Ξεκινάει ο νέος θεσμός στα Γυμνάσια όλης της χώρας που έχει σκοπό να σπάσει τα ταμπού και συμβάλλει στην εξοικείωση με τη ΛΟΑΤΚΙ φιλοσοφία – Οι εκπαιδευτικοί-ακτιβιστές και το γλωσσάρι για την εναλλακτική σεξουαλικότητα
Φέτος δίνεται έμφαση στον εμπλουτισμό της θεματικής ενότητας «Αποδομώντας τα έμφυλα στερεότυπα» μέσω της εισαγωγής από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) επικαιροποιημένου βοηθητικού υλικού για τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα (λεσβίες, ομοφυλόφιλοι, αμφισεξουαλικοί, τρανς, κουίρ, ίντερσεξ) που έχει ήδη αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του. Το νέο επιμορφωτικό πρόγραμμα έχει σχεδιαστεί από το «Πολύχρωμο Σχολείο», μια συλλογικότητα επιστημόνων που δημιουργήθηκε με σκοπό, όπως αναφέρει η ίδια, να σπάσει τη σιωπή στον εκπαιδευτικό χώρο και να αναδείξει το θέμα των διακρίσεων γύρω από ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας και χαρακτηριστικών φύλου.
Ειδικότερα, με την ένδειξη «ΝΕΟ» εισάγεται η ενότητα «Ευαισθητοποίηση μαθητριών/μαθητών σε ζητήματα Σεξουαλικού Προσανατολισμού, Ταυτότητας Φύλου, Εκφρασης Φύλου και Χαρακτηριστικών Φύλου», που απευθύνεται σε μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην κρίσιμη αναπτυξιακή φάση της προεφηβείας και της εφηβείας. Το συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα του «Πολύχρωμου Σχολείου» αποτελείται από λεπτομερές υποστηρικτικό για τους εκπαιδευτικούς υλικό (φάκελο δραστηριοτήτων, φύλλα εργασιών, οδηγούς, κόμικς, βίντεο) καθώς και από οδηγίες-προτάσεις για τη χρήση του.
Οπως σημειώνεται στην ιστοσελίδα του ΙΕΠ, «οι έρευνες δείχνουν ότι οι ΛΟΑΤΚΙ+ μαθήτριες και μαθητές υφίστανται διάκριση, τρομοκρατία και παρενόχληση παντού στην Ε.Ε. και στην Ελλάδα. Η κατάσταση αυτή μετατρέπει τη ζωή των παιδιών αυτών σε εφιάλτη και δεν περιορίζεται στο σχολικό εκφοβισμό, αλλά εμφανίζεται και με απαράδεκτες μορφές κατάχρησης, όπως η σεξουαλική παρενόχληση, ο βιασμός, ο εξαναγκασμός, οι απειλές, οι προσβολές, ο αποκλεισμός, η σωματική βία, η σωματική τιμωρία και η καταστροφή περιουσίας. Στο σχολείο, επίσης, πολλά παιδιά που δεν είναι ΛΟΑΤΚΙ+, αλλά τα χαρακτηριστικά ή/και η έκφραση φύλου τους δεν εναρμονίζονται με τα έμφυλα στερεότυπα, υφίστανται ομοφοβικό σχολικό εκφοβισμό».
Υπεύθυνος επικοινωνίας του «Πολύχρωμου Σχολείου» είναι ο δάσκαλος Πέτρος Σαπουντζάκης. Ιδρυτικό μέλος της συλλογικότητας και μέλος της διαχειριστικής ομάδας της, ο
κ. Σαπουντζάκης έχει αναπτύξει έντονη ακτιβιστική δράση στον χώρο της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας. Ενθερμος υποστηρικτής του δικαιώματος της διαφορετικότητας στους κόλπους της εκπαιδευτικής κοινότητας, πρωτοστατεί τα τελευταία 17 χρόνια, που διδάσκει στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, στις κινηματικές δράσεις. Ο ίδιος, άλλωστε, έχει καταθέσει δημόσια τα προσωπικά βιώματά του αναφορικά με τον σεξουαλικό προσανατολισμό του στην ευαίσθητη ηλικία των μαθητικών χρονων σε συνέντευξή του στο «Vice» τον Απρίλιο του 2016: «Κατάλαβα ότι είμαι gay προτού μάθω πώς λέγεται αυτό. Στη Γ’ Δημοτικού μ’ άρεσε ο Δημητράκης.
Κι αυτό δεν είχε σχέση ούτε με πέος ούτε με κώλο. Με τη συνειδητοποίηση ότι είμαι ερωτευμένος με τον Δημητράκη, ότι τον σκέφτομαι και μου τρέμουν τα γόνατα, συνειδητοποιώ ότι αν και αυτό που νιώθω δεν είναι κάτι άσχημο, δεν μπορώ να το πω. Δεν μπόρεσα ποτέ να το νιώσω σαν βρώμικο και κακό, ήταν αγάπη, έρωτας, ενδιαφέρον. Το είπα στη μάνα μου στα 12, όταν είχε ξυπνήσει και το σώμα μου. Κι εκείνη με πήγε στον πατέρα Σαράντη (σ.σ.: ιερέας). Ηταν η απόλυτη αυθεντία. Τον θυμάμαι να μου λέει απίστευτες χαζομάρες, το καταλάβαινα, απελπιζόμουν, αλλά άρχισα να αμφισβητώ τον εαυτό μου. Τι ήξερα εγώ μπροστά στον πατέρα Σαράντη, τον οποίο σέβονταν και ακολουθούσαν τόσοι άνθρωποι; Κι εκεί έβαλα ένα μεγάλο “Χ” στον εαυτό μου».
Εναλλακτική σεξουαλική παιδεία
Σύμφωνα με το παρεχόμενο από το υπουργείο Παιδείας βοηθητικό υλικό, οι μαθητές θα ενημερωθούν σφαιρικά για τον ερωτικό-σεξουαλικό προσανατολισμό, δηλαδή τη «διαρκή συναισθηματική, ρομαντική ή/και σεξουαλική έλξη προς άτομα συγκεκριμένου φύλου ή φύλων. Αναφέρεται στην αίσθηση ταυτότητας του ατόμου, καθώς και στην ικανότητά του να δημιουργεί σχέσεις. Ο σεξουαλικός/ερωτικός προσανατολισμός μπορεί να είναι ετερόφυλος, αμφίφυλος ή ομόφυλος». Στο πλαίσιο αυτό ακολουθεί η επεξήγηση των παρακάτω όρων με την ακόλουθη σειρά: «α) Λεσβία (Lesbian): Ο όρος αυτός αναφέρεται σε μια γυναίκα που ελκύεται συναισθηματικά ή/και σεξουαλικά από γυναίκες. β) Ομοφυλόφιλος (Gay): Ο όρος αυτός αναφέρεται σε έναν άνδρα που ελκύεται συναισθηματικά ή/και σεξουαλικά από άνδρες. Ωστόσο, ο όρος “γκέι” (gay) μερικές φορές χρησιμοποιείται ως όρος-ομπρέλα που καλύπτει όλους τους γκέι άνδρες και τις ομοφυλόφιλες γυναίκες. γ) Αμφιφυλόφιλο (Bi/Bisexual) άτομο: Ο όρος αυτός αφορά έναν άνθρωπο που έλκεται συναισθηματικά ή/και σεξουαλικά τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες. δ) Ετεροφυλόφιλο άτομο: Ο όρος αυτός αφορά άνδρες που έλκονται συναισθηματικά ή/και σεξουαλικά από γυναίκες και το αντίστροφο».
Αναφορικά με την ταυτότητα και έκφραση του φύλου περιγράφονται οι όροι: «α)Τρανς/διεμφυλικό (Trans): Είναι ο “όρος-ομπρέλα”, που συμπεριλαμβάνει ανθρώπους που βρίσκονται είτε στο στάδιο της μετάβασης (transition) είτε έχουν ολοκληρώσει τη μετάβασή τους, είτε έχουν κάνει, είτε δεν έχουν κάνει επέμβαση επαναπροσδιορισμού φύλου. β) Queer (κουίρ): Ο όρος έχει ακαδημαϊκή και πολιτισμική σημασία και εκφράζει τα άτομα τα οποία αμφισβητούν τους αυστηρούς κοινωνικά κατασκευασμένους ρόλους των φύλων και της σεξουαλικότητας. Ο όρος αυτός εκφράζει και τα μη δυαδικά (non binary) άτομα. γ) Ιντερσεξ (intersex) άτομο: Οι ίντερσεξ άνθρωποι γεννιούνται με βιολογικά χαρακτηριστικά φύλου (όπως χρωμοσώματα, γεννητικά όργανα ή και ορμονική δομή) που δεν ανήκουν αυστηρά στην αρσενική ή θηλυκή κατηγορία ή ανήκουν και στις δύο κατηγορίες ταυτόχρονα. Ως εκ τούτου το ακρωνύμιο ΛΟΑΤΚΙ (LGBTQI) χρησιμοποιείται για την κοινότητα των Λεσβιών (Lesbian), των Ομοφυλοφίλων (Gay), των Αμφιφυλόφιλων (Bisexual), των Τρανς (Trans), των Κουίρ (Queer) και των Ιντερσεξ (Intersex)».
Η συνεργασία «Πολύχρωμου Σχολείου» – ΛΟΑΤΚΙ
Στο βοηθητικό υλικό περιλαμβάνεται και 12σέλιδος οδηγός με «Κατευθυντήριες γραμμές για τη διαχείριση πρακτικών ζητημάτων που προκύπτουν στη σχολική ζωή». Ο οδηγός αυτός αποτελεί προϊόν συνεργασίας του «Πολύχρωμου Σχολείου» με τις παρακάτω ΛΟΑΤΚΙ οργανώσεις: ColorYouth, Οικογένειες Ουράνιο Τόξο, Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών, ΛΟΑΤ ΑμεΑ, ΟΛΚΕ Ομοφυλοφιλική & Λεσβιακή Κοινότητα Ελλάδας, Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδος «Θετική Φωνή», Proud Seniors Greece – Ομάδα Υποστήριξης ΛΟΑΤΚΙ Ατόμων Ηλικίας 50 και Ανω, Athens Pride – Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Αθήνας, Thessaloniki Pride – Φεστιβάλ Υπερηφάνειας Θεσσαλονίκης, Γραμμή Ψυχολογικής Στήριξης 11528 – ΔΙΠΛΑ ΣΟΥ.
Οπως σημειώνεται, μεταξύ άλλων, στο εγχειρίδιο των κατευθυντήριων γραμμών, «η πεποίθηση ότι όλα τα παιδιά ζουν σε μια συμβατική δομή με έναν μπαμπά και μια μαμά, η οποία είναι η συνηθέστερη οικογενειακή δομή και ως εκ τούτου αξιολογείται κοινωνικά ως η καλύτερη για την ανατροφή ενός παιδιού δεν αναγνωρίζει αλλαγές που έχουν συμβεί στην οργάνωση της οικογενειακής ζωής και είναι πλέον κοινωνική πραγματικότητα. Κάποια παιδιά είναι πιθανόν να έχουν ΛΟΑΤΚΙ+ γονείς (του ίδιου φύλου, τρανς ή ίντερσεξ κ.τ.λ.). Αυτό είναι ένα γεγονός που το σχολείο οφείλει να εντάξει στη ζωή του και να αποφεύγει τη χρήση γλώσσας και εκπαιδευτικών πολιτικών που θεωρούν δεδομένη για όλα τα παιδιά τη ζωή στο πλαίσιο μιας ετεροκανονικής πυρηνικής οικογένειας», με την ετεροκανονικότητα να ορίζεται ως εξής: «H κοινωνικά επιβαλλόμενη δυαδικότητα του φύλου, καθώς και η ιδέα πως η ετεροφυλοφιλία είναι ο μοναδικός φυσιολογικός και αποδεκτός σεξουαλικός προσανατολισμός».
Αναφορικά με το λεξιλόγιο και τους προσδιορισμούς εντός του σχολικού περιβάλλοντος, «όταν προκύπτει μια γενική ενημέρωση ή μια θεωρητική συζήτηση στην οποία πρέπει να αναφερθούν ΛΟΑΤΚΙ+ προσδιορισμοί, καλό είναι να αναφέρονται αυτοί που έχουν κυριαρχήσει ως αποδεκτοί στη δημόσια χρήση τους από φορείς που ασχολούνται με ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα. Σε περίπτωση που έχετε πρόβλημα με τη χρήση αυτών των λέξεων (θεωρητικό ή πρακτικό), μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ευγενικούς περιφραστικούς προσδιορισμούς, όπως “μία γυναίκα που αγαπάει μία άλλη γυναίκα” όταν αναφέρεται σε μια λεσβία, ή “ένα παιδί που δεν βιώνει το φύλο του σύμφωνα με αυτό που γράφουν τα χαρτιά του” αν αναφέρεται σε ένα τρανς παιδί (ή σε ένα ίντερσεξ-τρανς παιδί)».
Σενάρια για συζήτηση
Οι μαθητές αφού λάβουν γνώση όλης της ιστορικής διαδρομής των διεκδικήσεων της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας συμμετέχουν σε σειρά δραστηριοτήτων για τον διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό, σχεδιασμένων για να δώσουν «σε όλους/ες την ευκαιρία να αντιληφθούμε ότι κάποια άτομα είναι ομοφυλόφιλα (ελκύονται από ανθρώπους του ιδίου φύλου), άλλα ετεροφυλόφιλα (ελκύονται από άτομα διαφορετικού φύλου),άλλα αμφισεξουαλικά ελκύονται από ανθρώπους και των δύο φύλων)». Στη συνέχεια απαντούν σε ερωτήσεις του τύπου: «1. Τι είναι οι πρώτες τρεις λέξεις που σου έρχονται στο μυαλό όταν ακούς τη λέξη “ομοφυλοφιλία”; 2. Ποιες βασικές πληροφορίες έχεις λάβει σχετικά με την ομοφυλοφιλία ή τα ομοφυλόφιλα άτομα; Κατέγραψε μια πληροφορία».
Ακολουθεί η ενότητα «Σενάρια για συζήτηση», κατά την οποία οι μαθητές Γυμνασίου τοποθετούνται επί συγκεκριμένης υπόθεσης που τους γνωστοποιείται από τον καθηγητή τους: «Είναι η πρώτη μέρα της σχολικής χρονιάς και μπαίνετε στην καινούρια σας τάξη. Η πόρτα ανοίγει και βλέπετε να μπαίνει μια τρανς γυναίκα η οποία, αφού σας συστήνεται, σας λέει ότι είναι φιλόλογος και ότι φέτος θα κάνετε μαζί το μάθημα της Ιστορίας. 1. Γράψτε όσες σκέψεις πιστεύετε πως θα σας περνούσαν από το μυαλό, καθώς και τα συναισθήματά σας. Προσπαθήστε να απαντήσετε με ειλικρίνεια και αυθορμητισμό. 2. Μοιραστείτε τις σημειώσεις σας με τα άλλα μέλη της ομάδας σας, συγκεντρώστε και συνθέστε τις απόψεις σας. Κάθε ομάδα ανακοινώνει τις αντιδράσεις των μελών της. Ακολουθεί συζήτηση».
Το δράμα της Μιχαέλας
Την άποψή τους θα πρέπει να καταθέσουν οι μαθητές και για την ιστορίας μιας υποτιθέμενης φίλη τους με το όνομα Λίλη. «Η Λίλη είναι φίλη σου και έχει μια αδελφή, τη Μιχαέλα, που την αγαπά πολύ. Πριν από λίγο καιρό η Μιχαέλα είπε στην οικογένειά της ότι μέσα της δεν νιώθει κορίτσι, αλλά αγόρι, ότι θέλει να τη φωνάζουν Μιχάλη και να ντύνεται σαν αγόρι. Η Λίλη είναι πολύ προβληματισμένη και φοβάται ότι η αδελφή της θα γίνει θύμα σχολικού εκφοβισμού. Αναρωτιέται αν πρέπει να τη συμβουλεύσει να μην το κάνει και να περιμένει να μεγαλώσει. α) Γνωρίζετε ότι υπάρχουν άνθρωποι που δεν αισθάνονται ότι ταυτίζονται με το βιολογικό τους φύλο; β) Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η Λίλη; γ) Τι πιστεύετε ότι πρέπει να κάνει η Μιχαέλα;».
Συμβουλή θα πρέπει να δώσουν οι μαθητές και για τον Ιάσονα, ο οποίος δεν είναι σίγουρος αν θα πρέπει να πει στην οικογένειά του ότι είναι ομοφυλόφιλος. «Ο Ιάσονας έχει τρεις ανιψιούς και δύο ανιψιές και πάντα είναι πολύ καλός μαζί τους. Πηγαίνουν μαζί σινεμά, παίζουν επιτραπέζια, μπάσκετ και πινγκ πονγκ. Οταν τον ρωτούν γιατί δεν έχει φέρει ποτέ το κορίτσι του να το γνωρίσουν, χαμογελάει και αποφεύγει να απαντήσει. Η αλήθεια είναι ότι νιώθει άσχημα που δεν απαντάει, αλλά δεν είναι σίγουρος αν πρέπει να πει στην οικογένεια ότι είναι ομοφυλόφιλος και ότι έχει σχέση με έναν άνδρα εδώ και αρκετό καιρό. Γιατί πιστεύετε ότι δυσκολεύεται ο Ιάσονας να ομολογήσει το σεξουαλικό του προσανατολισμό; Πώς πιστεύετε ότι νιώθει; Τι θα τον συμβουλεύατε να κάνει;».
Θέση θα πρέπει να πάρουν τα παιδιά της προεφηβικής ηλικίας και για την καταπάτηση των δικαιωμάτων φορέα του AIDS, την οποία συμβούλευσαν να μην έρθει σε σεξουαλική επαφή: «Μια νεαρή κοπέλα ζει με τον ιό του AIDS. Τη συμβούλευσαν να μην έρθει σε σεξουαλική επαφή. Ποια δικαιώματα καταπατώνται σε αυτή την περίπτωση; Τι θα έκανες αν ήταν φίλη σου αυτή η κοπέλα; Τι θα έκανες αν ήσουν πρόεδρος ενός οργανισμού που προωθεί τα δικαιώματα των νέων της χώρας όπου ζει αυτή η κοπέλα;».
Σε συνδυασμό με όλα τα παραπάνω ιδιαίτερη σημασία αποκτούν κάποια ποιοτικά χαρακτηριστικά των ευρημάτων της έρευνας που πραγματοποίησε το «Πολύχρωμο Σχολείο» στο τέλος του σχολικού έτους 2016-2017 για τις αντιδράσεις που προκάλεσαν τα επιμορφωτικά αυτά προγράμματα στα Γυμνάσια. Το 53% των εκπαιδευτικών που υλοποίησαν το πρόγραμμα και απάντησαν στα σχετικά ερωτηματολόγια δήλωσαν ότι αντιμετώπισαν προβλήματα. Το 24% ανέφερε αντιδράσεις από εκπαιδευτικούς και άρνηση υλοποίησης του υλικού, το 20% αντιδράσεις από γονείς και απαγόρευση συμμετοχής των παιδιών τους και το 9% αντιδράσεις από παιδιά και άρνηση συνεργασίας.
Στο ερώτημα «Πώς θα χαρακτηρίζατε τη γενική εικόνα της εκπαιδευτικής κοινότητας σε ό,τι αφορά τις έμφυλες ταυτότητες;», το 91% των συμμετεχόντων αναφέρθηκε στη στάση των εκπαιδευτικών. Σύμφωνα με την έρευνα, «οι δείκτες αρνητικής στάσης είχαν πιο έντονη παρουσία». Το 29% αρνήθηκε ή αντιστάθηκε να συνεργαστεί στον σχεδιασμό και στην υλοποίηση του υλικού. Το 24% εξέφρασε αδιαφορία, έλλειψη ευαισθητοποίησης και αποσιώπηση, ενώ το 22% όσων εξέφρασαν την αρνητική στάση των εκπαιδευτικών δήλωσε πως πιστεύουν ότι τα ζητήματα αυτά είναι εκτός του παιδαγωγικού τους ρόλου. «Συντηρητισμός και υπεράσπιση της κανονικότητας εκφράστηκε από το 11%, ενώ προσπάθεια απαξίωσης, ψυχιατρικοποίησης και συκοφάντησης του εγχειρήματος επίσης από το 11%».
Μάλιστα, «σε κάποιες περιπτώσεις υπήρξε τοποθέτηση των συμμετεχόντων ως προς την αρνητική στάση των εκπαιδευτικών. Ο φόβος σύγκρουσης με τους γονείς, η σύγκρουση των εκπαιδευτικών με τα δικά τους πιστεύω, η έλλειψη οργάνωσης από το υπουργείο, η έλλειψη γνώσης και η ανάγκη ύπαρξης δίπολων για να μην προκληθεί σύγχυση στον ψυχισμό των παιδιών ήταν αυτά που αναφέρθηκαν στις απαντήσεις». Συμπερασματικά, το «Πολύχρωμο Σχολείο» ασκεί κριτική στους εκπαιδευτικούς, αφού οι φόβοι τους «αποδεικνύονται τελικά μεγαλύτεροι από τις αντιδράσεις των υπόλοιπων μελών της σχολικής κοινότητας (γονέων και παιδιών). Αυτό το εύρημα εγείρει ερωτήματα ως προς τη σχέση εκπαιδευτικών και γονέων. Προκύπτει το ερώτημα αν οι εκπαιδευτικοί παίρνουν αποφάσεις βάσει των δικών τους αγκυλώσεων ή πεποιθήσεων, συμπαρασύροντας την υπόλοιπη σχολική κοινότητα στην άγνοια και στη διαιώνιση στερεοτυπικών αντιλήψεων».
Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι δράσεις για τις έμφυλες ταυτότητες θα υλοποιηθούν στο σύνολό τους από τους εκπαιδευτικούς στη διάρκεια του σχολικού ωρολόγιου προγράμματος καλύπτοντας όλες τις διδακτικές ώρες του πρωινού ή του εσπερινού σχολικού ωραρίου κατά τη Θεματική Εβδομάδα, με την παρακολούθησή τους από τους μαθητές να είναι υποχρεωτική. Ως καταληκτική ημερομηνία υποβολής του σχεδίου υλοποίησής τους από τις σχολικές μονάδες στην ηλεκτρονική πλατφόρμα του ΙΕΠ έχει οριστεί από το υπουργείο Παιδείας η 30ή Μαρτίου.
protothema.gr
