Το 2016 ήταν μια ανεπανάληπτη χρονιά σε όλους τους τομείς και τίποτα δεν έμεινε παραπονεμένο.
Επιστημονικές ανακαλύψεις, ιατρικά επιτεύγματα και τεχνολογικές εφευρέσεις λάμβαναν χώρα σχεδόν ταυτοχρόνως, δημιουργώντας ένα γόνιμο κλίμα προόδου και καινοτομίας.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, μελέτες δημοσιεύονταν συνεχώς σε επιστημονικές επιθεωρήσεις και πατέντες κατοχυρώνονταν διαρκώς στα γραφεία ευρεσιτεχνιών της οικουμένης.
Δεν ήταν βέβαια όλα τους κολοσσιαία άλματα προόδου, μεταξύ τους υπήρξαν ωστόσο και μερικά πραγματικά αξιοσημείωτα γεγονότα που χαρακτήρισαν το 2016 σε επιστημονικούς και τεχνολογικούς όρους.
Αυτά, αγαπητοί αναγνώστες, ήταν τα επιτεύγματα που θα μας μείνουν από το 2016, με τα περισσότερα εξ αυτών να μας απασχολούν και στα επόμενα χρόνια, μιας και είτε αποτέλεσαν ορόσημα στον τομέα τους είτε άνοιξαν νέους δρόμους που θα περπατηθούν γενναία στα επόμενα χρόνια…
Τα βαρυτικά κύματα υπάρχουν τελικά
Κάτι μεγαλύτερο από μια κολοσσιαία ανακάλυψη γύρω από την ίδια τη φύση της πραγματικότητας δύσκολα θα βρεις, κι αυτό ακριβώς έκαναν φέτος οι φυσικοί της ερευνητικής κοινοπραξίας Laser Interferometer Gravitational Wave Observatory (LIGO), όταν επιβεβαίωσαν την ύπαρξη των περιβόητων βαρυτικών κυμάτων, όχι μία, αλλά δύο φορές.
Η ύπαρξη βαρυτικών κυμάτων παρέμενε μέχρι τον Φεβρουάριο του 2016 μια ενδιαφέρουσα μεν αλλά ανεπιβεβαίωτη πρόβλεψη της θεωρίας της Γενικής Σχετικότητας του Αϊνστάιν, αν και τώρα θεωρείται -σχεδόν- επιστημονική βεβαιότητα. Κι επειδή εμείς, το ευρύ κοινό, δεν μπορούμε να συλλάβουμε τη σημασία της κατακλυσμιαίας ανακάλυψης, αρκεί ίσως να πούμε ότι οι φυσικοί συγκρίνουν την ανακάλυψη των ακριβοθώρητων βαρυτικών κυμάτων με την αποκρυπτογράφηση του DNA!
Ο ιός Ζίκα αποκρυπτογραφείται και χαρακτηρίζεται τρομακτικός
Ένας σχεδόν άγνωστος ιός που απομονώθηκε για πρώτη φορά το 1947 στην Ουγκάντα (στο δάσος Ζίκα) εξαπλώθηκε ταχύτατα στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς, όταν ο φλαβοϊός πήρε τη μορφή επιδημίας στη Λατινική Αμερική. Την ώρα που οι περισσότεροι ενήλικες ασθενείς δεν αντιμετώπιζαν συμπτώματα, η εξάπλωση του Ζίκα συνοδεύτηκε από μια μικρή αλλά ανησυχητική αύξηση σε περιστατικά μικροκεφαλίας, αρχής γενομένης από τον Ιανουάριο του 2016.
Η χαλαρή αυτή συσχέτιση πυροδότησε έναν καταιγισμό ερευνών για την πιθανή σύνδεση του Ζίκα με αναπτυξιακές ανωμαλίες. Μέχρι τον Απρίλιο, οι επιστήμονες επιβεβαίωσαν τους αρχικούς τους φόβους: ο Ζίκα προκαλεί πράγματι μικροκεφαλία, όπως και μια πληθώρα ακόμα γενετικών και εγκεφαλικών ανωμαλιών στα έμβρυα. Λίγα πράγματα επιταχύνουν την ιατρική πρόοδο όσο μια πανδημία σε εξέλιξη…
Ο φευγαλέος Πλανήτης 9
Για περισσότερο από μια δεκαετία, οι αστρονόμοι αναρωτιούνταν αν υπήρχε ένας κρυμμένος ένατος πλανήτης στις παγωμένες εσχατιές του ηλιακού μας συστήματος. Ήταν όμως το 2016 όταν οι αστρονόμοι του Caltech παρουσίασαν αδιάσειστες αποδείξεις για τον Πλανήτη 9, που πλέον είναι πραγματικός με τα όλα του!
Ο πλανήτης έχει μάζα συγκρίσιμη με αυτή του Ποσειδώνα και κινείται σε ελλειπτική τροχιά δέκα φορές μακρύτερα από τον Ήλιο από ό,τι ο Πλούτωνας. Η ανακοίνωση έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα, αν και αμέσως κυκλοφόρησαν οι φήμες ότι ο Πλανήτης 9 απειλεί να καταστρέψει τη Γη. Μην ανησυχείτε πάντως, αφού ακόμα κι αν η ύπαρξή του επιβεβαιωθεί πέραν αμφιβολίας, οι επιστήμονες μάς καθησυχάζουν ότι δεν έχει σχέδια να εξαφανίσει τη ζωή στον δικό μας πλανήτη…
Μετατρέποντας τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα σε πέτρα
Με το διοξείδιο του άνθρακα να απειλεί πιο άμεσα από ποτέ τη ζωή στη Γη και να επιταχύνει την κλιματική αλλαγή, η επιστήμη άρχισε να σκέφτεται σοβαρά πώς μπορούμε να καθαρίσουμε τον αέρα. Το 2016 στάθηκε εδώ ορόσημο, όταν ερευνητική ομάδα του University of Southhampton κατάφερε να διαλύσει το διοξείδιο της ατμόσφαιρας σε νερό και να το ασφαλίσει σε ένα υπόγειο πηγάδι της Ισλανδίας!
Όπως παρατήρησαν κατόπιν, το διοξείδιο αντέδρασε γεωφυσικά με τα βασαλτικά ηφαιστειακά πετρώματα και μέσα σε λίγους μήνες είχε μετατραπεί σε υπόλευκο ανθρακικό ορυκτό. Πέτρα δηλαδή. Ο δαιμόνιος αυτός τρόπος αφαίρεσης του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα μπορεί να επιφέρει ευεργετικές συνέπειες για την ανθρωπότητα, συμβάλλοντας καθοριστικά στη μείωση των ανθρωπογενών «αερίων του θερμοκηπίου» και στη συγκράτηση της κλιματικής αλλαγής…
Το σπονδυλωτό-μαθουσάλας του πλανήτη Γη
Το μυστικό της δραστικής επιμήκυνσης της ζωής δεν θα έρθει μάλλον από εργαστήριο της Silicon Valley, αλλά από καρχαρία της Γροιλανδίας. Ο θηρευτής των αρκτικών ωκεανών μπορεί να ζει ως και 400 χρόνια, σύμφωνα με την εντυπωσιακή μελέτη που δημοσιεύτηκε φέτος στο πάντα έγκριτο περιοδικό «Science».
Οι 28 θηλυκοί καρχαρίες Γροιλανδίας που μελετήθηκαν έδειξαν πέραν αμφιβολίας ότι είναι τα μακροβιότερα σπονδυλωτά της Γης, με τις ηλικίες τους να κυμαίνονται από 272-512 χρόνια. Ποιο είναι το μυστικό της υπεραιωνόβιας ζωής τους; Ο ιδιαιτέρως αργός ρυθμός του μεταβολισμού τους, που τους επιτρέπει να κολυμπούν επί αιώνες στα παγωμένα νερά της Αρκτικής παραμένοντας σε παιδική ηλικία, αφού χρειάζονται περισσότερα από 150 χρόνια για να φτάσουν στη σεξουαλική ωριμότητα.
Έχουμε νέο πρώτο αριθμό!
Ο μεγαλύτερος γνωστός πρώτος αριθμός, ο οποίος ανακαλύφθηκε το 2016, διαθέτει σχεδόν 5 εκατ. ψηφία περισσότερα από τον προηγούμενο ρέκορντμαν! Οι μαθηματικοί δημοσίευσαν την τρανή ανακάλυψή τους τον Ιανουάριο και ο νέος μεγαλύτερος πρώτος αριθμός είναι ο 2^74.207.281-1. Το 2 υψωμένο σε δύναμη 74 εκατομμυρίων δηλαδή, κάτι που μας δίνει έναν αριθμό με λίγο λιγότερα από 24 εκατ. ψηφία!
Ποια η χρησιμότητα μιας τέτοιας ανακάλυψης, θα αναρωτηθεί κανείς, πέρα φυσικά από τον επιστημονικό μαζοχισμό. Οι σύγχρονες τεχνικές κρυπτογράφησης βασίζονται σε ένα σύστημα γνωστό ως Mersenne Prime Νumbers (οι αριθμοί έχουν τη μορφή 2n-1), το οποίο διαθέτει ωστόσο μόλις 49 πρώτους αριθμούς. Ο νέος πρώτος είναι σημαντικότατος για τις κωδικοποιημένες επικοινωνίες αλλά και τα ίδια τα καθαρά μαθηματικά…
Το δεύτερο φεγγάρι της Γης
Οι επιστήμονες της NASA εντόπισαν φέτος έναν αστεροειδή που αιχμαλωτίστηκε πρόσφατα (σε αστρονομικούς όρους) στο βαρυτικό πεδίο του πλανήτη μας και πλέον είναι σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ο δεύτερος αυτός συνοδοιπόρος της Γης, ο δεύτερος φυσικός της δορυφόρος αν θέλετε, που ονόμασαν χαρακτηριστικά «2016 HO3», περιστρέφεται βέβαια γύρω από τον πλανήτη μας σε πολύ μεγάλη απόσταση και επηρεάζεται βαρυτικά περισσότερο από τον Ήλιο παρά από τη Γη.
Όπως κι αν έχει, είναι σε τροχιά γύρω από τον δικό μας πλανήτη και αυτό τον κατατάσσει στην κατηγορία μίνι-φεγγάρι. Μην περιμένετε πάντως να τον περπατήσουμε κάποια στιγμή, αφού ο αστεροειδής έχει διαστάσεις 40×100 μέτρα και παραμένει σημαντικά μικρότερος από τη Σελήνη. Το κοσμικό αυτό αντικείμενο που αγάπησε τη Γη φαίνεται να είναι εκεί εδώ και έναν αιώνα και οι αστρονόμοι υποθέτουν πως θα παραμείνει αρκετές εκατονταετίες γύρω μας. Και υπόσχονται πως θα του βρουν άλλο όνομα, ανάλογο της σπουδαιότητάς του ως φυσικός δορυφόρος της Γης…
Η πολιτειακή αλλαγή φρουράς της αρχαίας Αθήνας
Μια από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις της χρονιάς έχει άρωμα εξόχως ελληνικό. Φαίνεται λοιπόν πως το τέλος του 7ου αιώνα π.Χ. ήταν μια περίοδος ταραγμένη για την αττική ιστορία. Εκεί που κάποτε ηγεμονευόταν από έναν βασιλιά, τώρα η Αττική κυριαρχούνταν από την παντοδύναμη κάστα των αριστοκρατών, που διατηρούνταν στην εξουσία μέσω της γαιοκτησίας αλλά και των ισόβιων αξιωμάτων. Όσο ο αιώνας προσέγγιζε όμως το τέλος του, τόσο πιο επιτακτική κοινωνικά γινόταν η ανάγκη για ένα νέο μοντέλο διακυβέρνησης, αυτό της ηγεμονίας ενός τυράννου. Ένα υποβλητικό νεκροταφείο στις παρυφές της Αθήνας λειτουργεί πια ως τεκμήριο της καθεστωτικής αλλαγής της αρχαίας Αθήνας.
Η νεκρόπολη του Φαλήρου είναι ένας αρχαιολογικός χώρος εξαιρετικής σπουδαιότητας, μιας και ταυτίζεται με το Φαληρικό Αλίπεδο για το οποίο κάνει μνεία η αρχαία γραμματεία. Ανάμεσα στις περισσότερες από τις 1.000 ταφές που έφερε στο φως η σκαπάνη, υπάρχουν και μια σειρά σκελετών με δεμένα χέρια, οι οποίοι χρονολογούνται στον 6ο αιώνα π.Χ., λίγο πριν από την άνοδο της αθηναϊκής δημοκρατίας δηλαδή, και υποδεικνύουν τις πολιτικής φύσης κοινωνικές αναταραχές της περιόδου. Οι αλυσοδεμένοι δεσμώτες του Φαλήρου ενδέχεται να ρίξουν φως στην κατανόηση της ακμής της αρχαίας Αθήνας και η ανακάλυψή τους χαιρετίστηκε από την παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα ως το σημαντικότερο εύρημα της χρονιάς…
Ο ναυαγός των Αντικυθήρων
Η παγκόσμια αρχαιολογία είχε στραμμένο το ενδιαφέρον της το 2016 στην Ελλάδα, καθώς και η δεύτερη κολοσσιαία αρχαιολογική ανακάλυψη αφορά στη χώρα μας. Το ναυάγιο των Αντικυθήρων του 87-63 π.Χ. παραμένει το μεγαλύτερο, πιο πλούσιο σε θησαυρούς και διασημότερο ναυάγιο του αρχαίου κόσμου, εφοδιάζοντας την ανθρωπότητα ολοένα με νέους θησαυρούς και ισάριθμα μυστήρια από το 1900 που πρωτοανακαλύφθηκε.
Πλάι στον τρανό Μηχανισμό των Αντικυθήρων που βρέθηκε στο ναυάγιο του ρωμαϊκού ιστιοφόρου, διεθνής αρχαιολογική ομάδα έφερε στο φως το φετινό καλοκαίρι έναν σκελετό που ανήκει πιθανότατα σε νεαρό άντρα. Κι ενώ αποδείξεις για την ύπαρξη τουλάχιστον άλλων τεσσάρων σκελετών έχουν διαπιστωθεί κατά καιρούς, αυτή ήταν η πρώτη φορά εδώ και 40 χρόνια που ανασύρεται σχεδόν ολοκληρωμένος σκελετός. Και ανασύρεται στην εποχή του DNA, κάτι ακόμα σημαντικότερο, αφού σύμφωνα με τους ειδικούς θα έχουμε για πρώτη φορά τη δυνατότητα να εξετάσουμε τη γενετική ενός αρχαίου ναύτη (ανθρώπινα απομεινάρια σε αρχαία ναυάγια είναι εξαιρετικά σπάνια). Το μεγαλύτερο μάλιστα μέρος του σκελετού παραμένει ακόμα κάτω από το νερό και προγραμματίζεται να ξεθαφτεί το καλοκαίρι του 2017…
Η άτρωτη μηχανική
Γενετικά τροποποιημένα ανοσοκύτταρα μπορεί να σώσουν τις ζωές των καρκινοπαθών, κι αυτό ενδεχομένως να είναι απλά η αρχή. Ένα κοριτσάκι 12 μηνών με λευχαιμία είχε υποβληθεί σε μεταμόσχευση μυελού των οστών αλλά και σε τόσες και τόσες χημειοθεραπείες, κι όμως ο καρκίνος συνέχισε να την κατατρώει. Μέχρι τα τέλη Ιουνίου, όλοι ήταν απεγνωσμένοι. Δεν μπορούσε να γίνει τίποτα;
Η απάντηση βρισκόταν στους καταψύκτες του νοσοκομείου Great Ormond Street του Λονδίνου, εκεί όπου παρέμενε κατεψυγμένο ένα φιαλίδιο με γενετικά τροποποιημένα λευκά αιμοσφαίρια. Τα οποία είχαν σχεδιαστεί να κυνηγούν και να καταστρέφουν τη λευχαιμία και ήταν μάλιστα τα πλέον εκτενώς τροποποιημένα γενετικά κύτταρα, έχοντας υποστεί τέσσερις μεταλλάξεις. Όλοι περιμένουν τώρα με ανυπομονησία τα αποτελέσματα της καινοτόμας θεραπείας…
Οι επαναχρησιμοποιούμενοι πύραυλοι που θα επιτρέψουν τις διαστημικές γυροβολιές
Οι πύραυλοι καταστρέφονται στο παρθενικό τους ταξίδι, κι έτσι πορεύτηκε η ανθρωπότητα στο Διάστημα από την ψυχροπολεμική κούρσα για την κατάκτηση του Σύμπαντος μέχρι και τις μέρες μας. Τώρα όμως φαίνεται πως μπορούν να επιστρέψουν στη γη και να προσγειωθούν με ασφάλεια, γεννώντας έτσι μια εντελώς διαφορετική εποχή για τις διαστημικές πτήσεις.
Δύο βαθύπλουτοι της τεχνολογικής βιομηχανίας έκαναν το μαγικό: το Blue Origin του Jeff Bezos προσγειώθηκε τον Νοέμβριο και το SpaceX του Elon Musk τον Δεκέμβριο. Κι αν οι σκοποί των δύο κροίσων είναι για την ώρα εντελώς διαφορετικοί (ο Bezos θέλει να στέλνει τουρίστες σε τετράλεπτες διαστημικές τσάρκες και ο Musk να εκτοξεύει δορυφόρους της NASA και προμήθειες για τον Διαστημικό Σταθμό με μικρό κόστος), αμφότεροι χρειάζονται επαναχρησιμοποιούμενους πυραύλους για την οικονομία των πτήσεων. Κι αν η κάθετη πυραυλική προσγείωση ήταν μέχρι σήμερα εικόνα της επιστημονικής φαντασίας (και των καρτούν), πλέον είναι απτή πραγματικότητα…
Ο αυτόματος πιλότος των αυτοκινήτων
Μπορεί το αυτοκινούμενο όχημα της Google να μαγνητίζει τα βλέμματα της οικουμένης, μέχρι να τακτοποιηθούν ωστόσο οι νομικές και ηθικές εκκρεμότητές του μια άλλη επανάσταση συμβαίνει στο περιθώριο. Η Tesla άρχισε να στέλνει ενημερώσεις στο λογισμικό του ηλεκτρικού κομψοτεχνήματός της ήδη από τον Οκτώβριο του 2014 και κάποια στιγμή στο 2016, χωρίς κανείς να το καταλάβει, είχε κάνει την αυτόνομη οδήγηση απτή πραγματικότητα!
Οι δεκάδες αισθητήρες υπερήχων που γέμισε διακριτικά το ηλεκτρικό του σεντάν ο Elon Musk απέδωσαν καρπούς με το νέο λογισμικό της Tesla, το οποίο με τη βοήθεια των αισθητήρων, του εμπρόσθιου ραντάρ και των ηλεκτρονικά ελεγχόμενων φρένων μπορεί πλέον να αποφεύγει τις συγκρούσεις δίνοντας τον έλεγχο του αυτοκινήτου στο ίδιο το αυτοκίνητο. Το Tesla Version 8.0 του 2016 κάνει για τον οδηγό ό,τι και ο αυτόματος πιλότος για τον κυβερνήτη του αεροπλάνου: ορίζει την ταχύτητα, ελέγχει το τιμόνι και αλλάζει λωρίδες κυκλοφορίας, φρενάρει ενστικτωδώς και παρκάρει φυσικά μόνο του, φέρνοντας την αυτόνομη οδήγηση του αύριο στο εντελώς σήμερα…
Τα ρομπότ που μαθαίνουν το ένα από το άλλο
Τι θα γινόταν αν τα ρομπότ μπορούσαν να μάθουν πράγματα από μόνα τους και μοιράζονταν κατόπιν τις νεοαποκτηθείσες γνώσεις τους με τους μηχανικούς τους φίλους; Κάθε δουλειά εξάλλου που θέλει ο άνθρωπος να του κάνουν οι μηχανές, είτε μιλάμε για ρομπότ συσκευασίας, είτε για μηχανικούς νοσοκόμους, είτε για ρομποτικούς στρατιώτες, δεν μπορούν να τελεσφορήσουν μιας και οι μηχανές δεν αλληλεπιδρούν και δεν μαθαίνουν από τον φυσικό κόσμο με τον τρόπο που το κάνει ο άνθρωπος ήδη από τα γεννοφάσκια του.
Αυτό το μαθησιακό κενό έρχεται να θεραπεύσει ερευνητική ομάδα του Brown University, που έχει βαλθεί να κάνει τα ρομπότ να επεξεργάζονται δεδομένα του κόσμου και να εκτελούν απλές εντολές με άγνωστα γι’ αυτά αντικείμενα. Το σημαντικότερο είναι όμως ο τρόπος. Ό,τι μαθαίνει το ρομπότ δεν είναι αποτέλεσμα επίπονου προγραμματισμού, αλλά αλληλοδιδακτικής μεθόδου! Ένα ρομπότ μαθαίνει, ας πούμε, πώς να αναγνωρίζει και να χειρίζεται απλά αντικείμενα (όπως μπολ και μπανάνες) και φορτώνει κατόπιν τα δεδομένα της μάθησής του στο cloud, ώστε να μπορούν τα άλλα διασυνδεδεμένα ρομπότ να επωφεληθούν από την εμπειρία του…
Ο Καραβάτζιο που βρέθηκε σε σοφίτα της Γαλλίας
Τον Απρίλιο του 2016 ο κόσμος της τέχνης χαιρέτισε τη μεγαλύτερη ανακάλυψη της χρονιάς: τη δεύτερη -και εδώ και αιώνες χαμένη- εκδοχή του αριστουργήματος του αναγεννησιακού δασκάλου «Η Ιουδήφ αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη». Το κομψοτέχνημα του μπαρόκ βρέθηκε σε σοφίτα κοντά στην Τουλούζη, παραμένοντας χαμένο από τον 17ο αιώνα.
Η πρώτη εκδοχή του σπουδαίου έργου τέχνης ζωγραφίστηκε στη Ρώμη και κοσμεί πλέον την Εθνική Πινακοθήκη της πόλης. Η δεύτερη εκδοχή που φιλοτεχνήθηκε στη Νάπολη από τον μετρ της φωτοσκίασης επιβεβαιώθηκε πρόσφατα πως ανήκει στον Καραβάτζιο και εκτιμήθηκε στα 120 εκατ. ευρώ…
Αποθήκευση δεδομένων για 13,8 δισ. έτη
Με τη βοήθεια των επιστημόνων του University of Southampton, μπορούμε πλέον να αποθηκεύουμε δεδομένα ως και 360 TB σε μια μικροσκοπική γυάλινη συσκευούλα που παραμένει άθικτη ακόμα και σε θερμοκρασίες 1.000°C! Όσο για τη μέση διάρκεια ζωής του νανοτεχνολογικού αυτού θαύματος, ανέρχεται στα 13,8 δισ. χρόνια! Με τη βοήθεια ενός εξαιρετικά γρήγορου λέιζερ, τα δεδομένα αποθηκεύονται στον γυάλινο εξωτερικό δίσκο μέσω σύντομων παλμών.
Η κολοσσιαία τεχνολογική ανακάλυψη θα δώσει πειστική απάντηση στο ακανθώδες ζήτημα της ασφαλούς αποθήκευσης αρχείων και δεδομένων, που μπορούν πια όπως όλα δείχνουν να διατηρούνται άθικτα για πραγματικά μεγάλες χρονικές περιόδους. Κι αν αναρωτιέστε γι’ αυτά τα 13,8 δισ. χρόνια, είναι περίπου ο χρόνος που υπάρχει το Σύμπαν!
Εκτός συναγωνισμού: Η δίαιτα των οσπρίων
Άλλη μια μεγάλη ανακάλυψη σημειώθηκε φέτος στον τομέα της διαιτολογίας, εκεί όπου τα όσπρια επιστρατεύονται πια για να μας κόψουν κιλά εύκολα και ωραία! Χωρίς καμία προσπάθεια να κλείσουμε το στόμα μας, το αδυνάτισμα γίνεται παιχνιδάκι προσθέτοντας απλά στο καθημερινό μας τραπέζι μια κούπα οσπρίων (μπιζέλια, φακές, ρεβίθια ή φασόλια, συγκεκριμένα).
Αν τρώμε καθημερινά για μια περίοδο έξι εβδομάδων 3/4 της κούπας όσπρια, θα χάσουμε -όπως μας λέει η έρευνα που δημοσιεύτηκε στο «American Journal of Clinical Nutrition»- χωρίς να στερηθούμε τίποτα 340 γραμμάρια βάρους. Τρώμε όσπρια, χάνουμε κιλά. Τόσο απλά…
![Μετρό Θεσσαλονίκης: Όλα έτοιμα -Τοποθετήθηκαν στους σταθμούς και οι πινακίδες με το νέο λογότυπο [εικόνες]](https://lamianow.gr/wp-content/uploads/2024/11/metro-120x86.webp)
