«Κυρία ευχαριστούμε για όλα» είπε ο 15χρονος Ομάρ τρέχοντας στην αγκαλιά της Εισαγγελέως βλέποντάς την να περνά την αυλή του 12ου δημοτικού Κομοτηνής για να τους αποχαιρετήσει, μία μέρα μετά τον αγιασμό των σχολείων και λίγο πριν αποχωρήσει η ίδια με μετάθεση για το Πρωτοδικείο Σερρών.
Οι δυο τους γνωρίστηκαν στις δικαστικές αίθουσες της Κομοτηνής πριν πέντε χρόνια. Ο Ομάρ βρέθηκε μπροστά στην Εισαγγελέα προσπαθώντας να δώσει εξηγήσεις, μάταια, όμως, για μια κλοπή που είχε κάνει με άλλους φίλους του Ρομά στην πόλη της Κομοτηνής ένα βράδυ. «Με κοιτούσε και τον κοιτούσα στα μάτια. Τον ρωτούσα. Αλλά δεν καταλάβαινε, ούτε τι του έλεγα, ούτε και την διαδικασία, η οποία εξελισσόταν εκείνο το απόγευμα. Αργότερα δυσφόρησε, ψέλλισε κάτι στα τούρκικα και άρχισε να κάνει φασαρία. Δεν κατέστη δυνατή η συνεννόηση», θυμάται πέντε χρόνια μετά η Εισαγγελέας Ροδόπης, Κωνσταντίνα Μελισσάρη. Τελικά το δικαστήριο αναβλήθηκε, όπως και αρκετά δικαστήρια ανηλίκων που ακολούθησαν με κατηγορουμένους μικρούς μουσουλμάνους Ρομά από τους οικισμούς «Αλάν Κουγιού» και «Ήφαιστος», οι οποίοι απέχουν λίγα λεπτά από το κέντρο της Κομοτηνής.
«Εκεί συνειδητοποίησα ότι αυτά τα παιδιά δεν μιλούν, ούτε καταλαβαίνουν ελληνικά. Είναι όμως Έλληνες πολίτες, οι οποίοι θα φορολογηθούν, θα τους καλέσουν για να υπηρετήσουν στον στρατό και η Πολιτεία δεν είχε μπει στην διαδικασία να τους μάθει την γλώσσα εν έτει 2014. Παραβιάζονταν ένα θεμελιώδες δικαίωμά τους. Δεν καταλάβαιναν για ποιο λόγο τους κατηγορούσαν, ούτε και μπορούσαν να απολογηθούν» δήλωσε στο «Έθνος της Κυριακής», η κ. Μελισσάρη.
Έκτοτε η εισαγγελέας άνοιξε το κεφάλαιο της σχολικής διαρροής και μετέτρεψε την υπόθεση επιστροφής των Ρομά στα θρανία, σε προσωπικό στοίχημα, καταφέρνοντας να την περιορίσει από 30% σε ένα ποσοστό 10% σε όλο το νομό Ροδόπης την τελευταία πενταετία. Ενδεικτικό είναι ότι στο 12ο Δημοτικό Σχολείο Κομοτηνής, το οποίο βρίσκεται στην περιοχή του οικισμού Ρομά «Ήφαιστος» η συμμετοχή των μαθητών αυξήθηκε από το 2014 πάνω από 30% και από 94 παιδιά στις σχολικές αίθουσες κάθισαν φέτος περίπου 130 μαθητές. Τριάντα πέντε παιδιά μάλιστα από το συγκεκριμένο σχολείο συμμετείχαν πέρσι για πρώτη φορά στη μαθητική παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου, κάνοντας ακόμη ένα βήμα για να ενσωματωθούν με το υπόλοιπο κομμάτι της κοινωνίας στην Κομοτηνή.
«Έχουν γίνει έστω και αργά, πολλά βήματα προς τα μπρος με τις συντονισμένες προσπάθειες και της Εισαγγελέως», παραδέχθηκε στο «Έθνος της Κυριακής» ο διευθυντής του 12ου Δημοτικού Σχολείου, Στέργιος Στούρος. Αλλά και στα υπόλοιπα σχολεία της Ροδόπης, σύμφωνα με τα στοιχεία της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, η φυγή των μαθητών έχει περιοριστεί σε μονοψήφια νούμερα, τόσο στα Γυμνάσια όσο και στα Λύκεια των Σαπών και της Κομοτηνής, όπου εντοπίζονται τα περισσότερα προβλήματα. «Δεν μπορώ να πω ότι αισθάνομαι δικαιωμένη. Κάνω το καθήκον μου και τίποτα παραπάνω. Τα όποια αποτελέσματα θα τα δούμε τα επόμενα χρόνια. Έγινε όμως η αρχή και τα παιδιά αυτά επιστρέφουν στο σχολείο» είπε η κ. Μελισσάρη.
Στις λαϊκές και τα παζάρια
Το πρόβλημα της σχολικής διαρροής ξεκινά από τις πιο μικρές τάξεις και αυξάνεται ιλιγγιωδώς στην Ε΄ και στην ΣΤ΄ δημοτικού, ενώ πιο έντονα εμφανίζεται το φαινόμενο στα κορίτσια σύμφωνα με τον διευθυντή Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Ροδόπης, Μαρίνο Κωνσταντινίδη. Πολλά από αυτά- αν και ανήλικα- είτε παντρεύονται, είτε «δίνουν λόγο», και εγκαταλείπουν το σχολείο. Οι περισσότεροι ανήλικοι Ρομά ακολουθούν τους γονείς τους στα παζάρια. «Ευκαιριακά γίνονται έμποροι, πηγαίνουν στις λαϊκές, μυούνται στην παρανομία, τους συναντάμε να παίζουν έξω από τα σχολεία και στις γειτονιές και να μην μπαίνουν στις αίθουσες. Δεν λείπουν και οι περιπτώσεις όπου αρκετοί Ρομά φτάνουν στο σχολείο κακοποιημένοι από τους γονείς τους, οι οποίοι τους πιέζουν να σταματήσουν την φοίτηση. Από 6-7 ετών χάνονται», μας έλεγαν δάσκαλοι και καθηγητές σχολείων της Κομοτηνής. Πάγιο αίτημα της περιοχής είναι να δοθούν κίνητρα στους Ρομά προκειμένου να τα στείλουν στο σχολείο, αλλά και να επανδρωθούν όλες οι σχολικές μονάδες με ειδικούς ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς.
Χαρτογράφηση σχολικής διαρροής
Από τις πρώτες ενέργειες της κ. Μελισσάρη για την αντιμετώπιση του φαινομένου ήταν η χαρτογράφηση των Ρομά, που δεν ξεκινούσαν ποτέ ή εγκατέλειπαν το σχολείο πρόωρα. Με τη βοήθεια της υπηρεσίας Επιμελητών Ανηλίκων, η οποία ενεργοποιήθηκε επί των ημερών της, άρχισε να ψάχνει για να βρει τις οικογένειες αυτές και να μάθει από πρώτο χέρι γιατί δεν στέλνουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Αμέσως μετά ξεκίνησαν οι τακτικές επισκέψεις της, τόσο στα σχολεία όσο και στους δύο οικισμούς των Ρομά στην Κομοτηνή κάνοντας ακόμη και οικογενειακά συμβούλια, φέρνοντάς τους γονείς προ των ευθυνών τους. «Τους εξηγούσε πόσο σημαντική είναι η εκπαίδευση και έκανε προσπάθειες για να αλλάξουν την κουλτούρα τους», είπε ο πρόεδρος της ΕΛΜΕ Ροδόπης, Μιχάλης Βασιλειάδης. Παράλληλα, άρχισε να στέλνει έγγραφα στα σχολεία για να την ενημερώσουν για το ζήτημα της σχολικής διαρροής. Στην προσπάθεια αυτή συντάχθηκαν τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι καθηγητές, οι οποίοι ενεργοποιήθηκαν και έστελναν τα επόμενα χρόνια από μόνοι τους τα έγγραφα.
Οι πρώτες καμπάνες
Πέρα όμως από τις παραπάνω δράσεις ενεργοποίησε την διάταξη του νόμου για την υποχρεωτική εκπαίδευση, ρίχνοντας…τις πρώτες καμπάνες. Από το 2014 μέχρι και τον φετινό Σεπτέμβριο η Εισαγγελέας Κομοτηνής σχημάτισε 524 δικογραφίες-τις περισσότερες σε όλη τη χώρα-σε βάρος γονέων Ρομά, διώκοντάς τους για παραμέληση ανηλίκου, επειδή δεν έστελναν τα παιδιά τους στο σχολείο. Από αυτές υπήρξαν 218 καταδικαστικές αποφάσεις, 45 αθωωτικές, 113 βρίσκονται σε εξέλιξη και 148 τέθηκαν στο αρχείο. «Άρχισαν να θορυβούνται οι γονείς και να πέφτουν τα πρώτα πρόστιμα στο πταισματοδικείο. Ο φόβος οδήγησε αρκετούς από αυτούς να γράψουν τους μικρούς Ρομά στα σχολεία» είπε η κ. Μελισσάρη και πρόσθεσε: «Καμιά κοινωνία δεν μπορεί να θεμελιώσει την ανάπτυξη και την συνοχή της, όταν υπάρχουν παιδιά και έφηβοι έξω από τις τάξεις, μακριά από τους δασκάλους και τους συνομήλικούς τους. Η αντιεγκληματική πολιτική σημαίνει πρόληψη. Όταν ένα παιδί ανήκει σε αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες και δεν πηγαίνει σχολείο, μοιραία θα το «αγκαλιάσει» το έγκλημα».
Το δικαστήριο που έγινε σχολείο
Εκτός όμως από τις ενέργειες αυτές για περισσότερα από 4 χρόνια η αίθουσα του δικαστηρίου ανηλίκων Κομοτηνής μετατρέπονταν κάποια απογεύματα της βδομάδας σε σχολείο με τη βοήθεια εθελοντών καθηγητών, αλλά και των Επιμελητών Ανηλίκων, Άννα Πετρίδη και Χριστίνα Σιμάκη . Η Εισαγγελέας έβγαζε διατάξεις και καλούσε Ρομά σε συγκεκριμένες ώρες στην Υπηρεσία Ανηλίκων για να κάνουν μαθήματα και να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες.
«Έμπαιναν με το τρανζίστορ στις αίθουσες, βαρούσαν τις πόρτες. Δεν υπήρχε καμία αίσθηση του ορίου. Επομένως έπρεπε να τα βοηθήσουμε να αποκτήσουν κάποιες κοινωνικές δεξιότητες. Να μαθαίνουν να χτυπούν την πόρτα, να λένε καλημέρα, να μην χτυπιούνται, να κρατούν το χώρο καθαρό, να μην φτύνουν. Αρκετοί γονείς μπαινοβγαίνουν στις φυλακές και ζουν ουσιαστικά στην ημιπαρανομία. Αυτό έχει σοβαρό αντίκτυπο και στην ψυχολογία των παιδιών. Η Πολιτεία τους αντιμετωπίζει ως παιδιά ενός κατώτερου Θεού», δήλωσε στο «Έθνος της Κυριακής» η επιμελήτρια Ανηλίκων, Άννα Πετρίδη, το γραφείο της οποίας είναι γεμάτο με ζωγραφιές των παιδιών.
Οι γονείς ισχυρίζονται …άγνοια
Σύμμαχος στην προσπάθεια αυτή στάθηκε και η νεαρή δικηγόρος, Ντιτέμ Αλίτσογλου, από την μειονότητα, η οποία ανέλαβε από το 2015 να κάνει μεταφράσεις για λογαριασμό των ανήλικων Ρομά στο δικαστήριο. «Τα περισσότερα παιδιά έχουν πρόβλημα και στην επικοινωνία στα τούρκικα. Οι πιο πολύ γονείς ισχυρίζονταν στα δικαστήρια ότι βγαίνει το παιδί από το σπίτι για να πάει σχολείο και μετά μαθαίνουν από τις απουσίες ότι δεν πήγαινε. Εντύπωση μου έκανε στο ακροατήριο ότι είναι πολύ χαλαροί, άνετοι. Δεν αγχώνονται καθόλου όταν γίνεται η συνεδρίαση. Σαν να μην έχουν κάνει κάτι κακό», είπε η κ.Αλίτσογλου και πρόσθεσε: «Πιστεύω ότι δεν συνέχιζαν το σχολείο γιατί δεν το ξεκινούσαν νωρίς».
