Για ποιο λόγο μας γεμίζουν με στεναχώρια οι γιορτές; Που οφείλεται η λεγόμενη κατάθλιψη των Χριστουγένων, αλλά και τι έχει αλλάξει η φετινή πανδημία όσον αφορά την ψυχική μας διάθεση
Η περίοδος των γιορτών μπορεί να χαρακτηριστεί ως μια εποχή αντιφατικών συναισθημάτων. Από τη μια πλευρά μπορεί να είναι «η καλύτερη εποχή του χρόνου», γεμάτη από κοινωνικές εκδηλώσεις, οικογενειακή θαλπωρή, διασκέδαση, εορτασμούς και ποιοτικό χρόνο με φίλους. Από την άλλη όμως για πολλούς είναι μία περίοδος γεμάτη από θλίψη, μοναξιά, άγχος, δυστυχία και αυτοκαταστροφικές τάσεις.
Η «Κατάθλιψη των Χριστουγέννων» ή όπως αλλιώς αναφέρεται «Christmas Blues» δεν είναι κλινική κατάθλιψη αν και εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα. Αφορά μία κατάσταση ψυχολογικής και σωματικής εξάντλησης, ευερεθιστότητα, απώλεια ενδιαφέροντος για δραστηριότητες, κρίσης πανικού, στρες, αλλαγές σωματικού βάρους και μειωμένη libido που βιώνει κάποιος λίγο πριν και κατά την διάρκεια των γιορτών. Αρκετοί την παρομοιάζουν με την «Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή» (Seasonal Affective Disorder-SAD). Η συγκεκριμένη διαταραχή αφορά κυρίως τους χειμερινούς μήνες που η έκθεση στον ήλιο είναι χαμηλότερη, το κρύο εντονότερο και η διάρκεια της μέρας μικρότερη.
Τα Χριστούγεννα είναι κοντά στις τελευταίες μέρες μιας χρονιάς. Η διάθεση του ανθρώπου επηρεάζεται σημαντικά , αφού συνήθως κάνει τον ετήσιο απολογισμό του. Σε αυτή την περίοδο πραγματοποιεί την αυτοαξιολόγησή του. Έχει τη δυνατότητα να παρατηρεί αν αισθάνεται ικανοποιημένος από την προσέγγιση και εκπλήρωση των προσωπικών του στόχων και προσδοκιών. Αυτή η διαδικασία μπορεί να τον οδηγήσει τόσο σε θετικά συναισθήματα, όσο όμως και σε αρνητικά.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που συντελούν στην «Κατάθλιψη των Χριστουγέννων». Αρχικά, επικρατεί ένα κοινωνικό στερεότυπο, πως ο άνθρωπος οφείλει αυτή την περίοδο να διέπεται από αισθήματα χαράς, ευτυχίας, ενθουσιασμού, ευγνωμοσύνης, εξωστρέφειας. Φαίνεται σαν να κυριαρχεί η κοινωνική απαίτηση και η κοινωνική αποδοχή μόνο των θετικών συναισθημάτων για αυτή τη γιορτή. Παρόλα αυτά, ένας άνθρωπος, μπορεί να διακατέχεται από διαταραχές διάθεσης και αυτή η κοινωνική πίεση να εντείνει περισσότερο τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Άνθρωποι διαγνωσμένοι ήδη με υπάρχουσα καταθλιπτική διαταραχή αδυνατούν να διαχειριστούν τις συνεχείς δραστηριότητες που παρουσιάζονται λόγω των εορτών με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε βαθύτερη κατάθλιψη.
Τα Χριστούγεννα έχουν σηματοδοτηθεί με ένα κοινωνικό πρότυπο καταναλωτικού εορτασμού. Η οικονομική δυσπραγία, οι επιπλέον υποχρεώσεις, τα δώρα, ο έντονος υπερκαταναλωτισμός, οι συναθροίσεις σε συνδυασμό με μια κοινωνικά αποδεκτή ευτυχισμένη συμπεριφορά αυξάνουν τα επίπεδα στρες, άγχους και πίεσης.
Ένας άλλος πολύ σημαντικός λόγος για την εμφάνιση της «κατάθλιψης των Χριστουγέννων» είναι και το αίσθημα μοναξιάς. Η μοναχική διαβίωση, η έλλειψη ενός στενού οικογενειακού περιβάλλοντος, η έλλειψη ενός φιλικού περιβάλλοντος, η μη ένταξη σε κοινωνικά σύνολα, δυσχεραίνουν σε μεγάλο βαθμό τη ψυχολογική κατάσταση του ανθρώπου.
Οι άνθρωποι τρίτης ηλικίας, οι άνθρωποι που ζουν σε οίκους ευγηρίας, ή σε κέντρα αποκατάστασης, ή σε γηροκομία βιώνουν έντονα το αίσθημα μοναξιάς, την ανησυχία και την απογοήτευση και αδυνατούν να απολαύσουν την έννοια του εορτασμού των Χριστουγέννων. Αισθάνονται θλίψη λόγω της μοναξιάς που νιώθουν μακριά από τα αγαπημένα τους πρόσωπα, νιώθουν εσωτερικά ανεπαρκείς, καθώς δεν είναι σε θέση να συμμετέχουν σε κοινωνικές δραστηριότητες και συχνά αναπολούν το παρελθόν τους με νοσταλγία.
Ο άνθρωπος που έχει υποστεί απώλεια αγαπημένων προσώπων και έχει βιώσει πένθος, αισθάνεται τις ημέρες αυτές των γιορτών ακόμα πιο ψυχολογικά καταβεβλημένος. Δεν μπορεί να δεχτεί τυχόν ευχές που λαμβάνει, εξαιτίας της έντονης θλίψης που αισθάνεται, καθώς και εξαιτίας της υπενθύμισης, πως έρχεται μια καινούρια χρονιά, η οποία θα αφήσει πίσω αυτή την απώλεια.
Κάποιος μπορεί, επίσης, να νιώσει αρνητικά συναισθήματα τις ημέρες των εορτών από την πίεση να παραβρεθεί σε ένα οικογενειακό τραπέζι, όπου αρκετές φορές μπορεί να μην υπάρχουν καλές σχέσεις, να διέπονται από ένα κοινωνικό «πρέπει» και να καταλήγουν σε οικογενειακές συγκρούσεις. Οι ανεπιθύμητες υποχρεώσεις προκαλούν συναισθηματική φόρτιση.
Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν τα βιώματα, η χειραγώγηση και οι καταστάσεις ενδοοικογενειακής βίας που ξεκινούν κατά την παιδική ηλικία και συχνά αναβιώνουν την εορταστική περίοδο. Μέσα από αυτό ο άνθρωπος δείχνει ανήμπορος να νιώσει κάποια χαρά από τη θαλπωρή των Χριστουγέννων και γεμίζει από αισθήματα φόβου και δυστυχίας.
Ένας ακόμα παράγοντας που επιδρά στην ψυχική υγεία του ανθρώπου κατά τη διάρκεια των εορτών είναι η μη τήρηση της ρουτίνας του καθενός. Η αλλαγή των καθημερινών συνηθειών και η διακοπή εργασίας λόγω της περιόδου των διακοπών μπορεί να διαταράξει τη σταθερότητα και την ασφάλεια που προσφέρει η επανάληψη.
Ο εορτασμός των φετινών Χριστουγέννων θα είναι σίγουρα πολύ διαφορετικός εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Διανύουμε ένα δεύτερο κύμα έξαρσης και εξάπλωσης του ιού και μια νέα καραντίνα και απαγόρευση της κυκλοφορίας. Οι εορτασμοί ενδέχεται να αποτελέσουν μεγάλο κίνδυνο για την υγεία και θα πρέπει να έχει ο καθένας την έννοια της ατομικής ευθύνης ως προς στο να εξασφαλίσει την ασφάλεια του εαυτού του και των γύρω του.
Η έξαρση αυτής της πανδημίας έχει προκαλέσει μεγάλες ψυχολογικές επιπτώσεις και έχει επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την ποιότητα της ζωής των ανθρώπων. Έχουν αυξηθεί τα επίπεδα του στρες, της μοναξιάς και του θυμού. Η αβεβαιότητα, η ανασφάλεια, το άγνωστο, η πολύμηνη διάρκεια της κατάστασης, η ελπίδα, η απαισιοδοξία, η ύφεση και η έξαρση, η προοπτική ενός εμβολίου και οι τυχόν παρενέργειές του, προκαλούν έντονη συναισθηματική κόπωση. Ο φόβος που κυριαρχούσε στην αρχή της εμφάνισης αυτού του ιού, έχει μειωθεί και έχει ξεκινήσει να αυξάνεται η κόπωση της κοινωνικής απομόνωσης και αποστασιοποίησης.
Η πανδημία πυροδοτεί όλα αυτά τα αρνητικά συναισθήματα κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. Υπάρχουν, όμως, αρκετοί τρόποι για να μπορέσει κανείς να τα αντιμετωπίσει και να προστατέψει τη ψυχική και σωματική του υγεία. Όλα ξεκινούν από τον τρόπο που σκεφτόμαστε και πράττουμε. Αν αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας θα δούμε διαφορετικά την όλη δυσάρεστη κατάσταση και θα μπορέσουμε να σταθούμε δυνατοί και να αντιδράσουμε θετικά.
Το πιο σημαντικό για να αντιμετωπίσουμε μια κατάσταση κρίσης είναι η αποδοχή. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι οι φετινές γιορτές θα είναι διαφορετικές. Οι παραδόσεις, οι συναθροίσεις, τα οικογενειακά τραπέζια, μπορεί να απαγορευτούν, όμως τίποτα δεν απαγορεύει το να γιορτάσουμε με διαφορετικό τρόπο. Είναι στο χέρι μας να αισθανθούμε την έννοια της ευγνωμοσύνης. Συλλογιζόμαστε, κάνουμε μια λίστα και διαπιστώνουμε πόσα καλά έχουμε στη ζωή μας και προσπαθούμε να αντλήσουμε δύναμη από αυτά.
Προσπαθούμε να δίνουμε την προσοχή μας στις θετικές σκέψεις. Θετική σκέψη -Θετική αύρα- Θετική ζωή αποτελεί το τρίπτυχο της αισιοδοξίας στις γιορτινές μέρες. Είναι μια περίοδος που έχουμε κατακλυστεί από αρνητικές σκέψεις, καθώς κυριαρχεί η υπερτροφοδότηση των ειδήσεων για την πανδημία.
Αφιερώνουμε χρόνο στον εαυτό μας και αναγνωρίζουμε την πραγματική ουσία των εορτών. Είναι μια ευκαιρία να αποφορτιστούμε από το άγχος και την πίεση της καθημερινότητας, να ξεκουραστούμε σωματικά και ψυχικά. Ο απολογισμός της χρονιάς που πέρασε είναι μια διαδικασία που εντείνει το στρες και για αυτό το λόγο επικεντρωνόμαστε στο τώρα, δεν στεκόμαστε στο παρελθόν, αναθεωρούμε και θέτουμε νέους στόχους.
Σκεφτόμαστε και δημιουργούμε νέες παραδόσεις. Η πανδημία θα φέρει αλλαγές στις κοινωνικές δραστηριότητες που είχαμε συνηθίσει. Αυτό δεν θα εμποδίσει στο να βρούμε νέους τρόπους για να γιορτάσουμε με τους αγαπημένους μας αυτές τις ημέρες. Η τεχνολογία βοηθά στο να διατηρήσουμε την επικοινωνία και την επαφή μας. Οργανωνόμαστε και ψωνίζουμε τα δώρα μας και ανακαλύπτουμε νέους τρόπους ανταλλαγής τους. Με αυτό αλλάζουμε τις συνήθειες μας και γινόμαστε δημιουργικοί.
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι να διατηρήσουμε την αύρα των Χριστουγέννων. Διακοσμούμε το σπίτι μας, το γεμίζουμε με χριστουγεννιάτικα ζεστά αρώματα και περιποιούμαστε την εμφάνισή μας μέσα στο σπίτι. Αυτά θα μας γεμίσουν με συναισθήματα χαράς και θα μας κάνουν να αισθανθούμε ηρεμία.
Θέτουμε τα προσωπικά μας όρια και δημιουργούμε τους δικούς μας κανόνες. Δεν υπάρχει «σωστός» τρόπος να γιορτάσουμε τα «τέλεια» Χριστούγεννα. Με την πανδημία, έχουμε τη δυνατότητα να αποφύγουμε κάποιες οικογενειακές υποχρεώσεις και να αποταμιεύσουμε τα χρήματα που θα δίναμε για δώρα σε κάποιες επισκέψεις ή για ένα εορταστικό τραπέζι ή για κάποιες χριστουγεννιάτικες διακοπές.
Περιορίζουμε τις καταχρήσεις. Η περίοδος των γιορτών συνδέεται με κατανάλωση αλκοόλ και υπερβολικής ποσότητας φαγητού. Πρέπει να εντάξουμε την άσκηση στην ζωή μας και να προσέξουμε την διατροφή μας. Όλο αυτό θα βοηθήσει στην διατήρηση της φυσικής μας κατάστασης και στην αντιμετώπιση του αυξημένου στρες.
Τα Χριστούγεννα ας αποτελέσουν διέξοδος και ας μας γεμίσει με πίστη, αισιοδοξία και ελπίδα. Η δύσκολη αυτή κατάσταση της πανδημίας που ζούμε είναι μια ευκαιρία να αυξήσουμε τα επίπεδα της ψυχικής μας ανθεκτικότητας. Θα έχουμε μάθει να εστιάζουμε στις δυνάμεις μας, να ζούμε έστω και με τόσους περιορισμούς, να γελάμε, να αγαπάμε με την ψυχή μας. Το 2020 τελειώνει και ελπίζουμε ότι το 2021 να επιστρέψει την κανονικότητα μας.
the best Christmas gift is to realize how much you already have…
*Η Μαρία Παπαδάκη είναι Ψυχολόγος, Συνεργάτης Metropolitan General
πηγή ygeiamou.gr
