Η ελληνική κατοικία στην ψηφιακή εποχή: Όταν το σπίτι γίνεται γραφείο και σχολείο

Περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση με 10 ή περισσότερους υπαλλήλους έκαναν τηλεδιασκέψεις το 2024, αναφέρει πρόσφατο δημοσίευμα της Eurostat.

Το ποσοστό, που αυξήθηκε 2,9 ποσοστιαίες μονάδες από το 2022, έφτασε το 52,9% τη χρονιά που μας πέρασε – γεγονός που δείχνει ότι οι αλλαγές που εφαρμόστηκαν στα μοντέλα εργασίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας μάλλον… ήρθαν για να μείνουν.

Τι σημαίνει όμως αυτό για το… σπίτι μας;

Η νέα “πολυλειτουργική” κατοικία

Αν το σπίτι κάποτε ήταν απλώς το μέρος που ξεκουραζόμασταν μετά τη δουλειά, σήμερα έχει γίνει ο τόπος όπου δουλεύουμε, μαθαίνουμε, συνδεόμαστε και συχνά… εξαντλούμαστε. Η τηλεργασία μεταμόρφωσε τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον οικιακό χώρο. Η κουζίνα gruppocucine.gr φιλοξενεί τώρα zoom meetings, το καθιστικό έχει πλέον χώρο για γραφείο (για να μην δουλεύουμε με το MacBook από το κρεβάτι), το πάλαι ποτέ game room… συμμαζεύτηκε και τώρα έχει έγγραφα – και εκτυπωτή! Έτσι, κάθε γωνιά καλείται να εξυπηρετήσει περισσότερες ανάγκες απ’ όσες είχαμε αρχικά σχεδιάσει.

Σύμφωνα με τη ίδια έρευνα της Eurostat, το 57,03% των επιχειρήσεων με περισσότερους από 10 εργαζομένους στην ΕΕ παρείχαν πλήρη απομακρυσμένη πρόσβαση (email, έγγραφα, software) σε εργαζομένους το 2024, όμως στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό ήταν μόλις 35,69%. Αυτό σημαίνει πως η μετάβαση στην ψηφιακή εργασία είναι ακόμη σε εξέλιξη, όμως αλλάζει ήδη την καθημερινότητά μας. Οι κατοικίες “πιέζονται” να γίνουν πιο ευέλικτες: με καλύτερο φωτισμό, εργονομία, τακτοποιημένο χώρο και καλό Wi-Fi.

Την ίδια στιγμή, το σπίτι δεν έγινε μόνο γραφείο αλλά και σχολείο. Η τηλεκπαίδευση, που γεννήθηκε από ανάγκη, παραμένει εργαλείο σε πολλές εκπαιδευτικές βαθμίδες και μορφές κατάρτισης. Για τα ελληνικά νοικοκυριά, αυτό σημαίνει νέα δεδομένα: παιδιά που χρειάζονται ήσυχο χώρο, γονείς που δουλεύουν παράλληλα στο ίδιο τραπέζι, οθόνες παντού και διαρκή σύνδεση στο Διαδίκτυο.

Και κάπου εκεί αρχίζει η ανάγκη για αναπροσαρμογή.

Η νέα αρχιτεκτονική του σπιτιού μας

1. Flex / modular συστήματα: Τα έπιπλα που μας βοηθούν να μεταβούμε από τη μία “ζωή” στην άλλη, όπως συρόμενα διαχωριστικά ή τραπέζια που διπλώνουν, βρίσκονται στην κορυφή των προτιμήσεων. Ένα καθιστικό μπορεί να μετατραπεί σε mini-γραφείο το πρωί και ξανά σε χώρο χαλάρωσης μετά το 8ωρο.
2. Απομονωμένες γωνιές εργασίας: Δεν χρειάζεται πάντα ξεχωριστό δωμάτιο. Μικρές ντουλάπες η nooks δίπλα σε παράθυρο γίνονται πολύτιμα με λίγο soundproofing.
3. Τεχνολογία & υποδομές: Το ισχυρό Wi-Fi / ethernet, ο καλός φωτισμός (φυσικός και LED), οι έξυπνοι διακόπτες και η ηχομόνωση ανήκουν πλέον στα πιο περιζήτητα χαρακτηριστικά που κοιτάνε οι νέοι ενοικιαστές/αγοραστές. Το σπίτι δεν γίνεται να μένει “φόντο” στις ζωές μας, αλλά να τις βελτιώνει ενεργά.
4. Ζώνες χρήσης / ψυχολογική διαχωριστική γραμμή: Για να λειτουργήσει όλο αυτό το σύστημα χωρίς ψυχολογικό κόστος (hello, burnout!), είναι σημαντικό κάθε δραστηριότητα – εργασία, διάβασμα, ξεκούραση – να έχει όρια, αρχή και τέλος. Μια ρουτίνα, ένα ξεκάθαρο όριο ώρας, η αλλαγή ρούχων για “να φύγει” η έννοια της δουλειάς από το μυαλό μας, είναι καθοριστικής σημασίας.

Οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες της εξ αποστάσεως ζωής

Η Eurofound παρατηρεί ότι η επιθυμία των εργαζομένων για εργασία από το σπίτι αυξήθηκε από 13% το 2020 σε 24% το 2024. Το ίδιο ισχύει και για την εκπαίδευση: η τεχνολογία έγινε αναπόσπαστο μέρος της μάθησης. Όμως μαζί με την πρόοδο έρχονται και τα προβλήματα: υπερβολική έκθεση στις οθόνες, μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση, δυσκολία συγκέντρωσης.

Το σπίτι καλείται πλέον να “κρατήσει ισορροπία” ανάμεσα στη συγκέντρωση και την ξεκούραση, κάτι που δεν ήταν αρχικά σχεδιασμένο να κάνει.

Το βασικό ζητούμενο πλέον είναι η ποιότητα ζωής. Η πρόσβαση σε γρήγορο internet και αξιόπιστες υποδομές δεν θεωρούνται πολυτέλεια, αλλά προϋπόθεση συμμετοχής στην οικονομία. Η ενεργειακή κατανάλωση επίσης ανεβαίνει, καθώς το σπίτι λειτουργεί όλη μέρα: οι λογαριασμοί ρεύματος αυξάνονται και η ανάγκη για στήριξη από την πολιτεία γίνεται πιο επιτακτική. Τώρα που το καθημερινό commute ολοένα και μειώνεται, το κέντρο χάνει λίγη από την αίγλη του – η ζωή στα προάστια έχει πολύ περισσότερα να προσφέρει.

Από την άλλη, η τηλεργασία άνοιξε δρόμους για όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες μετακίνησης ή ζουν μακριά από μεγάλα αστικά κέντρα. Δίνει τη δυνατότητα σε άτομα με περιορισμένη κινητικότητα να συμμετέχουν ενεργά στην αγορά εργασίας και να σπουδάζουν χωρίς εμπόδια. Ίσως, τελικά, αυτή η νέα εποχή να είναι μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού του τι σημαίνει “δουλεύω”, “μένω”, “ζω”.

Η τηλεργασία είναι σήμερα κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Το στοίχημα για την Ελλάδα δεν είναι μόνο να προσαρμοστεί, αλλά να σχεδιάσει σπίτια, πόλεις και πολιτικές που στηρίζουν αυτόν τον νέο τρόπο ζωής. Γιατί αυτός, έχει σίγουρα έρθει για να μείνει.