εχει βυθιστεί στο σκάνδαλο και τη διαφθορά. Ωστόσο, είναι ξεκάθαρο, ότι η Ρωσία πρέπει να έχει την θέληση να συνεχίσει σε αυτό το δρόμο, λαμβάνοντας υπόψη οτι ακόμη συνεχίζει να πληρώνει για όσα έγιναν σε μέρη της Ουκρανίας, όπως η Κριμαία.
onalert.gr
