Πιστοί από την Ευρυτανία, τη Φθιώτιδα αλλά και από όλη την Ελλάδα, καταφθάνουν από χθες στην αρχόντισσα της Ρούμελης. Την Παναγιά την Προυσιώτισσα, που σήμερα γιορτάζει και δέχεται τις προσευχές μικρών και μεγάλων που ζητούν τη Χάρη της…
Η παράδοση
Κατά την παράδοση το όνομα της Μονής οφείλεται στη θαυματουργή εικόνα της «Παναγίας Προυσιώτισσας». Η εικόνα αυτή κατάγεται από την Προύσα της Μικράς Ασίας και εικάζεται ότι είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Η Μονή ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα. Την εποχή εκείνη αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Θεόφιλος (829-842), ο οποίος ήταν εικονομάχος. Η εικόνα της Παναγίας βρισκόταν σε ναό της Προύσας, αλλά υπό τον φόβο ότι θα καταστραφεί βάσει διατάγματος του αυτοκράτορα, φυγαδεύτηκε στη Στερεά Ελλάδα. 
Η παράδοση συνδέει το καταφύγιο της εικόνας, τη σημερινή τοποθεσία της Μονής, με θαύματα που συνέβησαν κατά τη μεταφορά της εικόνας εκεί. Ο νέος που τη μετέφερε, μαζί με κάποιον υπηρέτη του, αποφάσισαν να ιδρύσουν μοναστήρι στο σημείο αυτό καθώς διαπίστωσαν ότι ήταν αδύνατο να μετακινήσουν την εικόνα από εκεί. Οι ίδιοι έγιναν οι πρώτοι μοναχοί, με τα ονόματα Διονύσιος και Τιμόθεος.
Τα κειμήλια
Η Ιερά Μονή Προυσσού είναι ένα από τα λίγα μοναστήρια που σώζονται στην Ευρυτανία. Το καθολικό της είναι ενδιαφέρων ναΐσκος, σταυροειδής με τρούλλο. Στα δυτικά του, στη ρίζα του βράχου, υπάρχει κρύπτη διαμορφωμένη σε παρεκκλήσι. Οι σήμερα σωζόμενες τοιχογραφίες φιλοτεχνήθηκαν γύρω στο 1785. Μέσα στην κρύπτη διασώζονται στην εξωτερική πλευρά τοιχογραφίες του 13ου αιώνα, ενώ εσωτερικά υπάρχουν δύο στρώματα, από τα οποία το ένα χρονολογείται στα 1518. Πολύ αξιόλογο είναι και το ξυλόγλυπτο τέμπλοτης κρύπτης, που χρονολογείται στα 1810.
Το Σκευοφυλακίου της Μονής περιέχει πλήθος πολύτιμων χειρόγραφων Κωδίκων, εικόνες, ιερά σκεύη, λειψανοθήκες και βιβλία. Στη Μονή λειτουργεί ενδιαφέρον μουσείο με μέρος των θησαυρών, όπως εικόνες από το 15ο και 16ο αιώνα, ιερά άμφια, αργυρά και χρυσά δισκοπότηρα, χειρόγραφοι κώδικες, τυπογραφημένα βιβλία και το σπαθί του Καραϊσκάκη.
Έξω από τη Μονή υπάρχουν δύο κάστρα αριστερά και δεξιά, οι «πύργοι του Καραϊσκάκη». Υπάρχει επίσης εκκλησάκι των Αγίων Πάντων, που κτίστηκε το 1754. Τέλος, σώζεται, πλήρως αναστηλωμένο το κτίριο που στέγασε επί Τουρκοκρατίας τη «Σχολή Ελληνικών Γραμμάτων» που λειτούργησε στη Μονή.
Τα Πατήματα της Παναγίας
Τα «Πατήματα της Παναγίας», αλλά και το εικόνισμά της συναντάει ο επισκέπτης στο μονοπάτι που οδηγεί στη Μονή Προυσού στο Καρπενήσι.
Πάνω σε κάθετο βράχο έχουν διαμορφωθεί επτά σχήματα διαφορετικού χρώματος με τη μορφή πατημασιάς, που δείχνουν ακριβώς τα βήματα της Παναγίας, τα ίχνη που άφησε στο δρόμο της για τον Προυσό. Πρόκειται για ένα περίεργο γεωλογικό φαινόμενο που όμως κανείς μέχρι σήμερα δεν έχει καταφέρει να ερμηνεύσει.
Το σημείο που βρίσκεται μόλις 10 χλμ από το μοναστήρι του Προυσού είναι επισκέψιμο και πλήθος πιστών δεν παραλείπουν να κάνουν μία στάση για να προσκυνήσουν με ευλάβεια και ταπείνωση. Μπρελόκ αυτοκινήτων, κλειδιά και κέρματα είναι μόνο μερικά από τα προσωπικά αντικείμενα που αφιερώνουν στην Παναγία οι προσκυνητές. Δειλά-δειλά ανάμεσά τους ξεπροβάλλουν κούκλες μικρών παιδιών «εκλιπαρώντας» για την προστασία των νεαρότερων πιστών.
