Σε μια φυλακή στο Nuevo Laredo του Μεξικού, βρίσκεται ένας 23χρονος με το ψευδώνυμο Montana. Στο κελί του, έχει την αφίσα από την ταινία του Αλ Πατσίνο (Σημαδεμένος/Scarface) από όπου πήρε το όνομά του. Αλλά ο Montana δεν είναι ο μέσος υποψήφιος Σημαδεμένος. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο Ioan Grillo, διέπραξε τον πρώτο φόνο του σε ηλικία 13 ετών και υποτίθεται πως σκότωσε ακόμα 30 άτομα τη δεκαετία που ακολούθησε και μέχρι να μπει στη φυλακή, ενώ δούλευε για τη συμμορία Mara Salvatrucha. Και ο Montana δεν είναι ένα μεμονωμένο παράδειγμα ενός σύγχρονου εγκληματία που μιμείται τη ζωή ενός διαβόητου πραγματικού ή φανταστικού γκάνγκστερ.
Στο νέο του βιβλίο Gangster Warlords: Drug Dollars, Killing Fields, and The New Politics of Latin America, ο Grillo κάνει σαφές ότι μέλη συμμοριών όπως ο Montana, αρχηγοί καρτέλ, δολοφόνοι (sicarios) και ισχυρά μέλη εγκληματικών οργανώσεων υπάρχουν σε όλη τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική, όχι μόνο το Μεξικό. Από τησυμμορία Shower Posse στη Τζαμάικα και το συνδικάτο Comando Vermelho στη Βραζιλία, έως τις συμμορίες που κυριαρχούν σε ολόκληρη την Κεντρική Αμερική, υπάρχουν άφθονα στοιχεία ότι τεράστια εγκληματικά δίκτυα ανθούν σε όλο τον κόσμο σήμερα. Και αυτά τα καρτέλ και οι συμμορίες διευθύνονται από ένα μοντέρνο είδος εγκληματία, τον οποίο ο Grillo περιγράφει ως «εν μέρει CEO, εν μέρει τρομοκράτη και εν μέρει ροκ σταρ» – βίαια άτομα τύπου Πάμπλο Εσκομπάρ που κάνουν τους κακούς της ποπ κουλτούρας να φαίνονται ήπιοι.
Για να γράψει το βιβλίο, ο Grillo ενσωματώθηκε στην πρώτη γραμμή του πεδίου μάχης σε πόλεις όπου συγκρούονται οι συμμορίες, τα καρτέλ και η αστυνομία, σκοτώνοντας ο ένας τον άλλον -καθώς και αμάχους- κατά χιλιάδες. Ο Βρετανός ρεπόρτερ πήρε συνέντευξη από πρώην sicarios σε μεξικανικές φυλακές, έκανε έφοδο κρατώντας καραμπίνα μαζί με την αστυνομία στις φτωχογειτονιές της Βενεζουέλας και πραγματοποίησε έρευνα για τους βαρόνους του εγκλήματος στις φαβέλες του Ρίο ντε Τζανέιρο και τις παραγκουπόλεις του Kingston. Κατά την έρευνά του, ο Grillo συνειδητοποίησε ότι, μπροστά στα μάτια του, μια νέα φυλή ποινικών γινόταν η νόρμα. Επρόκειτο για άτομα με βαθιές τσέπες, βαριά οπλισμένους παραστρατιωτικούς να τους προστατεύουν και αναιδή έπαρση. Για αυτούς τους γκάνγκστερ-πολέμαρχους, η ζωή έχει γίνει βιντεοπαιχνίδι ή ταινία γκάνγκστερ όπου συμβαίνει κάθε κλισέ της ποπ κουλτούρας.
Ο Grillo έχει γράψει και το βιβλίο El Narco, όπου περιγράφεται πώς τα μεξικανικά καρτέλ απέκτησαν ισχύ στις αρχές του περασμένου αιώνα. Το Gangster Warlords είναι ένα βήμα παραπέρα για τον συγγραφέα, αφού καταγράφει μια πολύ ζοφερή πραγματικότητα που ξεδιπλώνεται σε πραγματικό χρόνο. Το VICE μίλησε μέσω Skype στον Grillo, ο οποίος βρισκόταν στη βάση του στην Πόλη του Μεξικού, για το νέο του βιβλίο και πήραμε πληροφορίες για το τι γίνεται στις ναρκοαρένες στη νότια Αμερική.
VICE: Έχεις αναφερθεί εκτενώς στα καρτέλ των ναρκωτικών και τη βία στο Μεξικό, αλλά πότε άρχισες να ψάχνεις τι γίνεται στις γειτονικές χώρες;
Ioan Grillo: Τα 15 χρόνια που είμαι στο Μεξικό και κάνω ρεπορτάζ για τη βία στα καρτέλ ναρκωτικών, διαπίστωσα ότι κάνεις συνδέσεις με άλλους τόπους. Όταν συνειδητοποιήσεις ότι υπάρχουν παρόμοιες ή και χειρότερες καταστάσεις σε πολλές περιοχές της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής, μπορείς να ακολουθήσεις το μονοπάτι των ντόμινο από τα μεξικανικά καρτέλ προς τους γκάνγκστερ της Ονδούρα και τους Κολομβιανούς «συναδέλφους» τους. Μπορείς να ακολουθήσεις όπλα που ταξιδεύουν από τις ΗΠΑ και το Μεξικό προς την Καραϊβική. Υπάρχουν οι διασυνδέσεις που ανακαλύπτεις αλλά βλέπεις και ομοιότητες των καταστάσεων. Δεν είναι σύμπτωση που ξαφνικά υπάρχει βία σχετιζόμενη με τα καρτέλ στο Μεξικό, από την οποία χάνουν τη ζωή τους 17.000 άνθρωποι τον χρόνο, ενώ την ίδια ώρα σκοτώνονται δεκάδες χιλιάδες στη Βραζιλία και την Ονδούρα από τη βία του οργανωμένου εγκλήματος.
Αυτό είναι που με οδήγησε να δω τη μεγαλύτερη εικόνα. Είχα ήδη πάει στις φτωχογειτονιές της Κολομβίας και πολύ γρήγορα κατάλαβα ότι το καρτέλ κάνει κουμάντο εκεί, είναι η σκιώδης εξουσία σ’ αυτά τα γκέτο. Το ίδιο πράγμα συμβαίνει στο Μεξικό. Αλλά έπειτα αρχίζεις να βλέπεις άλλους παραλληλισμούς όπως στη Τζαμάικα όπου περιοχές μεταξύ των διαφόρων γκέτο έχουν εκκαθαριστεί. Εάν πας στην Ονδούρα, θα δεις να συμβαίνει το ίδιο πράγμα. Οι συμμορίες εκτοπίζουν τον κόσμο από περιοχές που θέλουν να μετατρέψουν σε ουδέτερες ζώνες μεταξύ των περιοχών επιρροής. Όταν ανακαλύψεις αυτές τις ομοιότητες, αρχίζεις να βλέπεις μια πιο καθαρή εικόνα για το τι είναι αυτοί οι γκάνγκστερ-πολέμαρχοι και τι έχουν γίνει σε όλη τη Λατινική Αμερική.
Πιστεύεις ότι πολλές από αυτές τις εγκληματικές ομάδες και τους γκάνγκστερ έχουν επηρεαστεί ή είναι εν μέρει κυήματα της κληρονομιάς του Πάμπλο Εσκομπάρ και όσων έκανε στην Κολομβία τη δεκαετία του ’80;
Ο Πάμπλο Εσκομπάρ και το καρτέλ του Μεντεγίν έφτιαξαν ένα μοντέλο. Κατά μία έννοια, ήταν ένας άνθρωπος μπροστά από την εποχή του. Κατάφερε να έχει πρόσβαση στο χρήμα από την κοκαΐνη και έβγαλε περισσότερα χρήματα από όσα εσύ ή εγώ πιθανώς μπορούμε να φανταστούμε. Ο Πάμπλο κυριάρχησε στην αγορά κοκαΐνης αλλά τώρα γίνεται σε όλη την ήπειρο και αυξάνεται. Μετά τις ΗΠΑ, η Βραζιλία είναι η Νο2 αγορά στον κόσμο για την κατανάλωση κοκαΐνης. Σήμερα είναι Νο1 στην κατανάλωση κρακ κοκαϊνης. Στη Βραζιλία, πας σε κάποιες φαβέλες και έχουν ένα τραπέζι όπου κάθονται και πουλάνε ναρκωτικά. Όταν υπάρχουν αυτές οι φτωχές χώρες με τους νέους άνδρες να έχουν πολύ λίγες ευκαιρίες για εργασία και να ζουν σ’ αυτές τις φτωχογειτονιές και από την άλλη τα καρτέλ να τους προσφέρουν ναρκωτικά, χρήματα, γυναίκες, τότε πολύ γρήγορα οι ηγέτες των καρτέλ στρατολογούν τους δικούς τους ιδιωτικούς στρατούς.
Πες μας μερικούς από τους πλέον διαβόητους γκάνγκστερ για τους οποίους γράφεις στο βιβλίο.
Ο Dudus Coke, γνωστός και ως ο Πρόεδρος, είναι ένας Τζαμαϊκανός έμπορος ναρκωτικών που τώρα είναι στη φυλακή. Ο Bunny Wailer, ο μεγάλος καλλιτέχνης της ρέγγε είχε τραγούδι για αυτόν με τίτλο «Don’t Touch the President», όπου έλεγε πως από το κακό των ναρκοχρημάτων βγαίνει κάτι καλό για τη γειτονιά, μιας και ο Coke ήταν ένας ροκ σταρ, τύπος CEO που έκανε απίστευτα μεγάλο φιλανθρωπικό έργο. Την ίδια στιγμή μετέφερε πολλή κοκαϊνη στη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Υπήρχαν γυναίκες που μετέφεραν την κοκαΐνη σε προφυλακτικά στους κόλπους τους. Μπορεί να υπήρχαν και 30 γυναίκες σ’ ένα αεροπλάνο. Η αστυνομία μπορεί να έπιανε 1-2, αλλά οι υπόλοιπες 28 ή 29 περνούσαν.
Ένα άλλο πρόσωπο για το οποίο έγραψα ήταν ο Nazario -El Mas Loco- Moreno, ο οποίος ηγήθηκε τόσο της La Familia Michoacana όσο και του καρτέλ Knights Templar στο Μεξικό. Έγραψε το δικό του θρησκευτικό κείμενο που ονόμασε Pensamientos και σημαίνει «Οι σκέψεις μου» και λατρευόταν σαν άγιος, δηλαδή κάτι παραπάνω από ροκ σταρ. Όταν από λάθος κάποια στιγμή ο κόσμος νόμιζε ότι είχε σκοτωθεί, έσπευσαν να προσευχηθούν για εκείνον. Πώς μπορούν οι άνθρωποι να προσεύχονται για κάποιον που κάνει λαθρεμπόριο κρυσταλλικής μεθαμφεταμίνης; Πήγα στην περιοχή από όπου κατάγεται. Πίστευε ότι οι άνθρωποι που έπιναν Coca Cola ήταν πλούσιοι γιατί εκείνος μεγάλωσε μες τη φτώχεια και έπινε νερό από το ποτάμι. Αυτός ο τύπος έκανε κουμάντο ολόκληρη την περιοχή του.
Παρατήρησες να υπάρχει επιρροή της ποπ κουλτούρας σε κάποιον από αυτούς τους εγκληματίες;
Πήγα σε μια φυλακή στο Nuevo Laredo, στο Μεξικό όπου ο αρχηγός μιας συμμορίας είχε ένα τραπέζι μπιλιάρδου στο κελί του και ένα ηχοσύστημα ντίσκο για πάρτι. Στον τοίχο είχε μια αφίσα σε μεγάλο μέγεθος του Al Pacino που υποδυόταν τον Σημαδεμένο. Πήρα συνέντευξη από αυτόν τον νεαρό, μέλος της συμμορίας Mara Salvatrucha του οποίου το ψευδώνυμο ήταν Montana. Αυτός ο τύπος, 23 ετών, ο οποίος σκότωσε 30 ανθρώπους, άρχισε να δολοφονεί στην ηλικία των 13 ετών. Μου περιέγραψε όλους τους φόνους του και όλη την τρέλα πίσω από την απίστευτα βίαιη ζωή του.
Στην Τζαμάικα, οι εγκληματίες και οι αρχηγοί των συμμοριών ονομάζονται Don (Δον). Έκανα συνέντευξη ενός μεγαλύτερου σε ηλικία τύπου από τη συμμορία Shower Posseμε την ελπίδα να βρω το γιατί. Μου είπε ότι άρχισαν να λένε οι ίδιοι τους εαυτούς τους Don από τον Δον Κορνεόνε στην ταινία The Godfather (Ο Νονός).
Στην Ονδούρα, ρώτησα πότε αυτοί οι τύποι έγιναν τόσο βίαιοι και κάποιος μου είπε ότι συνέβη αφού είδε την ταινία Blood In, Blood Out μεταγλωττισμένη στα ισπανικά. Οι νεαροί γκάνγκστερ ήξεραν την ταινία απ’ έξω.
Πώς σταματάμε τη βία των συμμοριών και των καρτέλ; Βρήκες κάποιες λύσεις μέσα από την έρευνά σου;
Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τους τραγουδιστές να μιλάνε για εμπόρους ναρκωτικών ή το Χόλιγουντ να κάνει ταινίες. Το να βλέπεις ταινίες ή να ακούς μουσική δεν είναι πρόβλημα. Η επιβολή του νόμου είναι μέρος του προβλήματος. Η αστυνομία και οι στρατιώτες είναι μέρος της βίας. Δεν θέλω να τους ρίξω ευθύνες για όλα αλλά είναι ξεκάθαρα μέρος του προβλήματος και όχι μέρος της λύσης. Στην Αμερική είναι μεγάλο θέμα σήμερα η δολοφονία Αφροαμερικανών από αστυνομικούς, αλλά στην Λατινική Αμερική και την Καραϊβική οι αστυνομικοί δολοφονούν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι στις ΗΠΑ.
Τι εννοείς;
Μόλις επέστρεψα από τη Βενεζουέλα. Έπρεπε να δεις την αστυνομία εκεί. Κάποιοι εκτιμούν πως το 2014 η αστυνομία σκότωσε πάνω από 1.000 άτομα. Κι αυτό σε μια χώρα 30 εκατομμυρίων. Στις ΗΠΑ, η αναλογία θα ήταν 10.000 άτομα. Στην Τζαμάικα η αστυνομία είναι πολύ επιθετική και βαριά οπλισμένη. Μπουκάρουν πλήρως εξοπλισμένοι στα γκέτο. Εκεί, ένας στους τέσσερις φόνους διαπράττεται από την αστυνομία. Στο Μεξικό έχουμε δει απίστευτα πράγματα, όπως την αστυνομία να συνεργάζεται με τα καρτέλ, να κάνει απαγωγές, να δολοφονεί φοιτητές και αθώους. Η αστυνομία είναι μέρος του προβλήματος. Συχνά είναι διεφθαρμένοι και βγάζουν χρήματα από τους εγκληματίες, ενώ μπορούν να τη γλιτώσουν για φόνο. Όμως, από την άλλη πλευρά, η αστυνομία αντιμετωπίζει εξαιρετικά βίαιους και βαριά οπλισμένους εγκληματίες και συμμορίες.
Συνεπώς η μάχη μεταξύ των δυο πλευρών είναι πολύ περίπλοκη.
Η κατάσταση είναι μπερδεμένη και στις δυο πλευρές. Αυτοί οι εγκληματίες έχουν έναν τρελό ρόλο στην κοινωνία καθώς ηγούνται τεράστιων επιχειρηματικών αυτοκρατοριών και οργανισμών. Επιτίθενται κατά αστυνομικών, πετούν χειροβομβίδες σε κόσμο στις πλατείες και κάνουν όλες αυτές τις τρελές, παράνομες πράξεις. Αλλά είναι και κομμάτι της ποπ κουλτούρας. Υπάρχουν σαπουνόπερες και τραγούδια που έγιναν για αυτούς.
Το ‘Gangster Warlords’ κυκλοφορεί στις 19 Ιανουαρίου από το Bloomsbury Press. Eπισκεφτείτε το site του Grillo για να δείτε περισσότερα για τη δουλειά του.
